Doanh nghiệp lao đao vì sự vô cảm, vô lý

Tại Hội nghị triển khai Nghị quyết 19-2018/NQ-CP về cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia ngày 24/5, Ts. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, thẳng thắn cho rằng môi trường kinh doanh Việt Nam còn xếp ở thứ hạng thấp, các bộ ngành, địa phương phải thấy đó là nỗi xấu hổ mà thay đổi.

Bỏ 1 điều kiện nhưng thêm... 10

Theo ông Cung, kể từ khi Nghị quyết 19 được ban hành (năm 2014), sau 4 năm triển khai thực hiện, đa phần các chỉ số có sự cải thiện về điểm tuyệt đối và thứ hạng. Trong 4 năm qua, môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh quốc gia của Việt Nam tăng 5 bậc so với năm 2016 (từ vị trí 60/138 lên vị trí 55/137 nền kinh tế).

Tuy nhiên, mức độ cải thiện chưa đều và mục tiêu đạt trung bình ASEAN 4 trên các chỉ tiêu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh vẫn còn là thách thức. Có 4 chỉ số chưa đạt được cải thiện trong 4 năm qua: Chỉ số khởi sự kinh doanh, giao dịch thương mại qua biên giới – thậm chí thứ hạng giảm đi 1 bậc vì các nước cải cách mạnh hơn; chỉ số giải quyết tranh chấp hợp đồng và phá sản DN.

"Một nền kinh tế thị trường hiện đại không thể không giải quyết tranh chấp hiệu quả, hợp lý, đáng tin cậy. Đồng thời, phá sản là sự trừng phạt của thị trường đối với người làm không tốt, nếu tạo ra phá hủy sáng tạo sẽ giúp nguồn lực tập trung vào nơi tốt hơn. Hai chỉ số này, chúng ta không cải thiện được, đó là điều đáng tiếc", ông Cung nhận định.

Bên cạnh đó, theo ông Cung, điều kiện kinh doanh hiện nay vẫn còn tình trạng bỏ 1 thêm 10. Chúng ta nói nhiều tới cách mạng 4.0, kinh tế số, nhưng rõ ràng hệ thống tư duy về khung khổ pháp lý, cách thức quản lý nhà nước để thúc đẩy phát triển lại đang kìm hãm.

"Không thay đổi tư duy, cách mạng 4.0 hay 5.0 chỉ là tờ giấy trên hội nghị. Đó là điều tôi muốn cảnh báo để chúng ta cùng tư duy, cùng suy nghĩ, thúc đẩy cho quá trình cải cách", ông Cung cảnh báo.

Ông Cung nhấn mạnh thêm: cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ tạo ra nhiều cơ hội và thách thức. Chỉ khi tận dụng được cơ hội, chúng ta mới vượt qua thách thức. Tuy nhiên, những bộ được xem là trụ cột trong cuộc cách mạng sắp tới như Bộ TT&TT, Bộ GD&ĐT, Bộ LĐ-TB&XH, Bộ KH&CN lại đều không phải là những đơn vị tiên phong cải cách trong thời gian qua.

Hơn ai hết, cộng đồng doanh nghiệp (DN) là người thấu hiểu được những bất cập trên. Ông Trần Quang Trung, Chủ tịch Hiệp hội Sữa Việt Nam, chia sẻ trong quá trình góp ý Dự thảo Thông tư 12/2017/TT-BKHCN đã có rất nhiều ý kiến đề xuất với Ban soạn thảo kiểm nghiệm lại 2/3 mẫu lưu.

Dự thảo này đảm bảo tính khách quan và hạn chế sai sót kết luận hàng hóa khi kiểm nghiệm lại vì được đối chiếu so sánh kết quả thử nghiệm tại các cơ sở kiểm nghiệm khác nhau.

Tuy nhiên, Ban soạn thảo đã không tiếp thu ý kiến đóng góp về nội dung này, mà đã ban hành Thông tư số 12/2017/TT-BKHCN theo hướng kết quả kiểm nghiệm của cơ quan kiểm tra là căn cứ duy nhất để cơ quan kiểm tra xử lý cho dù người bán hàng có đồng ý với kết quả thử nghiệm hay không.

Việc "đẻ" thêm các "giấy phép con cháu" sẽ khiến doanh nghiệp sớm rời bỏ Việt Nam sang các quốc gia có môi trường thuận lợi hơn

Bộ ngành cần hy sinh quyền lực, lợi ích

Hiệp hội Sữa nhận thấy, việc DN được quyền đề nghị thử nghiệm lại đối với mẫu lưu ở một tổ chức thử nghiệm được chỉ định khác trong trường hợp không đồng ý với kết quả thử nghiệm mẫu của đoàn kiểm tra là hoàn toàn hợp lý, cần thiết nhằm đảm bảo việc kiểm tra là khách quan, chính xác, minh bạch.

Trong khi hàng hóa sữa, sản phẩm chế biến từ sữa… có nhiều thành phần là các nguyên tố vi lượng, chất khoáng, vitamin hàm lượng rất thấp, năng lực của một số phòng kiểm nghiệm có thể còn hạn chế nên những sai sót về phương pháp trong kiểm nghiệm là không tránh khỏi.

Đại diện Hiệp hội Sữa phàn nàn thêm, dù các sản phẩm sữa đã qua chế biến, đóng hộp, đóng thùng và có giấy chứng nhận về sức khỏe nhưng 10 năm nay, Bộ NN&PTNT vẫn "kiên trì" kiểm tra lấy mẫu.

Cùng khó khăn, đại diện Hiệp hội Thương mại Mỹ tại Việt Nam bổ sung thêm, tất cả sản phẩm sữa chế biến sẵn của Mỹ, châu Âu nhập về Việt Nam đều an toàn, cơ quan Mỹ, châu Âu có cấp giấy chứng nhận y tế, tuy nhiên khi về đến Việt Nam vẫn cứ phải kiểm dịch. Điều này đang gây tốn kém cho DN, ảnh hưởng tới chất lượng, cuối cùng là người tiêu dùng chịu thiệt.

"Tiếp đó là những yêu cầu vô lý như bột mỳ phải bổ sung kẽm, sắt; Việt Nam không có bột mỳ, phải nhập ở nước ngoài nhưng họ không có yêu cầu này. DN Việt muốn nhập phải bảo người ta bổ sung, họ không làm, DN chịu không thể nhập", đại diện Hiệp hội Thương mại Mỹ cho biết.

Hiện nay còn xuất hiện tình trạng một số thủ tục hành chính được phép giải quyết trực tuyến nhưng nhiều cán bộ vẫn tìm cách bắt bí, làm khó DN.

Bà Trịnh Tú Anh, công ty TNHH TM&DV Nông nghiệp An Đô, cho biết mặc dù quy định đã cho phép đăng ký kinh doanh qua mạng nhưng cơ quan quản lý cứ bắt DN tới tận nơi. Đến tận nơi là DN lại phải "phong bì" cho họ.

Ts. Nguyễn Đình Cung nhận xét, đó là những hành vi vô cảm, vô trách nhiệm, vô lý ở bộ máy công chức. Những thủ tục đã chuyển sang giải quyết trực tuyến không nên tiếp tục làm phiền, tìm cách gặp gỡ DN. Một khi gặp gỡ sẽ không triệt tiêu được tham nhũng vặt, gây phiền hà cho DN.

"Tôi biết nhiều địa phương chưa thay đổi thái độ làm việc theo phương châm 10 chữ mà Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đưa ra đầu năm "Kỷ cương, Liêm chính, Hành động, Sáng tạo và Hiệu quả". Tôi tin "ông giám đốc sở" biết nhưng không can thiệp thái độ của cán bộ cấp dưới, dẫn tới họ vẫn cứ ngang nhiên nay gọi DN sửa một chữ, mai sửa một chữ, kéo dài 6-7 tháng, DN vẫn không xin được giấy phép", ông Cung nói.

Chính vì vậy, các chuyên gia cho rằng để cải thiện môi trường kinh doanh mạnh mẽ, thực chất, các bộ ngành cần hy sinh quyền lực, lợi ích của mình, cùng vào cuộc sâu hơn, mạnh mẽ hơn nữa cắt giảm những điều kiện gây khó khăn, trở ngại cho DN.

Lê Thúy