Để nông nghiệp 4.0 không dừng trên giấy

Nếu 5 năm trước, khái niệm nông nghiệp 4.0 còn xa lạ với doanh nghiệp (DN), nông dân Việt Nam, thì hiện nay, một số DN đã áp dụng số hóa vào sản xuất kinh doanh từ giống, canh tác, thu hoạch, phân phối tiêu dùng và khép kín.

Thách thức chi phí đầu tư lớn

Như tại các trang trại Vinamilk, ông Trịnh Quốc Dũng, Giám đốc điều hành Khối Phát triển vùng nguyên liệu, cho biết mỗi con bò sữa được quản lý tự động từ việc cho ăn, chăm sóc y tế đến quản lý sinh sản, thay thế hoàn toàn các phương pháp quản lý thủ công trước kia.

Thay vì có người chuẩn bị thức ăn, mang nguyên liệu đến, băm chặt, sau đó trộn và cần thêm nhân sự chỉ để đẩy thức ăn cho bò, hiện nay, các phần việc này đều được thực hiện thông qua ghi nhận dữ liệu bằng hệ thống phần mềm (Dellpro, Dairy plan), chuyển đến các phần mềm tính toán khẩu phần quản lý trộn rải (Dinamica Siloking), từ đó điều khiển các hệ thống máy móc trộn rải chuyển thức ăn với hàm lượng dinh dưỡng được tính toán phù hợp đến từng con bò…

Tuy nhiên, trên thực tế, không phải DN Việt Nam nào cũng có đủ tiềm lực để ứng dụng được các công nghệ này. Hiện, đa phần DN nhỏ, nông dân Việt Nam vẫn sản xuất và quản lý sản xuất theo phương thức truyền thống.

Đại diện tỉnh Cà Mau cho biết, tỉnh này có lợi thế phát triển sản xuất nông nghiệp, tuy nhiên trong thời gian qua, sản phẩm làm ra chưa đáp ứng nhu cầu thị trường, nguồn nhân lực chưa đáp ứng nhu cầu sản xuất, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất.

Cụ thể, việc ứng dụng IoT còn gặp khó khăn do chi phí đầu tư quá cao, trong khi ngành nông nghiệp luôn kỳ vọng giảm chi phí sản xuất cho người dân. Đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật phục vụ ngành nông nghiệp chưa được trang bị nhiều kiến thức, công nghệ tiên tiến để ứng dụng vào nông nghiệp, thiếu sự phối hợp của người dân trong công tác triển khai ứng dụng IoT.

Trước thực tế này, Cà Mau kiến nghị Bộ NN&PTNT hỗ trợ tỉnh nhiều hơn nữa thông qua các dự án ứng dụng IoT vào sản xuất nông nghiệp như ứng dụng vào quản lý chất lượng sản phẩm nông nghiệp, ứng dụng vào quản lý môi trường nuôi thuỷ sản….

Ông Phạm S, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng, đánh giá thiết bị cứng phục vụ nông nghiệp 4.0 của Việt Nam còn thua kém và rất hạn chế so với các quốc gia khác.

Ngoài ra, chi phí đầu tư thiết bị công nghệ cho nông nghiệp 4.0 không hề nhỏ. Điểm cốt lõi của nông nghiệp 4.0 là kết nối IoT, nhưng chi phí đầu tư camera cảm biến tự động là 500 triệu đồng/chiếc. Tại Thái Lan hay Nhật Bản đã áp dụng thiết bị, robot thu hái cà phê và cây ăn quả nhưng giá bán chừng 200.000 – 300.000 USD (khoảng 6 tỷ đồng).

Sử dụng điện thoại thông minh để ghi lại nhật ký sản xuất

Bắt đầu từ người sản xuất

Theo ông Đặng Kim Sơn, chuyên gia nông nghiệp, trên thực tế, mức độ đầu tư nông nghiệp công nghệ cao chưa đồng đều, không thực sự phổ biến. Tuy có những điển hình tốt, có nhiều mô hình hay về thử nghiệm, áp dụng giải pháp, thiết bị, các công nghệ hiện đại, nhưng nhìn đại chúng, áp dụng công nghệ của đông đảo nông dân, DN Việt Nam ở mức độ trung bình thấp.

Ông Sơn cho rằng khả năng hỗ trợ, cung cấp giải pháp công nghệ của các viện, trường cho nông dân còn hiếm. Thị trường khoa học công nghệ hoạt động kém hiệu quả. Nhiều DN, nông dân không thể làm chủ nguồn công nghệ, chưa nói tới thiếu vốn đầu tư…

Cùng với đó, quy mô đất đai quá nhỏ, áp dụng cơ giới hóa khó khăn; hệ thống điện, giao thông lạc hậu… Nông dân hăng hái áp dụng công nghệ nhưng áp dụng sai nhiều, chưa nói tới cố ý làm sai để nâng số lượng và không tính tới chất lượng.

Theo ông Đặng Hoàng Hải, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), đối với nông nghiệp, trở ngại khó khăn nhất là phát triển kỹ năng số, chuyển đổi số được dữ liệu nông nghiệp.

"Dữ liệu này phải chuyển đổi sang dạng số, từ đó người nông dân, DN mới có thể điều khiển, can thiệp, nhờ công nghệ mới của kinh tế số, của cách mạng 4.0 để phát triển sản xuất. Muốn chuyển đổi số nông nghiệp, trước hết phải tập trung vào con người – người nông dân phải có kỹ năng số", ông Hải nhấn mạnh.

Bà Nguyễn Thị Thành Thực, thành viên của Câu lạc bộ Nông nghiệp công nghệ cao (DAA Việt Nam), cho rằng hạ tầng internet Việt Nam khá tốt, cơ bản đến tận từng thôn, xã.

Hiện nay, đa phần người nông dân đều sử dụng điện thoại thông minh. Nhiều DN công nghệ phần mềm đã làm được nền tảng Big Data sẵn sàng có thể số hoá, ứng dụng nhật ký sản xuất điện tử như tự ghi chép, quản lý nhật ký đồng ruộng ở mọi lúc, mọi nơi.

Trong bối cảnh sản xuất theo quy trình tiêu chuẩn như VietGAP, GlobalGAP…, việc phải cập nhật, ghi chép nhật ký đồng ruộng hàng ngày như một việc làm bắt buộc là động lực phát triển sản xuất trong thời gian tới.

Bà Thành cho rằng: "Không có lý do gì mỗi nông dân không sử dụng chiếc điện thoại thông minh của mình để làm nhật ký sản xuất điện tử, đáp ứng nhu cầu truy xuất nguồn gốc phục vụ người tiêu dùng. Chỉ có điều phải gắn trách nhiệm của người sản xuất, cũng như nhà quản lý từng cấp địa phương".

Hơn nữa, thời đại công nghệ 4.0, không có lý gì mà người sản xuất lại không có thông tin về mặt hàng mà họ đang sản xuất. Thông qua điện thoại, mỗi nông dân đều có thể tìm hiểu thông tin về nhu cầu thị trường cho sản phẩm của mình, đặc biệt có thể bán trực tiếp sản phẩm của mình thông qua các trang thương mại điện tử, bán hàng online…

Mới đây, tỉnh Đồng Tháp đã quyết định tặng 34 chiếc điện thoại thông minh cho 34 nông dân là chủ nhiệm các hội quán để giúp họ dễ dàng tiếp cận tri thức, công nghệ 4.0.

Bí thư Tỉnh ủy Lê Minh Hoan cho rằng qua nhiều năm đồng hành cùng các nhà khoa học, chuyên gia…, một trong những điểm nghẽn của sự phát triển là đông đảo người nông dân rụt rè, mơ hồ về công nghệ thông tin. Vì vậy, ứng dụng smartphone trong nông nghiệp sẽ thay đổi cả tập quán sản xuất của họ.

Lê Thúy