Ý kiến chỉ đạo trên của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại cuộc họp của Thường trực Chính phủ vào tháng 8 vừa qua được đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai) nhắc đến tại buổi thảo luận ở hội trường về dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) ngày 27/11.
Theo đại biểu An, để bảo đảm tính khả thi và phù hợp, riêng đối với thuốc lá, phải cân nhắc lại lộ trình cho hợp lý nhằm tránh kích thích buôn lậu, ảnh hưởng đến an ninh, trật tự xã hội, đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực đến các bên liên quan.
Gợi ý lộ trình tăng thuế
Đại biểu Trịnh Xuân An cũng cho rằng, thuế tiêu thụ đặc biệt không nên là công cụ quan trọng nhất để giải quyết những vấn đề liên quan đến sức khỏe hay môi trường. “Thuế là liên quan đến tài chính. Tôi đề nghị chúng ta phải rà soát, đánh giá, nhất là tác động đối với môi trường kinh doanh và doanh nghiệp. Nếu chúng ta tăng thuế gấp và sốc sẽ tác động ngay đối với doanh nghiệp và môi trường kinh doanh.” Đại biểu An cũng cho hay còn nhiều công cụ khác để giải quyết vấn đề sức khỏe hay môi trường.
 |
|
Đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai) nhấn mạnh để bảo đảm tính khả thi và phù hợp, riêng đối với thuốc lá, phải cân nhắc lại lộ trình cho hợp lý. |
Cụ thể, theo đại biểu An, việc tăng thuế đối với thuốc lá là cần thiết, nhưng cần xem xét phương pháp tính thuế sao cho hiệu quả. Ông phân tích theo lộ trình trước đây, thuế tăng 5% trong vòng 3 năm, doanh nghiệp thuốc lá và người dân liên quan đến sản xuất các mặt hàng này có thể đáp ứng được và có thể nói tạo nên một lộ trình phù hợp. Hiện nay, với đề xuất mới từ Bộ Tài chính, đó là phương pháp tính trên thuế suất 75% cộng với mức thuế tuyệt đối tăng cao hàng năm trong vòng 4 năm là mức tăng sốc.
Quy định này, theo ông An, dẫn đến giá thuốc lá tăng quá cao, sẽ kích thích cho buôn lậu, ảnh hưởng đến cả vấn đề an ninh, trật tự.
“Vì vậy, tôi đề nghị phải cân nhắc lại lộ trình cho hợp lý để chúng ta vừa thu được ngân sách, vừa bảo đảm cho doanh nghiệp có môi trường hoạt động, vừa không ảnh hưởng đến người dân làm trong lĩnh vực nông nghiệp và đặc biệt tránh kích thích cho buôn lậu, ảnh hưởng đến an ninh, trật tự”, đại biểu An phát biểu.
Theo đại biểu, tăng thuế có thể sẽ giảm tiêu dùng, giải quyết được một số vấn đề liên quan đến sức khỏe, môi trường nhưng ngoài thuế vẫn còn nhiều công cụ khác, nếu chúng ta tăng thuế quá gấp, tăng quá "sốc" thì không doanh nghiệp nào chịu nổi vì nó tác động ngay đối với môi trường kinh doanh, tác động ngay đến doanh nghiệp, nhất là những doanh nghiệp đã đầu tư rất lớn.
Có ý kiến tương đồng, đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh (Bắc Ninh) đề xuất lộ trình và mức tăng thuế cần phải được căn cứ vào tình hình thực tế của ngành sản xuất, chuỗi cung ứng nguyên liệu và nhu cầu tiêu dùng.
Nếu việc tăng thuế quá cao và đột ngột có thể gây tác dụng ngược như sản xuất sụt giảm, hàng giả, hàng kém chất lượng, buôn lậu gia tăng, không hạn chế được tiêu dùng, thất thu thuế cho ngân sách nhà nước.
Đại biểu Kim Anh phân tích đối với sản phẩm thuốc lá điếu, đến năm 2030, mức thuế tuyệt đối cộng thêm áp dụng cả 2 phương án do Chính phủ trình đều là 10.000 đồng/bao, như vậy mức thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ tăng thêm khoảng 42% ở phương án 1 và hơn 100% ở phương án 2.
“Việc tăng thuế đột ngột vào năm 2026 có thể làm giá bán sản phẩm tăng cao, trong khi nhu cầu tiêu dùng không thể giảm ngay với thời gian tăng thuế. Việc tăng thuế đột ngột như trên có nguy cơ dẫn đến tình trạng nhập lậu, trốn thuế gia tăng”, đại biểu Kim Anh cho hay. Bà cho biết thêm hệ lụy của việc thuế tăng cao khiến sản xuất giảm, vùng trồng nguyên liệu bị thu hẹp, ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống của người lao động, người nông dân có hoạt động liên quan đến ngành sản xuất thuốc lá, ảnh hưởng đến an ninh biên giới, thu ngân sách giảm.
Đại biểu Kim Anh cho rằng, với 2 phương án tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá điếu như dự thảo là quá cao và liên tục tăng trong thời gian 5 năm cần được đánh giá tác động thận trọng ở nhiều góc độ kinh tế - xã hội, an ninh để xem xét lại mức tăng thuế tiêu thụ đặc biệt và lộ trình để đạt được tỷ lệ thuế thích hợp hơn vào năm 2030.
Đừng tạo thêm nhiều gánh nặng!
Đại biểu Đỗ Thị Thu Hằng (Đồng Nai) đề xuất việc áp dụng mức thuế tiêu thụ đặc biệt lần này không nên đột ngột và mỗi lần tăng phải có khoảng cách thời gian ít nhất là 2 - 3 năm như đã từng thực hiện trong giai đoạn trước đây.
Đại biểu Hằng nêu lý do cho đề xuất trên. Phần lớn doanh nghiệp sản xuất thuốc lá trong nước là doanh nghiệp 100% vốn nhà nước. Các doanh nghiệp này đang tạo việc làm, thu nhập cho 11.000 lao động và trung bình mỗi năm đóng thuế tiêu thụ đặc biệt gần 18.000 tỷ đồng, góp vào Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá 500 tỷ đồng và Quỹ bảo vệ môi trường là 260 tỷ đồng, chưa kể lợi nhuận sau thuế mà các đơn vị này phân chia cho đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước theo luật định.
 |
|
Sinh kế của nông dân trồng nguyên liệu thuốc lá bị ảnh hưởng rất lớn dẫn đến ảnh hưởng an sinh xã hội và an ninh tại các địa phương này. |
Với việc gia tăng thuế đột ngột và lộ trình ngắn, các doanh nghiệp thuốc lá trong nước sẽ giảm sức cạnh tranh, không ứng phó kịp thời với sự thay đổi về chiến lược, nguồn thu ngân sách nhà nước sẽ không được bền vững, các doanh nghiệp này giảm sức chiến đấu khi cùng lúc chịu nhiều áp lực từ thuế, thuốc lá bất hợp pháp và giá nguyên phụ liệu gia tăng hằng năm.
Mặt khác, khi thuế tăng dẫn đến sản lượng tiêu thụ và kết quả sản xuất, kinh doanh sụt giảm sẽ làm giảm hiệu quả đầu tư vốn và lãng phí tài sản của Nhà nước tại các doanh nghiệp thuốc lá. Ngoài ra, hơn 90.000 nông dân trồng nguyên liệu thuốc lá tại các vùng trồng như Gia Lai, Đắk Lắk, Cao Bằng, Sơn La, Điện Biên cũng bị ảnh hưởng rất lớn dẫn đến ảnh hưởng an sinh xã hội và an ninh tại các địa phương này.
Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường (Quảng Bình) nhất trí với chủ trương tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá vì đây là mặt hàng có hại cho sức khỏe, không khuyến khích sử dụng. Việc tăng thuế nhằm mục đích giảm nhu cầu sử dụng, tăng thu cho ngân sách nhà nước là cần thiết, phù hợp với Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại thuốc lá.
“Tuy nhiên, giống như nhiều đại biểu, tôi đề nghị cần xem xét thận trọng, căn cứ vào tình hình thực tiễn hiện nay của nước ta để cân nhắc, tính toán kỹ về mức tăng và lộ trình tăng phù hợp nhằm bảo đảm tính hiệu quả của chính sách và đạt được mục tiêu chúng ta đề ra”, ông phát biểu và cho biết thêm việc tăng thuế ở mức cao hay còn gọi là tăng sốc sẽ đạt được mục tiêu giảm cầu nếu chúng ta làm tốt công tác chống buôn lậu thuốc lá. Thế nhưng, nếu chưa thể làm tốt công tác chống buôn lậu thì hậu quả lại rất tai hại và mục tiêu giảm cầu không đạt được.
Theo đại biểu Cường, mức tăng thuế tuyệt đối tác động lớn nhất từ các sản phẩm thuốc lá phân khúc giá rẻ, giá trung bình mà chủ yếu là của các doanh nghiệp trong nước sẽ dẫn đến các doanh nghiệp này gặp khó khăn, thậm chí đóng cửa. Hiện nay, các doanh nghiệp này đóng góp 19.000 tỷ đồng/năm vào ngân sách nhà nước. Chỉ riêng Vinataba đã đứng thứ 6 trong 10 doanh nghiệp nhà nước nộp ngân sách lớn nhất Việt Nam. Tất nhiên, chúng ta không đánh đổi lợi nhuận do thuốc lá mang lại với sức khỏe con người, với bảo vệ môi trường.
Tuy nhiên, nếu thuốc lá lậu phát triển thì ngân sách Nhà nước thất thu, nguồn lợi đó sẽ vào túi bọn buôn lậu trong khi chúng ta vẫn không đạt được mục tiêu giảm cầu, rủi ro cho sức khỏe người dung từ các sản phẩm nhập lậu là rất lớn vì không được kiểm soát chất lượng, không có cảnh báo sức khỏe cũng như không tuân thủ bất kỳ tiêu chuẩn nào... Bên cạnh đó, các doanh nghiệp nhà nước sẽ khó khăn, đóng cửa, sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới việc làm, thu nhập của hơn 10.000 lao động tại các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá và 90.000 nông dân trồng nguyên liệu thuốc lá. Chưa kể đến buôn lậu thuốc lá gia tăng sẽ dẫn đến hình thành các băng đảng tội phạm gây mất an ninh, trật tự, v.v.
Vì vậy, theo các đại biểu, điều chỉnh tăng thuế một cách hợp lý, kết hợp với tuyên truyền Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, tăng cường các biện pháp chống buôn lậu thuốc lá thì mới có thể hài hòa các mục tiêu mà Chính phủ đã đề ra.
Minh An
