Giống tràm năm gân là giống tràm mới, được du nhập, chọn giống và lai tạo từ giống tràm của Úc. Đây là giống tràm có 5 sọc gân ở trên lá, cho hương thơm nồng, hàm lượng tinh dầu cũng cao hơn so với giống tràm gió địa phương. Đặc biệt, cây sống khỏe ở trên các loại đất thịt, đất đồi, vùng ngập nước và cả trên những vùng đất đồi khô hạn, khí hậu khắc nghiệt.
Cây xóa đói giảm nghèo
Nói cây tràm năm gân là cây “xóa nghèo” ở vùng đất bán sơn địa như Nam Điền (Thạch Hà, Hà Tĩnh) cũng không sai. Bởi lẽ, theo như lời ông Lê Tiến Sơn - Giám đốc HTX Tinh dầu dược liệu Hoa Đà thì 1 kg tinh dầu tràm được bán với giá từ 1 - 1,2 triệu đồng. Cứ 1 tấn nguyên liệu tràm năm gân sẽ chiết xuất được khoảng 13 kg tinh dầu. Như vậy, mỗi ha tràm năm gân sẽ cho thu nhập khoảng từ 130 - 150 triệu đồng.
Đây chắc chắn là loại cây mang lại thu nhập ổn định hơn các loại cây trồng khác ở địa phương, bởi thế cũng không khó hiểu khi nhiều người dân nơi đây đã quyết tâm cùng HTX phát triển loại cây này.
![]() |
Cây tràm năm gân đang trở thành một trong những cây "xóa đói, giảm nghèo" cho nhiều vùng đất bán sơn địa. |
Là người gắn bó với HTX đã được hơn 1 năm nay, chị Nguyễn Thị Nhung - công nhân làm việc tại HTX Tinh dầu dược liệu Hoa Đà cho biết, trước đây chị làm nhiều nghề nhưng công việc không ổn định, thời gian gần đây khi tham gia vào HTX, công việc chăm sóc và thu hoạch lá tràm đã mang lại cho chị thu nhập ổn định. “ Mỗi tháng, tôi nhận được hơn 6 triệu đồng tiền lương, công việc khá dễ làm, lại gần nhà nên không chỉ tôi mà hầu hết các công nhân ở đây đều rất yên tâm làm việc”, chị Nhung nói.
Được biết, các sản phẩm của HTX được áp dụng quy trình chiết xuất đảm bảo kỹ thuật và chất lượng nên được các thị trường xuất khẩu như Trung Quốc, Ấn Độ... rất ưa chuộng. Bởi vậy, ngoài tràm năm gân, hiện tại, HTX đang trồng thêm 2 ha tràm trà và 2 ha sả để đa dạng sản phẩm tinh dầu, phục vụ nhu cầu thị trường trong và ngoài nước.
Ở Ninh Bình có HTX Dược liệu Đông Sơn cũng được đánh giá là một trong những HTX đi đầu của tỉnh trong việc chiết xuất tinh dầu từ cây tràm năm gân.
Anh Nguyễn Văn Dư, Giám đốc HTX Dược liệu Đông Sơn cho biết: Qua tìm hiểu thực tế về lợi ích cây tràm mang lại, nhận thấy đây là cây dược liệu quý, sử dụng đơn giản và hiệu quả, năm 2016, dưới sự hỗ trợ của Viện Cải thiện giống và phát triển lâm sản về nguồn giống tràm Úc, các quy trình canh tác tràm theo chuẩn quốc tế, HTX đã đưa vào trồng thử nghiệm 5 sào tại thôn 3, xã Đông Sơn.
Đến nay, sản lượng nguyên liệu ổn định và cho thu nhập bình quân mỗi sào từ 2,2 - 2,5 triệu đồng/năm, gấp 2-2,5 lần so với trồng lúa. Hiện nay, tổng diện tích trồng tràm của HTX là 6ha gồm tràm trà và tràm năm gân tại các xã Đông Sơn, Yên Bình (thành phố Tam Điệp) và xã Yên Thắng (Yên Mô).
Ngoài sản phẩm tinh dầu tràm, HTX còn sản xuất dầu gội đầu và xà phòng thơm hương tràm. Tất cả các sản phẩm của HTX đều được kiểm nghiệm đảm bảo đạt Tiêu chuẩn quốc gia. Hiện tại, các sản phẩm của HTX đã được UBND tỉnh Ninh Bình cấp Giấy chứng nhận sản phẩm OCOP 4 sao.
Liên kết trồng tràm, mở hướng đi mới cho người dân
Đầu năm 2022 HTX Đồng Bào xã Triệu Sơn, huyện Triệu Phong (Quảng Trị) đã nhận bàn giao cây giống trồng thử nghiệm 5 ha cây Tràm Năm gân. Theo hợp đồng liên kết sản xuất và tiêu thụ nguyên liệu với Công ty cổ phần đầu tư và phát triển Tâm Xanh, thị trấn Diên Sanh, Hải Lăng, Quảng Trị.
![]() |
Nhiều nơi đất cát cằn cỗi, trồng cây nông nghiệp và một số cây lâm nghiệp chưa đem lại hiệu quả cao. Gần đây, một số địa phương ở Ninh Bình trồng cây tràm dược liệu đã biến những khó khăn thành lợi thế, mang lại thu nhập cao cho người dân. |
Bà Nguyễn Thị Thanh Khiết Giám đốc Công ty cổ phần đầu tư và phát triển Tâm Xanh cho biết, sau hai năm trồng và chăm sóc theo đúng quy trình sẽ được đưa vào khai thác tinh dầu, ước tính một năm thu hoạch lá luân phiên 2 lần, năng suất lá một lần cắt 3 - 4 kg/cây, tương đương 6 -10 tấn/ha. Với giá thu mua 3.000 đồng/1kg, trừ chi phí đầu tư thu lại một khoản lợi nhuận tương đối ổn định. Xét về kinh tế thì hiệu quả cao hơn nhiều lần so với trồng loại cây khác trên cùng một diện tích.
Hiện nay Công ty cổ phần Tâm Xanh đang đầu tư mở rộng diện tích trồng mới và liên kết với các hợp tác xã tại Triệu Trạch, Hải Thượng trồng và thu mua sản phẩm với các hộ dân trên địa bàn các xã vùng cát ven biển huyện Triệu Phong và Hải Lăng. Nếu mô hình cây tràm năm gân được trồng đại trà trên địa bàn, sẽ cho sản phẩm đầy hứa hẹn, mở ra hướng đi mới trong nghề sản xuất tinh dầu tràm. Tạo ra công việc cho bà con nông dân, tăng thêm thu nhập cho người dân trên địa bàn.
Còn ở xã Vĩnh Thủy, huyện Vĩnh Linh (Quảng Trị), trong khi mọi người đều tập trung trồng rừng và các loại cây ăn quả thì anh Phan Ngọc Vũ lại đi ngược lại khi quyết định trồng cây tràm năm gân để nấu tinh dầu.
Theo anh Vũ, nếu trồng và chăm sóc tốt, cây có thể đạt chiều cao trung bình từ 2,5 - 3m, lá nhiều, hàm lượng tinh dầu cao. Để chưng cất tinh dầu, khi cây đạt chiều cao trung bình từ 1 - 1,5m thì bắt đầu thu hoạch lá. Bình quân mỗi lần thu hoạch một cây tràm sẽ thu được 1 - 2kg thân, lá, trung bình 100kg nguyên liệu chưng cất được 0,5 lít tinh dầu tràm. Chất lượng, mùi vị tinh dầu từ cây tràm năm gân cũng được đánh giá cao hơn.
Để phát triển, năm ngoái anh Vũ đã mở rộng diện tích trồng cây tràm năm gân ra toàn bộ 22 ha của gia đình trên địa bàn. Đồng thời xây dựng kế hoạch liên kết với các hộ nông dân có nhu cầu để mở rộng diện tích lên khoảng 100 ha trong năm 2023.
Cần nhân rộng diện tích
Hiện nay, đã có nhiều địa phương khai thác nguồn dược liệu, trong đó có việc chưng cất tinh dầu từ cây tràm nói chung và cây tràm Năm Gân nói riêng, tuy nhiên quy mô sản xuất vẫn còn nhỏ, lẻ, đầu ra của sản phẩm còn gặp nhiều khó khăn.
Theo kỹ sư Nguyễn Văn Lưu, Trưởng trạm Thực nghiệm lâm nghiệp Thạnh Hóa (Long An), hiện 1kg tinh dầu tràm năm gân thô có giá từ 1-1,2 triệu đồng; 1ha tràm cho thu hoạch từ 120-130kg tinh dầu/năm. Ông Lưu tính toán, nếu chuyên canh cây tràm năm gân, nông dân sẽ có thu nhập từ 100-150 triệu đồng/ha/năm. Để đạt năng suất cao, người trồng cần chăm sóc cây theo đúng quy trình và nên bón thêm phân cho cây.
Thấy được lợi ích từ cây tràm năm gân, Sở Khoa học và Công nghệ Long An đã xây dựng Đề án trồng thử nghiệm thành công cây tràm năm gân tại thị xã Kiến Tường. Đồng thời, phối hợp với Trạm Thực nghiệm lâm nghiệp Thạnh Hóa để chuyển giao về kỹ thuật, cách chăm sóc, khai thác, nhân giống cây và phổ biến trồng rộng rãi ra ngoài.
Gần đây, Liên hiệp các Hội KH&KT tỉnh Hà Tĩnh cũng triển khai dự án xây dựng mô hình thử nghiệm trồng và chiết xuất tinh dầu cây tràm trà và tràm năm gân tại Hà Tĩnh.
Dự án được triển khai trong thời gian 24 tháng, bắt đầu từ tháng 2/2023 tại xã Nam Điền huyện Thạch Hà. Mục tiêu của dự án hướng đến là xây dựng mô hình trồng và chiết xuất tinh dầu cây tràm trà (Melaleuca alternifolia) và tràm năm gân (Melaleuca quinquenervia) góp phần đa dạng hóa cây trồng có hiệu quả cho vùng bán sơn địa tại Hà Tĩnh.
Hy vọng, thời gian tới, với những hiệu quả mà cây tràm năm gân mang lại, các mô hình thử nghiệm trồng và phát triển loại cây này sẽ lan rộng ra nhiều địa phương trong cả nước, mang lại giá trị kinh tế thiết thực, góp phần "xóa đói, giảm nghèo" ở cho người dân.
Trà My