Năm 2010, Chính phủ Ấn Độ ban hành quyết định cấm đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào hoạt động sản xuất thuốc lá, nhằm giảm thiểu tiêu dùng mặt hàng có hại cho sức khỏe này.
Chính sách trên khiến doanh nghiệp nước ngoài bị chặn cửa làm ăn và nhường lại phần lớn sân chơi cho các doanh nghiệp nội. Một năm sau, Japan Tobacco phải “giương cờ trắng”, rời bỏ thị trường tỷ dân.
Quyết không “giương cờ trắng”
Philip Morris thì “lỳ đòn” hơn. Theo các tài liệu nội bộ của công ty này từ tháng 5/2009 đến tháng 1/2018, một năm trước khi có lệnh cấm, Philip Morris đã nhanh tay ký một thỏa thuận độc quyền với Godfrey Phillips của Ấn Độ để sản xuất thuốc lá Marlboro.
Kể từ đó, về hình thức, Godfrey hoạt động như một nhà sản xuất thuốc lá Marlboro theo hợp đồng cho Philip Morris ở Ấn Độ. Công ty con của Philip Morris đảm nhiệm vai trò bán buôn và quảng bá thương hiệu.
Tuy nhiên, căn cứ vào các hóa đơn, thỏa thuận pháp lý, e-mail và báo cáo kế toán mà Reuters thu thập được, Philip Morris đã gián tiếp trả chi phí liên quan đến sản xuất thuốc lá Marlboro ở Ấn Độ suốt nhiều năm trời.
Một số cựu quan chức Ấn Độ nhận định việc gián tiếp tài trợ chi phí sản xuất là vi phạm quy định. Song một số luật sư lại cho rằng pháp luật liên bang không quy định rõ đây là hành vi bị cấm.
Giám đốc phụ trách các vấn đề doanh nghiệp tại Ấn Độ của Philip Morris - ông R. Venkatesh, cho biết “các thỏa thuận kinh doanh của công ty với Godfrey Phillips India đều tuân thủ Bộ quy tắc đầu tư trực tiếp nước ngoài của Ấn Độ”.
Sáu hóa đơn do Godfrey xuất cho Philip Morris đã thể hiện số tiền 45,5 triệu rupee Ấn Độ (tương đương 644.200 USD) trong khoảng thời gian từ tháng 12/2013 đến tháng 1/2018 cho các chi phí liên quan đến hoạt động sản xuất, từ máy làm thuốc lá đến máy quét mã vạch, máy in… đặt trong nhà máy của Godfrey.
Một hóa đơn từ tháng 1/2018 mà Godfrey gửi cho Philip Morris cho thấy công ty Ấn Độ đã chi 206 triệu rupee (khoảng 3 triệu USD) chi phí vốn cho các hoạt động sản xuất liên quan đến Marlboro kể từ năm 2009, mặc dù không rõ Philip đã thanh toán trả bao nhiêu.
Ông Harmanjit Singh - người phụ trách các vấn đề doanh nghiệp của Godfrey Phillips, cho biết tất cả các thỏa thuận thương mại đều “tuân thủ các quy định hiện hành của Luật Đầu tư trực tiếp nước ngoài Ấn Độ và các luật khác; tất cả các giao dịch đều bằng đồng rupee. Ngoài ra, quan điểm của chúng tôi là không có bất kỳ hoạt động hợp pháp nào được xuất hiện trong các giao dịch thương mại giữa các bên”.
 |
|
Ấn Độ hiện có 106 triệu người hút thuốc |
Ngụy trang chi phí các loại
Công ty con của Philip Morris tại Ấn Độ đã cùng Godfrey dàn xếp một cơ chế chuyển tiền vào khoảng thời năm 2009. Theo “thỏa thuận mua hàng” dài 94 trang có chữ ký của cả hai bên thì Godfrey có thể mua máy móc mới chỉ để sản xuất thuốc lá Marlboro và sau đó xuất hóa đơn cho Philip Morris Ấn Độ theo từng giai đoạn. Philip Morris thanh toán hóa đơn bằng chuyển khoản ngân hàng.
Ngoài các khoản thanh toán thông thường, Philip Morris còn trả tiền đột xuất cho Godfrey ít nhất hai lần vào năm 2013 và 2014, rồi hạch toán là chi phí “bao bì - nghiên cứu”.
Theo Reuters, ba cựu quan chức và một cựu lãnh đạo cơ quan chống tội phạm tài chính Ấn Độ đã xem xét các tài liệu của Philip Morris và cho rằng các thỏa thuận này nên được điều tra để làm rõ hành vi trốn tránh quy định về đầu tư nước ngoài.
Một người trong số đó nhận định việc trả tiền máy móc để sản xuất thuốc lá về cơ bản là dẫn đến việc thúc đẩy, quảng bá thuốc lá, trong khi đây là lại lý do để chính phủ Ấn Độ cấm đầu tư trực tiếp nước ngoài.
Dù Ấn Độ đã cấm đầu tư nước ngoài vào sản xuất thuốc lá năm 2010, nước này vẫn cho phép các công ty thuốc lá đầu tư thông qua các thỏa thuận hợp tác và cấp phép công nghệ hoặc thành lập một công ty thương mại.
Ấn Độ hiện có 106 triệu người hút thuốc, chỉ đứng sau Trung Quốc. Thị phần của Philip Morris tại thị trường thuốc lá Ấn Độ là tương đối nhỏ nhưng tăng đều trong những năm gần đây, chủ yếu là nhờ đẩy mạnh hoạt động marketing như quảng cáo tại các ki-ốt bên đường và tặng thuốc lá cho các bữa tiệc.
Hải Châu
