Thống kê từ Bộ Công Thương cho thấy, 88,8% tổng kim ngạch hàng hóa nhập khẩu của Việt Nam trong 6 tháng đầu năm 2022 là nhóm hàng cần nhập khẩu (nguyên phụ liệu phục vụ sản xuất trong nước) với kim ngạch đạt 164,5 tỷ USD, tăng 16,6% so với cùng kỳ năm 2021 (cùng kỳ tăng 35,6%). Trong đó, kim ngạch nhập khẩu máy tính, sản phẩm điện tử và linh kiện cao nhất, đạt 42,7 tỷ USD, tăng 26,7% so với cùng kỳ năm trước (cùng kỳ tăng 22,9%).
Thiếu nguyên liệu trầm trọng hơn
Điều này cho thấy nhu cầu nhập khẩu nguyên liệu của doanh nghiệp (DN) điện tử đang tăng mạnh, song vấn đề lớn nhất hiện nay là đối mặt tình trạng khan hiếm, thiếu hụt. Bà Đỗ Thị Thúy Hương, Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội DN điện tử Việt Nam, cho biết tình trạng thiếu hụt linh kiện nguyên vật liệu, chất bán dẫn đã xảy ra từ đầu năm 2020 khi đại dịch COVID-19 xuất hiện, nhưng đến giờ ngày càng trầm trọng, tác động xấu hơn.
DN tăng tốc sản xuất nhưng lại rơi vào tình trạng thiếu nguyên phụ kiện. |
Nguyên nhân là do linh phụ kiện mà ngành điện tử nhập từ Trung Quốc chiếm 28% (thị trường nhập khẩu lớn thứ 2 sau Hàn Quốc). Thị trường Trung Quốc thực hiện chính sách "Zero COVID" đã ảnh hưởng tới chuỗi sản xuất của Việt Nam. Với chất bán dẫn, tình trạng thiếu hụt ngày càng trầm trọng do chiến sự Nga - Ukraine làm cho nguồn cung nguyên liệu sản xuất chất bán dẫn bị đứt gãy.
"Trong thời gian ảnh hưởng bởi dịch COVID-19, các DN điện tử Việt Nam chịu tác động lớn do cầu sụt giảm, các tập đoàn điện tử đa quốc gia không còn đẩy mạnh phát triển dòng sản phẩm cao cấp, thay vào đó duy trì sản xuất sản phẩm ở phân khúc trung bình. Dẫn tới, DN điện tử Việt Nam bị ảnh hưởng doanh thu và lợi nhuận. Đến nay, nhu cầu dần phục hồi, đơn hàng dự kiến tăng mạnh vào cuối năm nhưng nguy cơ thiếu nguyên liệu lại đang hiện hữu", bà Hương chia sẻ.
Liên quan tới vấn đề khan hiếm nguyên liệu, đại diện Honda Việt Nam mới đây cho biết đã khôi phục lại dây chuyền sản xuất và sẽ sớm cung cấp lượng xe ra thị trường. Trước đó, hoạt động sản xuất xe tay ga của DN này đã bị gián đoạn vì tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu.
Đại diện Honda Việt Nam cho hay, dù hoạt động sản xuất xe tay ga đã được khôi phục trở lại song nguồn cung linh kiện mới chỉ được nâng dần chứ chưa phải quay lại như mức thông thường.
Những tháng gần đây do lượng xe máy cung cấp ra thị trường sụt giảm mạnh dẫn đến một số mẫu xe tay ga của Honda bị đội giá cao kỷ lục. Đơn cử như mẫu xe Honda Vision có giá bán lẻ thực tế bị đẩy lên mức kỷ lục 50 - 55 triệu đồng/chiếc. Tổng chi phí lăn bánh của mẫu xe này lên đến 60 triệu đồng...
Không chỉ ngành xe máy, tình trạng thiếu hụt linh kiện lắp ráp xe cũng đang gây ảnh hưởng tới thị trường ô tô Việt Nam. Phía đại lý không nắm rõ bao giờ xe về, còn người dùng tiếp tục phải chờ nếu muốn mua mẫu xe ưng ý.
Đại diện một hãng sản xuất xe ô tô cho hay "cơn sốt" của khủng hoảng linh kiện chưa hết nóng khiến việc thiếu chip, linh kiện công nghệ cao vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến khả năng cung ứng sản phẩm, khiến nhiều mẫu xe ở tình trạng cầu vượt quá cung, thậm chí nhiều đại lý không có đủ xe để bán và thông báo tạm ngừng nhận đơn hàng.
DN cần chủ động nguồn nguyên liệu
Liên quan tới vấn đề khó khăn nhập khẩu nguyên liệu, ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam, cho biết ngành dệt may đang phụ thuộc khoảng 55% nguyên liệu từ thị trường Trung Quốc. Theo đó, hàng loạt DN thiếu hụt nguyên phụ liệu đã phải chuyển sang phương thức giao thương bằng đường biển thay vì được bộ với thị trường này.
Ông Cẩm cho biết ngành dệt may đang yếu về dệt, nhuộm nên DN kiến nghị Chính phủ cần sớm ban hành Chiến lược phát triển ngành dệt may từ năm 2021 đến 2030, tầm nhìn từ 2030 - 2045, kịp thời quy hoạch ngành trên quy mô toàn quốc để tháo nút thắt về nguồn cung nguyên vật liệu.
Theo báo cáo từ Bộ Công Thương, sản xuất công nghiệp trong quý II/2022 tăng trưởng khá do hoạt động sản xuất kinh doanh của DN được duy trì và đang dần phục hồi, tốc độ, giá trị tăng thêm ước đạt 9,87% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 6 tháng đầu năm 2022, giá trị tăng thêm ngành công nghiệp tăng 8,48% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tăng 9,66%; ngành sản xuất và phân phối điện tăng 6,1%; ngành cung cấp nước và xử lý rác thải, nước thải tăng 6,51%; ngành khai khoáng tăng 2,28%.
Tuy nhiên, sản xuất công nghiệp cũng đối mặt với tình trạng giá nhiên vật liệu trên thế giới tăng đã tạo áp lực rất lớn đến chi phí sản xuất của các DN; bên cạnh đó việc Trung Quốc tiếp tục theo đuổi chiến lược “Zero Covid” kiểm soát dịch bệnh nghiêm ngặt đã dẫn đến việc chuỗi cung ứng bị gián đoạn.
Dự báo giá nguyên nhiên vật liệu nhập khẩu là đầu vào của sản xuất tiếp tục giữ ở mức cao. Vì vậy, Bộ Công Thương khuyến nghị các DN cần chủ động nguồn cung ứng nguyên liệu, đánh giá để có các phương án vận hành ổn định, hiệu quả, tối ưu công suất nhà máy; đảm bảo nguồn cung nhiên liệu không bị gián đoạn.
Đồng thời, Bộ Công Thương cho rằng cần tích cực phối hợp, chia sẻ thông tin, nguồn lực, thị trường, sử dụng tối đa nguồn lực của từng đơn vị dịch vụ; phát huy nội lực, tăng cường và ưu tiên sử dụng các dịch vụ của nhau để thúc đẩy phát triển sản xuất, tiêu dùng nội địa.
Trong khi đó, bà Đỗ Thị Thúy Hương, Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam kiến nghị, Chính phủ cần chỉ đạo tháo gỡ khó khăn để các DN kịp thời tiếp cận được với nguồn vốn tín dụng ưu đãi. Hiện nay, hầu như rất ít DN trong ngành được vay vốn ưu đãi, đồng thời nghiên cứu giảm thêm thuế VAT hỗ trợ DN và người dân.
Vừa qua, Chính phủ đã giảm thuế VAT, hỗ trợ DN và người dân từ 10% xuống 8% nhưng bà Hương đánh giá mức giảm này còn thấp so với kỳ vọng DN bởi một số nước như Bỉ, Pháp đã giảm thuế VAT xuống 2%.
Ông Nguyễn Chí Dũng Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam vẫn đang còn rất yếu, chưa đáp ứng được nhu cầu của sản xuất trong nước. Một số ngành công nghiệp có thế mạnh của Việt Nam như điện tử, dệt may, da giày, lắp ráp ô tô, xe máy… hầu như chưa có ngành công nghiệp hỗ trợ đi kèm và chúng ta đang phải phụ thuộc rất nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan… Theo đó, chúng ta cần hoàn thiện các thể chế, trong đó có Luật phát triển công nghiệp. Hiện, tất cả các ngành, lĩnh vực đều có Luật trừ ngành công nghiệp. Đây là ngành quan trọng nhưng lại chưa có luật điều chỉnh. Bà Phạm Chi Lan Chuyên gia kinh tế Việt Nam cần những DN quy mô tầm trung tham gia vào hoạt động sản xuất các nguyên vật liệu, để gia tăng sức cạnh tranh cho các ngành công nghiệp mũi nhọn, thay vì phụ thuộc nhập khẩu từ Trung Quốc, Hàn Quốc. Bài học thành công từ phát triển công nghiệp của Hàn Quốc là do họ học hỏi các nước đi trước, sau đó vận dụng để phát triển DN công nghiệp của mình. Ông Nguyễn Hoàng Chủ tịch Tập đoàn N&G Chính phủ cần sớm xây dựng Luật CNHT và trình Quốc hội sớm ban hành trong thời gian nhanh nhất. Đồng thời, cần xây dựng kế hoạch, lộ trình cụ thể để phát triển các DN thuộc ngành CNHT, quyết tâm đến năm 2025 tầm nhìn 2030 đạt tỷ trọng 5-10% trên tổng số DN Việt Nam. Bên cạnh đó cần có giải pháp cấp thiết, đặc thù về vốn (lãi suất và thời gian vay, hạn mức vay, tài sản thế chấp...), vì theo quy định về điều kiện vay vốn (tài sản đảm bảo tiền vay, vốn đối ứng của chủ đầu tư, lãi suất vay, thời gian vay...) vẫn còn trở ngại đối với các DN sản xuất sản phẩm CNHT. |
Lê Thúy