Ngày 25-5, Thanh tra Chính phủ công bố kết luận thanh tra việc chấp hành quy định của pháp luật trong thực hiện Dự án cải tạo mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc của CTCP phân đạm và hóa chất Hà Bắc (Đạm Hà Bắc).
Tăng TMĐT thiếu cơ sở
Đạm Hà Bắc là một doanh nghiệp có thương hiệu, từ trước đó đến năm 2015-2016 luôn có lãi. Tuy nhiên, trong đầu tư dự án cải tạo mở rộng nhà máy phân đạm Hà Bắc đã có những vi phạm, khuyết điểm.
Về thực hiện dự án đầu tư mở rộng nhà máy, mặc dù đã mở thầu nhưng công ty đạm Hà Bắc đã bổ sung liên danh Nhà thầu WEC - CECO trái quy định (WEC-CECO thiếu các hồ sơ, tài liệu quan trọng làm căn cứ xác định tổng mức đầu tư (TMĐT). Khi nghiệm thu hồ sơ, tài liệu để xác định TMĐT của dự án đạm Hà Bắc vẫn nghiệm thu và thanh toán cho nhà thầu đủ số tiền theo hợp đồng đã ký.
Điều này dẫn đến không chọn được nhà thầu EPC và làm phát sinh chi phí hơn 3,5 tỷ đồng, buộc công ty phải điều chỉnh dự án đấu thầu, làm tăng chi phí đầu tư, bổ sung 10% GTGT thiết bị nhập khẩu, chịu ảnh hưởng của giá than tăng cao, chênh lệch tỷ giá tăng làm cho Dự án thua lỗ.
Theo kết luận thanh tra, những vi phạm trên có dấu hiệu hình sự trong đấu thầu, vi phạm quy định của pháp luật về bảo đảm công bằng, minh bạch trong hoạt động đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng.
Bên cạnh đó, khi thẩm định, phê duyệt Dự án năm 2008 (lần 1), Tổng công ty Hóa chất Việt Nam chỉ thẩm định TMĐT dự án, không thẩm định các nội dung khác của Dự án là vi phạm quy định của Nghị định số 112/2006/NĐ-CP.
“Mặc dù TMĐT của dự án thiếu các hồ sơ, tài liệu quan trọng để xác định nhưng vẫn được Tổng công ty Hóa chất thẩm định phê duyệt hơn 392 triệu USD là thiếu căn cứ, cơ sở”, kết luận nêu rõ.
Năm 2009, công ty đạm Hà Bắc không đủ điều kiện, không đủ năng lực nhưng vẫn tự lập dự án điều chỉnh và được Tổng công ty Hóa chất thẩm định, phê duyệt. Dự án không thay đổi về quy mô, công suất nhưng vẫn được Tổng công ty Hoá chất thẩm định, phê duyệt điều chỉnh với TMĐT gần 569 triệu USD, tăng hơn 176 triệu USD (tăng 44,9%) là thiếu căn cứ, cơ sở, không đúng quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng.
Đáng chú ý, năm 2008 khi thẩm định TMĐT dự án ở mức 392,375 triệu USD, Tổ thẩm định đã nêu, dự án sẽ gặp khó khăn khi vốn đầu tư tăng 20% hoặc giá Urê giảm 8%. Tuy dự án không thay đổi mục tiêu, quy mô, công suất nhưng khi điều chỉnh năm 2009 thì TMĐT của dự án tăng 44,9%, ở mức 568,646 triệu USD so với TMĐT phê duyệt năm 2008.
“TMĐT dự án tăng làm tăng chi phí đầu tư, tăng chi phí lãi vay, tăng chi phí sản xuất kinh doanh là một trong nguyên nhân chính dẫn đến Dự án thua lỗ. Những vi phạm trên có dấu hiệu hình sự về thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng theo Điều 360 BLHS 2015”, thanh tra Chính phủ kết luận.
Đạm Hà Bắc, quả đấm thép một thời, nay TTCP chỉ ra hàng loạt sai phạm có dấu hiệu hình sự (Ảnh: TL) |
Kiến nghị chuyển hồ sơ sang công an
Một điểm đáng chú ý khác là dự án này khởi công khi chưa có giấy phép xây dựng. Dự án chậm tiến độ do phải điều chỉnh dự án, tổ chức đấu thầu lần 2 thực hiện gói thầu EPC. Bên cạnh đó, công tác giải phóng mặt bằng chậm.
Trước đó, Bộ Xây dựng đã có ý kiến về điều kiện thực tế vị trí xây dựng dự án, nhưng đạm Hà Bắc đã không tổ chức khảo sát kỹ khi lập báo cáo đầu tư… Đến thời điểm thanh tra, các nội dung tranh chấp của Hợp đồng EPC chưa được các bên giải quyết; Chi phí đầu tư của Dự án chưa được quyết toán.
TMĐT dự án là gần 569 triệu USD, tỷ lệ vốn tự có của công ty tham gia dự án chỉ chiếm gần 18%, còn lại vốn vay chiếm hơn 82%, dẫn đến chi phí lãi vay lớn, thua lỗ kéo dài.Theo báo cáo, năm 2017 công ty lỗ hơn 662 tỷ đồng, năm 2018 lỗ hơn 333 tỷ đồng, 6 tháng đầu năm 2019 lỗ hơn 222 tỷ đồng, số lỗ luỹ kế đến 6/2019 hơn 2.887 tỷ đồng.
Thanh tra Chính phủ cho hay, dự án đầu tư cải tạo mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc đã có vi phạm quy định pháp luật trong tổ chức đấu thầu chọn nhà thầu tư vấn lập dự án, trong thẩm định, quyết định phê duyệt dự án, điều chỉnh dự án, tăng TMĐT dự án. Những vi phạm này có dấu hiệu hình sự, gây hậu quả nghiêm trọng, cần phải được xác minh, điều tra làm rõ, xử lý theo quy định của pháp luật.
Về trách nhiệm, HĐQT, Hội đồng thành viên, Chủ tịch HĐQT, Chủ tịch Hội đồng thành viên, ban lãnh đạo Tổng công ty Hoá chất Việt Nam (Tập đoàn Hoá chất Việt Nam), người đại diện phần vốn nhà nước tại công ty đạm Hà Bắc và Ban lãnh đạo công ty đạm Hà Bắc…chịu trách nhiệm với những vi phạm, khuyết điểm trên.
Bên cạnh đó, còn có phần trách nhiệm của Bộ Công Thương với trách nhiệm của quản lý ngành.
TTCP kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an điều tra, xác minh, xử lý những vi phạm có dấu hiệu hình sự tại Dự án đầu tư cải tạo, mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc. Những vi phạm bao gồm: vi phạm trong tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà thầu tư vấn lập Dự án, thiếu trách nhiệm trong việc lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh dự án.
Ngày 7/5/2020, VPCP đã truyền đạt ý kiến của Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hoà Bình trong đó đồng ý kiến nghị của Thanh tra Chính phủ về kết luận thanh tra phần phân đạm và hoá chất Hà Bắc. Chuyển hồ sơ liên quan đến những vi phạm có dấu hiệu hình sự tại dự án đầu tư, cải tạo, mở rộng nhà máy phân đạm Hà Bắc đến Bộ Công an để điều tra, xác minh, xử lý theo quy định của pháp luật.
Minh Phạm