Dân gian từ xưa vẫn thường ca ngợi: Sâm, nhung, quế, phụ. Nhung hươu rất quý, giúp tăng cường sức khỏe, giúp cơ thể chống lại mỏi mệt, ăn uống ngon miệng, tăng khả năng đồng hóa, trị được các bệnh ngoài da, tăng khả năng lợi tiểu, tăng nhu động ruột... Nhung hươu còn có tác dụng chữa các bệnh: huyết áp thấp, cơ tim yếu, làm mau lành các vết thương bên ngoài nhất là các vết thương có mủ. Nhung hươu đã được Chính phủ Việt Nam cho phép sản xuất thành các vị thuốc và bán rộng rãi.
Nuôi hươu sao lấy nhung ở nước ta phát triển mạnh, tập trung chủ yếu ở các tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh. Những năm gần đây, một số tỉnh khác ở miền Bắc cũng đã triển khai mô hình này và bước đầu cho hiệu quả kinh tế cao.
Ăn nên làm ra từ hươu
HTX Hoàn Thành (xã Hùng Sơn, Hiệp Hòa, Bắc Giang) được thành lập từ năm 2008, tiền thân của HTX là tổ hợp tác với 14 hộ nuôi hươu (bình quân mỗi hộ nuôi 2 con). Hiện nay, HTX có 36 hộ nuôi hươu sao ở 13 xã của huyện với tổng số hươu sao khoảng gần 150 con.
Theo đánh giá của những người nuôi hươu, đây là loài vật dễ nuôi, không tốn nhiều công chăm sóc, sức đề kháng cao, ít khi bị bệnh. Thức ăn của hươu là tất cả các loại lá cây, cỏ và cây màu thực phẩm như ngô, lạc, khoai lang, khoai tây… Một con hươu sao trưởng thành ăn 5kg cỏ (lá)/ngày. Vào mùa cắt nhung, nếu được cho ăn thêm khoảng 300 - 500gam/ngày tinh bột và những lá cây có nhiều nhựa như sung, mít, đu đủ... thì chất lượng nhung sẽ tốt hơn. Bộ phận giá trị nhất ở hươu là sừng non, còn gọi là nhung hươu. Khi sừng hươu bị cắt được vài tháng thì sừng non mọc ra, có màu hồng hoặc nâu nhạt và phủ kín bằng một lớp lông trắng xám và mịn như nhung.
Ông Nguyễn Văn Hoàn, Chủ nhiệm HTX Hoàn Thành, là người đi tiên phong trong việc nuôi hươu ở HTX. Trước đây gia đình ông chỉ nuôi lợn, gà, tuy nhiên, nhiều lần dịch bệnh xảy ra đã gây thiệt hại không nhỏ đến kinh tế của gia đình. Ông quyết tâm mày mò, đi nhiều địa phương tìm hiểu mô hình, học hỏi kinh nghiệm, từ đó đã quyết định nuôi hươu.
Để nuôi hươu sao hiệu quả, ngay sau khi HTX hình thành, ông Hoàn đã cử người đến các tỉnh Hà Tĩnh, Nghệ An chọn mua hươu giống bảo đảm chất lượng cung cấp xã viên. HTX đã mời cán bộ khuyến nông tập huấn quy trình kỹ thuật nuôi, chăm sóc hươu cho hội viên. Ngoài ra, HTX còn liên hệ với các thương nhân từ Lạng Sơn, Hải Phòng, Đăk Lăk, Vũng Tàu… để tiêu thụ nhung hươu. Ngay năm đầu tiên, từ bán nhung hươu, mỗi hộ đều có thu nhập 10 - 15 triệu đồng.
Từ khi có HTX, nhiều hộ xã viên đã ăn nên làm ra, nhà cửa được xây dựng khang trang, sắm sửa nhiều tiện nghi hiện đại. Năm 2011, từ nuôi hươu sao, toàn bộ xã viên HTX bán được khoảng 200 kg nhung, trị giá khoảng hơn 3 tỷ đồng. Điển hình như gia đình ông Mẫn Hoài Thanh, ông Ngô Xuân Bắc (xã Danh Thắng, Hiệp Hòa), hiện mỗi hộ đang nuôi hơn chục con hươu, thu nhập bình quân mỗi năm hơn 70 - 80 triệu đồng…Ngoài nuôi hươu đực lấy nhung, nhiều hộ xã viên còn nuôi hươu sinh sản để chủ động con giống cung cấp cho xã viên và nông dân trong huyện.
Mô hình lan rộng
Thành công của mô hình HTX Hoàn Thành đã lan rộng ra nhiều địa phương, trong đó có tỉnh Vĩnh Phúc. Gia đình anh Khổng Văn Sinh (thôn Đền Thõng, xã Đại Đình, huyện Tam Đảo, Vĩnh Phúc), là một trong những hộ chăn nuôi hươu sao thành công. Ở sát danh thắng Tây Thiên, anh Sinh đã chọn cho mình hướng kết hợp chăn nuôi đa dạng để làm dịch vụ. Không chỉ nuôi hươu, trang trại của anh Sinh còn chăn nuôi gà, lợn rừng, lợn mán, dúi... Ngoài hệ thống chăn nuôi, anh còn có nhà hàng cung cấp dịch vụ cho khách du lịch có thể chọn trực tiếp sản phẩm muốn thưởng thức và nhà hàng nhận phục vụ tại chỗ.
Cơ duyên để anh đến với con hươu cũng chính từ việc tham quan và bị thuyết phục bởi cơ sở nuôi hươu của HTX Hoàn Thành. Năm 2009, anh mua 7 con hươu (gồm 4 hươu đực và 3 hươu cái), sau một năm nuôi thử nghiệm, hươu đã bắt đầu cho khai thác nhung. Mùa khai thác chính là từ tháng giêng đến tháng ba (âm lịch). Mỗi năm hươu cho nhung một lần, con nào sinh trưởng mạnh có thể cho thu hoạch tới 2 lần. Năm đầu hươu còn nhỏ nên chỉ thu được từ 1 - 3 lạng nhung/con. Từ năm thứ hai trở đi, lượng nhung thu được tăng lên từ 3 - 7 lạng/con. Năm 2011, hươu cái nhà anh đã cho sinh sản. Một năm hươu cái sinh sản một lần (thời gian hươu mang thai từ 7 - 7,5 tháng, ngắn hơn trâu, bò). Đến nay đàn hươu của anh Sinh đã phát triển lên 12 con.
Anh Sinh cho biết hiện giá hươu đực giống 1 năm tuổi là 12,5 triệu đồng/con, hươu cái 1 tháng tuổi 7 triệu đồng/con. Với giá nhung từ 1,8 - 2 triệu đồng/lạng, bình quân gia đình anh thu trên 100 triệu đồng từ hươu. Trong khi đó, chi phí thức ăn cho một con hươu trong một năm chỉ hết khoảng 300.000 - 400.000 đồng. Theo anh Sinh, ngoài việc nuôi hươu lấy nhung, hươu còn có thể cho thịt có giá trị dinh dưỡng cao. Thịt hươu móc hàm có giá bình quân từ 200.000 - 250.000 đồng/kg…
Thu Hường
