Dân gian có câu “Sông sâu tĩnh lặng, lúa chín cúi đầu”, hàm ý một người luôn khiêm nhường, học hỏi để trau rèn nhân cách, trí tuệ và tài năng cho mình, cho xã hội. Với doanh nhân Nguyễn Hồng Lam phẩm chất ấy theo ông suốt năm tháng khốn cùng đến khi thành công, xây dựng Quế Lâm trở thành tập đoàn hàng đầu về nông nghiệp ở Việt Nam.
Làm nông nghiệp hữu cơ là phải ‘cúi mình’ xuống với ruộng đất
Vào một ngày cuối năm Nhâm dần 2022, tôi có dịp được trò chuyện với Chủ tịch Nguyễn Hồng Lam và may mắn được tặng một cuốn sách mà ông mới hoàn thiện với tựa đề: “Tôi, Dòng sông và những cánh đồng”, tập 2.
Chủ tịch Tập đoàn Quế Lâm - ông Nguyễn Hồng Lam. |
Và những câu nói mà đến giờ tôi vẫn ấn tượng trong cuốn sách trên: “Tôi không câu nệ thành phần, đối tượng trong hợp tác, một người nông dân nếu có thiện chí làm nông nghiệp hữu cơ, một khách hàng tìm đến với tôi đều là tối tác của tôi”.
“Đừng nghĩ làm ăn lớn là phải gặp gỡ những người quyền cao chức trọng, giàu sang phú quý, hãy mềm dẻo trong mọi mối quan hệ, hãy đến với mọi người bằng trái tim và chìa tay ra bắt bằng sự chân thành. Có phải lúc nào cũng có người tìm đến với tôi đâu, là tôi tìm mọi người nữa đấy. Làm nông nghiệp hữu cơ mà, phải cúi mình xuống với ruộng đất thì mới mong thành công”.
Ông kể với tôi rằng ở tuổi thất thập, cuộc sống gia đình đầy đủ, con cháu khuyên ở nhà nghỉ dưỡng nhưng ông không muốn an nhàn như vậy mà muốn tự mình đi dạy người nông dân nuôi lợn, trồng rau... Nhiều năm qua, ông cùng Quế Lâm đã nỗ lực trên hành trình đi “gieo” niềm tin về nông nghiệp tử tế.
“Có người nói rằng: “Ông Lam tham. Tiền bạc thiếu chi mà bươn tẩu cho lắm”. Ông bảo: "Đó là họ không hiểu tôi. Mỗi người có một mục tiêu để phấn đấu, tiền bạc, chức quyền hay một vấn đề nào có lợi cho bản thân, gia đình và tôi cũng không ngoại lệ. Cũng có thời gian dài tôi bươn chải để lo cho gia đình, nuôi các con ăn học. Nhưng đến thời điểm hiện tại thì tôi không cần phải trăn trở vì đồng tiền như những năm 30, 40 tuổi nữa. Vậy tôi làm vì cái gì? Vì tiền à? Không! Tôi dấn thân vào nông nghiệp hữu cơ là để tri ân cuộc đời này”.
PGS.TS. Phạm Thị Vượng, Chủ tịch hội Khoa học Kỹ thuật Bảo vệ thực vật Việt Nam, đã rất cảm xúc khi trải lòng tại buổi ra mắt cuốn sách “Tôi, Dòng sông và những cánh đồng”: Nếu như ở tập 1, bà đã khóc rất nhiều thì hôm nay không còn rơi nước mắt nữa, vì biết rằng chặng đường vất vả của ông Lam đã qua đi.
Ở độ tuổi ngoài 70, doanh nhân Nguyễn Hồng Lam (thứ hai từ phải qua) vẫn kiên trì, bền bỉ đi dạy nông dân làm nông nghiệp hữu cơ. |
PGS.TS. Phạm Thị Vượng kể: Năm 2015, thời điểm bà gặp ông Lam tại tỉnh Thừa - Thiên Huế, thực sự lúc bấy giờ bà chưa tin những gì mà ông nói, nhưng càng tiếp cận với ông, bà hiểu ông đã làm đúng. “Tôi tin rằng, những điều tử tế của ông sẽ còn lan tỏa. Dòng sông có nước thì mới có sự sống. Dòng sông tử tế đó tưới mát cho nông nghiệp, cho người nông dân vất vả ở Việt Nam có niềm tin, ánh sáng cho cuộc sống đổi thay”, bà chia sẻ.
Những chia sẻ đó cho chúng ta thấy rằng, làm nông nghiệp hữu cơ là một hành trình gian nan và vất vả nhường nào. Trong hồi ký của mình, nhớ lại câu chuyện bắt đầu làm nông sản hữu cơ năm 2011, ông Lam kể hồi đó nhiều cán bộ của tập đoàn xuống cơ sở thậm chí đã bị người nông dân xua đuổi, bất hợp tác, thậm chí còn bị chửi bới, cho rằng chúng tôi vận động họ làm nông nghiệp hữu cơ chỉ để bán phân bón chứ chẳng tốt lành gì.
“Những ngày khởi đầu ấy, chúng tôi đơn độc, nhọc nhằn, nhiều khi phải cúi đầu chịu nhục cho được việc. Để người nông dân yên tâm hơn, đích thân tôi đứng ra cam kết cung ứng vật tư đầu vào không thu tiền cho bà con, gồm giống và phân bón, đồng thời cũng chịu trách nhiệm tiêu thụ sản phẩm đầu ra, thu mua lại sản phẩm lúa canh tác theo phương thức hữu cơ hoàn toàn với giá ổn định. Bằng sự kiên trì, chịu khó chịu khổ rồi một ngày người nông dân cũng tin tưởng, làm theo cách của Quế Lâm, tự tìm đến xin chúng tôi dạy làm nông nghiệp hữu cơ”, ông Lam kể.
Tuy nhiên, làm được rồi mà có bán được không là vấn đề tiếp theo cần tháo gỡ. Khâu bán hàng có ý nghĩa quyết định đến thành bại của chuỗi sản xuất. Điều này đòi hỏi Quế Lâm phải thay đổi thói quen của người tiêu dùng. Thời điểm đó, ông Lam cho hay, một ngày chỉ cần một người gật đầu với gạo hữu cơ Quế Lâm thôi coi như thành công. Từ chỗ bán từng cân, đến nay trên cả nước đã có gần 200 điểm bán sản phẩm nông sản hữu cơ của Quế Lâm, hàng năm tiêu thụ hàng ngàn tấn.
Và hành trình... không còn đơn độc
Đến giờ, rất vui là trên hành trình mà doanh nhân Nguyễn Hồng Lam đi đã không còn đơn độc, đồng hành cùng ông còn có rất nhiều doanh nhân, HTX, nông dân – có những người tuổi đời còn rất trẻ nhưng đã tin vào nông nghiệp sạch, cùng nhau mở ra con đường phát triển bền vững cho nông nghiệp Việt Nam.
Bà Lê Thị Hoài Thương, Phó Giám đốc Công ty TNHH Hồ tiêu Việt (ở giữa). |
Trong câu chuyện thứ hai mà tôi muốn nhắc đến trong bài này là hành trình làm nông nghiệp hữu cơ của bà Lê Thị Hoài Thương, Phó Giám đốc Công ty TNHH Hồ tiêu Việt (Vipep). Được thành lập từ năm 2012 với diện tích 2ha ban đầu, đến nay, Vipep đã nâng tổng diện tích canh tác lên hàng chục ha. Vùng nguyên liệu của Vipep tập trung ở các tỉnh Đắk Lắk, Gia Lai, Lạng Sơn, Bắc Kạn, Yên Bái, Cao Bằng… Toàn bộ diện tích sản xuất đều đạt chuẩn hữu cơ quốc tế và Việt Nam.
Khởi đầu khó khăn là điều không thể tránh khỏi nhưng với bà Thương hai từ “hữu cơ” không đơn giản là một chứng nhận, một hình thức hay phương thức canh tác mà chính là một lời hứa, một cam kết bền vững với nông dân Việt, với người tiêu dùng và với chính mảnh đất nơi những sản phẩm đạt hữu cơ được sinh ra.
Chính vì vậy, Vipep đã mất gần 4 năm ròng mới thu về trái ngọt là những hạt hữu cơ đầu tiên. “Hành trình 4 năm đó, chúng tôi phải cùng nông dân cải tạo từng chút một, vừa học tập, vừa thử nghiệm, vừa song song thực hiện cải tạo, chuẩn hóa từ đất đai đến nguồn nước, cây trồng và đa dạng sinh học”, bà Thương chia sẻ.
Niềm vui của người nông dân khi sản phẩm tiêu hữu cơ bán được giá. |
10 năm kiên trì đi trên con đường không hề bằng phẳng, nhưng đó cũng là 10 năm Vipep khát vọng trở thành người đầu tiên nhen nhóm hạt mầm tiêu với một lòng theo đuổi hữu cơ tại Việt Nam.
Và chính ông Đặng Tấn Huynh, Giám đốc HTX Hồ tiêu hữu cơ Đồng Thuận, tỉnh Đắk Nông, cũng từng thừa nhận, có thời kỳ - ông nghĩ rằng, thuốc trừ sâu, thuốc hoá học là “thần dược” cho ngành nông nghiệp để cứu đói, đảm bảo lương thực. Sau khi dùng một thời gian mới thấy hậu quả rất tai hại, đất đai cằn cỗi, đầu tư nhiều, lợi nhuận ít. Dẫn đến là sức khoẻ ảnh hưởng.
“Ngay chính những người thân của tôi làm nông nghiệp giỏi nhưng vì lạm dụng phân hoá học, thuốc trừ sâu đã không may chết vì ung thư. Đây là lý do để tôi chuyển qua làm nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ”, ông Huynh chia sẻ.
Từ thay đổi nhận thức đó, 10 năm nay, ông Đặng Tấn Huynh đã kiên trì với phương pháp canh tác hữu cơ. HTX Hồ tiêu hữu cơ Đồng Thuận hiện có 35 thành viên tham gia, với diện tích sản xuất gần 100ha. Theo ông Huynh, muốn làm kinh tế nông nghiệp bền vững, sự tử tế của người dân có ý nghĩa quyết định hàng đầu. Đó là sự tử tế với bản thân mình khi không sử dụng các hóa chất độc hại.
Nông nghiệp hữu cơ mang tới sức khỏe cho cộng đồng. |
Ông Nguyễn Hồng Lam, bà Lê Thị Hoài Thương hay ông Đặng Tấn Huynh… và rất rất nhiều con người khác đã và đang đi tiên phong trên con đường nông nghiệp hữu cơ. Họ là những con người tử tế, tử tế với chính bản thân, sản phẩm của mình, tử tế với người tiêu dùng và tử tế trên hành trình xây dựng nền nông nghiệp trách nhiệm, bằng cách đi gieo niềm tin về nông nghiệp xanh.
Đến đây, tôi chợt nhớ những câu thơ của Doanh nhân Nguyễn Hồng Lam viết dành tặng cho năm mới Quý Mão 2023 và những người đã và đang làm nông nghiệp “tử tế”:
"Lại một mùa Xuân Quý Mão về/Vẫn còn duyên nợ với dân quê/Nỗi đau dịch giặc dần qua hết/Biển bạc, đồng xanh lắm bộn bề/Sản xuất kinh doanh môi trường sạch/Nông nghiệp tuần hoàn cứ mải mê/Công nghệ vi sinh đã kết nối/Sớm tối theo ta trọn một nghề...".
Giống như ông Lam, tôi có một niềm tin rằng, làm bất cứ điều gì cũng cần phải có tâm thế và tiềm lực. Doanh nghiệp muốn dấn thân vào lĩnh vực nông nghiệp hữu cơ phải chuẩn bị tâm thế và tiềm lực mạnh. Tâm thế để kiên trì đối mặt với khó khăn thử thách. Tiềm lực để bình tĩnh đầu tư dài hạn, không dễ dàng đổ vốn ra năm nay là hốt lãi vào năm sau, phải xác định trước mắt lỗ về tiền nhưng lấy lời ở niềm tin và sức khỏe cộng đồng.
Lê Thúy