Tại hội thảo chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về xây dựng chiến lược kế hoạch hành động CMCN 4.0 ngày 16/8, Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Lê Quang Mạnh khẳng định CMCN 4.0 đang diễn ra nhanh chóng, có tác động sâu rộng tới nền kinh tế thế giới. Đây là thách thức to lớn song cũng là cơ hội quan trọng với các nền kinh tế phát triển sau, trong đó có Việt Nam.
“Cuộc cách mạng này có thể mang lại nhiều cơ hội để tái cơ cấu nền kinh tế, đặc biệt đây là con đường để Việt Nam bắt kịp các nước phát triển trên thế giới”, ông Mạnh cho biết.
Đã sẵn sàng?
Theo Ts. Đặng Quang Vinh, đại diện Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), CMCN 4.0 đưa các nước công nghiệp hóa thành công lên đỉnh cao phát triển. Đối với Việt Nam, do hoàn cảnh lịch sử nên không thể bắt kịp các cuộc cách mạng công nghiệp trước đó.
Đồng thời, do trình độ công nghệ còn thấp, năng suất thấp, thu nhập thấp nên chưa tận dụng được cơ hội phát triển, thu hẹp khoảng cách với các quốc gia như mục tiêu và kỳ vọng. Vì vậy, đứng trước CMCN 4.0, Việt Nam đang nỗ lực áp dụng các công nghệ của cuộc cách mạng này để không bị tụt hậu.
Tuy nhiên, hiện thực hóa mục tiêu này không hề dễ dàng. Theo báo cáo về mức độ sẵn sàng cho nền sản xuất trong tương lai do Diễn đàn Kinh tế thế giới thực hiện năm 2018, trong tổng số 100 quốc gia được đánh giá, Việt Nam thuộc nhóm các quốc gia chưa sẵn sàng cho CN 4.0 và các chỉ số liên quan đến đổi mới sáng tạo còn ở mức thấp.
Cụ thể, Việt Nam chỉ xếp thứ 70/100 về nguồn nhân lực, trong đó các chỉ số về lao động có chuyên môn cao, chất lượng đại học lần lượt xếp thứ 81/100 và 75/100; xếp hạng 90/100 về công nghệ và đổi mới sáng tạo…
Cùng với đó, theo đánh giá của Ban Kinh tế Trung ương, mức độ sẵn sàng tiếp cận CN 4.0 của DN trên một số lĩnh vực gồm chiến lược và tổ chức thực hiện chiến lược tương đối thấp, tập trung chủ yếu ở mức độ không tham gia hoặc mới tham gia. Tỷ lệ khối các DN nhà nước vượt trội hơn so với DN tư nhân và DN có vốn đầu tư nước ngoài.
Để tận dụng cơ hội từ CMCN 4.0, ông Vinh đặt câu hỏi: Việt Nam cần lộ trình nào, 5 năm hay 10 năm với mục tiêu cụ thể là bao nhiêu DN công nghệ, kim ngạch xuất khẩu công nghệ, lao động trong lĩnh vực công nghệ… Cách thức thực hiện là Nhà nước trực tiếp đầu tư hay khuyến khích tư nhân phát triển công nghệ.
Đồng thời, Việt Nam cần nghiên cứu, đề xuất chính sách để bắt kịp CMCN 4.0, qua đó tạo bước nhảy vọt về công nghệ, năng suất và tăng trưởng kinh tế.
CMCN 4.0 sẽ tạo ra nhiều cơ hội và thách thức, chỉ khi Việt Nam tận dụng cơ hội mới vượt qua được thách thức. |
Thay đổi cách quản lý
Theo Ts. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM, CMCN 4.0 sẽ tạo ra nhiều cơ hội và thách thức, chỉ khi Việt Nam tận dụng cơ hội mới vượt qua được thách thức. Muốn như vậy, ngay từ bây giờ, Việt Nam phải chủ động áp dụng CN 4.0, xây dựng môi trường kinh doanh đón đầu cuộc cách mạng này. Trong đó, nhận thức của lãnh đạo, DN và người dân về tầm quan trọng của CMCN 4.0 rất quan trọng.
Từ kinh nghiệm của Singapore, ông Singmeng, Đại học Quốc gia Singapore, cho biết để lãnh đạo có hành động cụ thể trước cơ hội và thách thức CN 4.0, ở Singapore, mọi quan chức đều phải có một bản báo cáo đánh giá về Chính phủ điện tử và trí tuệ nhân tạo. Trong đó phải nêu ra được khái niệm, nhận thức của mình và đưa ra ý kiến, đề xuất hoặc kiến tạo cho Chính phủ về trí tuệ nhân tạo trong các lĩnh vực đời sống.
Đồng thời, Chính phủ Singapore cũng sớm nhìn ra cơ hội và thách thức của CMCN 4.0 cho đất nước của mình. Từ năm 2016, một cơ quan quốc gia về trí tuệ nhân tạo đã được thành lập.
Cơ quan này điều phối và chia sẻ các dữ liệu của Chính phủ, DN và xã hội để xây dựng như một dạng tài nguyên khai thác và tạo môi trường cho khởi nghiệp. Đặc biệt, Singapore không chỉ đạt kế hoạch CN 4.0 trong thời gian 5 năm, 10 năm mà còn xây dựng kế hoạch dài hơi, cập nhật và thay đổi nhanh chóng.
Theo các chuyên gia quốc tế, Chính phủ sẽ là người điều tiết CN 4.0 bằng cách thay đổi toàn bộ mô hình quản trị. Cuộc cách mạng này không thể quản lý văn bản pháp quy theo cách truyền thống là giám sát, mà áp dụng theo nguyên tắc phát huy sáng tạo và đổi mới.
Thy Lê