Theo các chuyên gia tài chính – ngân hàng, những lo lắng trên có cơ sở, bởi hai yếu tố quan trọng có tính quyết định đến việc tăng/giảm lãi suất cho vay là chính sách tiền tệ và lãi suất huy động trong năm nay có sự biến động mạnh.
Ngân hàng gánh 80% vốn DN
Tại một diễn đàn về vốn cho nền kinh tế tổ chức hồi tháng 8 vừa qua, các chuyên gia nhận định hệ thống ngân hàng vẫn đang là nguồn cung ứng vốn chủ yếu cho nền kinh tế, trong đó 80% vốn doanh nghiệp (DN) phụ thuộc chủ yếu vào nhà băng.
Vì vậy, khi chính sách điều hành tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) có những thay đổi, cộng đồng DN lại lo lắng.
Diễn biến từ thị trường có thể thấy, từ đầu năm đến nay có nhiều yếu tố kể cả trực tiếp và gián tiếp tác động đến việc tăng lãi suất huy động.
Tuy nhiên, ngay từ đầu năm, NHNN luôn hướng đến mục tiêu ổn định lãi suất cho vay để hỗ trợ DN. Do đó, dù thị trường tiền tệ có nhiều biến động, song lãi suất cho vay vẫn luôn được giữ ổn định.
Dẫu vậy, càng về cuối năm, áp lực càng tăng. Trong đó, hai yếu tố quan trọng là chính sách tiền tệ và lãi suất huy động đang có những điều chỉnh theo hướng không có lợi cho lãi suất cho vay.
Trước hết, việc điều hành chính sách tiền tệ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động ngân hàng. Để ứng phó với việc USD tăng giá, lạm phát từ đầu năm 2018, NHNN đã thắt chặt chính sách tiền tệ. Cùng với đó là việc siết lại tỷ lệ sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn từ 45% xuống còn 40%.
Do phần lớn nguồn vốn huy động của các ngân hàng là kỳ hạn ngắn, nên khi bị siết, các ngân hàng phải tăng huy động kỳ hạn dài để cân đối lại nguồn vốn.
Tuy nhiên, để cạnh tranh được với kênh đầu tư bất động sản và chứng khoán khởi sắc, các ngân hàng bắt buộc phải xây dựng mặt bằng lãi suất huy động hấp dẫn. Đây cũng chính là lý do khiến mặt bằng lãi suất huy động thời gian qua tăng.
Trong báo cáo mới đây, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) nhận định, ở một số thời điểm trong quý III, lãi suất huy động tiền đồng của các ngân hàng thương mại tăng, đặc biệt ở các kỳ hạn dài (trên 12 tháng), mức tăng trung bình khoảng 0,4 điểm phần trăm so với thời điểm tháng 6/2018. Trong khi đó, mặt bằng lãi suất không kỳ hạn, kỳ hạn dưới 12 tháng biến động không nhiều.
Tại báo cáo kinh tế vĩ mô quý III, Viện Nghiên cứu kinh tế và Chính sách (VEPR) cũng đánh giá, lãi suất huy động VND tăng do thanh khoản hệ thống eo hẹp, nguyên nhân là do chênh lệch lãi suất huy động – tín dụng.
 |
|
Mặt bằng lãi suất huy động có thể tăng trong năm 2019 |
Năm 2019 sẽ tăng nhẹ
Nhận định về thị trường lãi suất cho vay trong thời gian tới, một số công ty chứng khoán cho rằng, do tác động của nhiều yếu tố trong và ngoài nước, mặt bằng lãi suất huy động có thể tăng trong năm 2019, nhưng mức tăng không quá lớn.
Công ty Chứng khoán VN Direct nhận định, NHNN đang có xu hướng thặt chắt chính sách tiền tệ và các mức lãi suất cơ bản sẽ tăng lên trong năm 2019.
Đồng quan điểm, Chứng khoán Rồng Việt cũng cho rằng, lãi suất tiền đồng có thể tăng nhẹ trong năm 2019.
Thông tin về hoạt động ngân hàng trong tuần đầu của tháng 10, NHNN cho biết mặt bằng lãi suất cho vay VND phổ biến ở mức 6,0-9,0%/năm đối với ngắn hạn; 9,0-11%/ năm đối với trung và dài hạn.
Trong khi đó, lãi suất cho vay trên thị trường liên ngân hàng so với tuần trước đó có xu hướng tăng ở hầu hết các kỳ hạn chủ chốt. Cụ thể: lãi suất bình quân kỳ hạn qua đêm, 1 tuần và 1 tháng tăng lần lượt 0,68%/năm, 0,65%/năm và 0,53%/năm lên mức 3,16%/năm, 3,34%/năm và 4,03%/năm.
Lợi suất trái phiếu Chính phủ trên thị trường thứ cấp cũng tăng mạnh ở tất cả các kỳ hạn, cụ thể 3 năm là 4,36%, 5 năm: 4,54%, 7 năm: 4,77%, 15 năm: 5,35%.
Với những diễn biến trên, nhóm nghiên cứu đến từ VNDirect cho rằng, sự phục hồi của lãi suất liên ngân hàng và lợi suất trái phiếu không phải là dấu hiệu rõ ràng cho việc tăng lãi suất cơ bản, nhưng điều này sẽ là cơ sở để đánh giá khả năng tăng lãi suất điều hành, đặc biệt kể từ năm 2019 trở đi.
VNDirect đánh giá, hiện tại, lạm phát trong nước đang ổn định và tiền đồng chỉ giảm giá nhẹ so với đồng USD. Nếu tiền đồng gặp áp lực lớn hơn và lạm phát kỳ vọng vượt ngưỡng 5% thì NHNN bắt buộc phải nâng lãi suất cơ bản trong năm tới.
"Lãi suất cơ bản ước tính sẽ tăng 50 điểm cơ bản vào năm 2019, nâng mức lãi suất chiết khấu và lãi suất tái cấp vốn lần lượt lên 4,75% và 6,75%", VNDirect ước tính.
Hoàng Hà
