Tại hội thảo đổi mới cơ chế giám sát của cơ quan đại diện chủ sở hữu trong tiến trình cơ cấu lại DNNN sáng 19/7, ông Phạm Đức Chung, Trưởng Ban Phát triển và Cải cách doanh nghiệp (Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương - CIEM), cho biết trong giai đoạn 2011-2016, tỷ suất lợi nhuận của DNNN giảm (tỷ suất lợi nhuận/vốn chủ sở hữu (ROE) giảm 39%, tỷ suất lợi nhuận/tài sản (ROA) giảm 30%).
Báo cáo hợp nhất 2016 cho thấy 23/91 tập đoàn, tổng công ty, nhóm công ty mẹ-con lỗ luỹ kế trên 17.000 tỷ đồng |
DNNN vẫn còn các vụ việc thua lỗ lớn. Trong giai đoạn 2011-2016, tỷ trọng DNNN thua lỗ không giảm. Báo cáo hợp nhất 2016 cho thấy 23/91 tập đoàn, tổng công ty, nhóm công ty mẹ-con lỗ luỹ kế trên 17.000 tỷ đồng.
Đặc biệt, đầu tư ngoài ngành của các tập đoàn, tổng công ty lên đến hàng chục nghìn tỷ đồng đến nay chưa thu hồi được và giá trị thực tế của nhiều dự án đang ở mức dưới giá trị đầu tư. Nhiều nỗ lực xử lý các dự án/DN kém hiệu quả nhưng phục hồi chậm...
Nguyên nhân được ông Chung chỉ ra là hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát của cơ quan đại diện chủ sở hữu, kiểm soát nội bộ chưa hiệu quả dẫn đến những vi phạm trong quản lý, sử dụng vốn, tài sản DNNN tại DN.
Trên thực tế đã có nhiều quy định về thẩm quyền, chủ thể và đối tượng giám sát nhưng thiếu thống nhất về nội hàm/khái niệm/phạm vi hoạt động giám sát chủ sở hữu. Chồng lấn giữa giám sát của chủ sở hữu với hoạt động thanh tra, kiểm tra thuộc chức năng quản lý nhà nước. Quy định hướng dẫn chi tiết về cách thức, công cụ thực hiện giám sát của cơ quan đại diện chủ sở hữu chưa thực sự rõ ràng, dẫn tới những lúng túng trong tổ chức thực hiện, ảnh hưởng xấu tới hiệu quả giám sát.
Đặc biệt, không cơ quan nào có đủ thẩm quyền và khả năng theo dõi, đánh giá DN đầy đủ, hiệu quả và toàn diện. Nội dung giám sát bị chia cắt theo lĩnh vực tham gia phối hợp của các cơ quan liên quan.
Trong đó, khi thực hiện lại thiếu thông tin đầy đủ, có tính xác thực cao và cập nhật về tài sản nhà nước đầu tư tại Việt Nam.
"Hiện nay vẫn báo cáo định kỳ (6 tháng, 1 năm) nên mức độ tương tác thường xuyên và kịp thời còn thấp, chưa đảm bảo yêu cầu "thường xuyên, liên tục" của hoạt động giám sát", ông Chung đánh giá.
Đồng thời, sai phạm trong thẩm định dự án đầu tư khi bỏ qua cảnh báo rủi ro. Theo Thanh tra Chính phủ, ngay từ giai đoạn thẩm định đã có một số cảnh báo rủi ro về tính khả thi, thiếu căn cứ về mức giá MobiFone mua 95% cổ phần của AVG, tuy nhiên tổ thẩm định của Bộ TT&TT đều phớt lờ.
Ông Chung kiến nghị, thời gian tới cần xây dựng "big data" hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin để vận hành chức năng đại diện chủ sở hữu. Đánh giá thường xuyên, liên tục rủi ro từ nợ của DNNN.
Đặc biệt, Ủy ban hoặc cơ quan chủ sở hữu có thể mời hoặc tham khảo ý kiến của Bộ liên quan nhưng phải chịu trách nhiệm toàn diện và cuối cùng về việc quản lý giám sát.
Trước hết là hiệu quả, bảo toàn, gia tăng giá trị vốn nhà nước. Bên cạnh đó, làm rõ cơ chế xử lý trách nhiệm trong việc phê duyệt các trường hợp dự án, phương án hiệu quả, thua lỗ.
Lê Thúy