Vấn đề xác định xuất xứ hàng hoá sao cho phù hợp với các hiệp định thương mại tự do (FTA) và Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) lại được đặt ra từ dự thảo mới đây của Bộ Tài chính trong Thông tư sửa đổi Thông tư 38/2018/ TT-BTC về xác định xuất xứ hàng hóa.
Khó thực thi
Góp ý về dự thảo này được gửi đến Cục Giám sát quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan) vào ngày 7/5, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, liên quan tới các cam kết đặc thù của CPTPP (khác biệt so với các quy định chung áp dụng cho mọi trường hợp cũng như các quy định riêng áp dụng cho các FTA cụ thể), dự thảo hiện đang tập trung tất cả các cam kết này vào 1 điều khoản (Điều 7a).
Theo VCCI, cách quy định tập trung như vậy cho phép thể hiện đầy đủ và nguyên trạng nội dung cam kết CPTPP, nhưng lại không thống nhất với cách quy định đang áp dụng tại Thông tư 38 cho các trường hợp FTA khác (hiện là theo hướng với mỗi vấn đề, Thông tư quy định nguyên tắc áp dụng chung, sau đó quy định luôn về các đặc thù theo một hoặc một số FTA, nếu có).
VCCI lưu ý: "Cách thức này khiến việc áp dụng của doanh nghiệp (DN), cá nhân, tổ chức xuất nhập khẩu khó khăn, có thể dẫn tới bất cập, vướng mắc trong thực thi", bởi khi đó, DN sẽ không thể nhận diện ngay liệu mình phải áp dụng các nguyên tắc chung hay có nguyên tắc riêng cho CPTPP. DN sẽ bắt buộc phải so sánh các nguyên tắc chung trong tất cả các Điều khoản của Thông tư với các nguyên tắc riêng của CPTPP tại Điều 7a để biết được vấn đề nào thì theo nguyên tắc chung, vấn đề nào thì theo nguyên tắc riêng CPTPP.
Nêu ra vài điều góp ý của VCCI để thấy rằng, việc chuyển hóa các FTA hay CPTPP vào nội luật (đơn cử như xác định xuất xứ hàng hoá) không phải là một công việc đơn giản. Ngược lại, như lưu ý của Ts. Nguyễn Ngọc Hà (Đại học Ngoại thương), việc này đòi hỏi sự tham gia, đồng hành góp ý kịp thời của nhiều cơ quan có thẩm quyền cũng như của cộng đồng DN.
Nói về việc chưa thống nhất về hình thức văn bản để nội luật hóa các cam kết của Việt Nam trong FTA thế hệ mới, Ts. Nguyễn Ngọc Hà nhấn mạnh các quy định được chuyển hóa vào nội luật chủ yếu liên quan đến hai lĩnh vực chính là quy tắc xuất xứ và các cam kết về thuế. Tính đến tháng 12/2018, Việt Nam đã ban hành nhiều quy định để thực thi các cam kết của mình trong các FTA nói chung và FTA thế hệ mới nói riêng, về quy tắc xuất xứ cũng đã có những quy định trong luật và các thông tư.
Xác định xuất xứ hàng hóa cần giúp DN dễ thực thi |
Chờ đợi thông thoáng
Bàn tiếp về dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung Thông tư 38/2018/ TT-BTC, VCCI lưu ý: "ở Điều 4 Thông tư 38 là quy định về các loại chứng từ chứng nhận xuất xứ (CNXX) đối với từng diện hàng hóa nhập khẩu và cách thức xử lý trong trường hợp không có CNXX. Tuy nhiên, các quy định hiện tại của điều này đang được sắp xếp chưa thật khoa học, chưa chặt chẽ, nội dung quy định thiếu rõ ràng, có chỗ bất hợp lý".
Đơn cử, quy định về loại hàng hóa thuộc từng nhóm quy định tại điểm b, c, d khoản 1 lại được nêu ở khoản d – đồng thời cũng không nêu rõ đó là "loại hàng hóa". Hoặc quy định về nhóm hàng hóa tại khoản 2 dẫn chiếu tới Điều 24 Luật Hải quan trong khi Điều 24 Luật Hải quan không có nội dung gì về "hàng hóa bắt buộc nộp chứng từ CNXX".
Hay như quy định tại khoản 3 đề cập tới C/O bản giấy "theo quy định của Điều này" trong khi bản thân các quy định tại Điều này (khoản 1 và 2) hoàn toàn không đề cập tới C/O dạng giấy.
Dự thảo quy định "Trường hợp chứng từ CNXX hàng hóa không sử dụng tiếng Anh, người khai hải quan phải dịch ra tiếng Việt và chịu trách nhiệm về nội dung của bản dịch": Quy định này mặc dù chưa hoàn toàn tốt (bởi lẽ ra cần quy định nguyên tắc chung – ví dụ ngôn ngữ là tiếng Anh; thì quy định lại chỉ đề cập tới trường hợp đặc thù – ngôn ngữ không phải là tiếng Anh), nhưng về cơ bản thì đây là quy định cần thiết không chỉ cho CPTPP mà cả các trường hợp khác.
Tuy nhiên, hiện tại Thông tư 38 lại không có quy định nào về ngôn ngữ của chứng từ CNXX (kể cả với các FTA khác hay với các trường hợp CNXX khác). Vì vậy, VCCI đã đề nghị Ban soạn thảo dự thảo này cần bổ sung quy định trong Thông tư về ngôn ngữ của chứng từ CNXX trong các trường hợp chung và đặc thù của các FTA.
Nhìn từ việc góp ý với bản dự thảo này trong việc xác định xuất xứ hàng hoá, giới chuyên gia cho rằng, ngoài việc nội luật hóa, phải xem xét kỹ hơn các vấn đề cần sửa đổi, bổ sung để có thể sửa đổi một lần mà đầy đủ, không phải sửa nhiều lần và phải tạo sự thông thoáng, hợp lý cho DN và hoạt động xuất nhập khẩu.
Còn theo chuyên gia Phạm Thanh Nga (thành viên Hội Luật Quốc tế Việt Nam), cần xem xét những quy định có thể áp dụng trực tiếp mà không cần phải ban hành hay sửa đổi thêm luật. Cũng cần tính toán xem việc ban hành đó có kịp và phù hợp với lộ trình thực hiện các cam kết của Việt Nam trong CPTPP không.
Thanh Loan