Quýt Mường Khương có chất lượng nổi trội hơn hẳn các vùng khác do được trồng ở độ cao hơn 1.000 mét so với mực nước biển cùng với khí hậu ôn đới, độ ẩm cao.
Nâng cao giá trị, tận dụng nguyên liệu
Tuy nhiên, điểm yếu về giao thông và công nghệ thông tin đã khiến những trái quýt chưa được tiêu thụ rộng rãi. Bên cạnh đó, quýt tuy trồng theo tiêu chuẩn VietGAP nhưng vẫn được phân thành 3 loại: Chỉ sản phẩm loại 1 mới đủ tiêu chuẩn vào siêu thị, loại này chiếm khoảng 50%. Sản phẩm loại 2 được cung cấp cho các cửa hàng, chợ đầu mối, chiếm khoảng 30%; còn lại là quýt loại 3.
Dù là quýt loại 3 nhưng do được trồng theo quy trình an toàn thực phẩm nên chỉ bị xấu mã, quả nhỏ hơn một chút. Chất lượng dinh dưỡng và tinh dầu vẫn không hề thua kém sản phẩm loại 1 và loại 2. Tuy nhiên, do thị hiếu và nhu cầu thị trường khắt khe nên sản phẩm này chủ yếu chỉ bán buôn với giá thấp.
Bên cạnh đó còn một lượng quả bị rụng do thời tiết và sinh lý cây trồng nhưng người dân thường để thối ngay tại gốc, trong quá trình phân hủy sẽ thu hút côn trùng về châm chích quả trên cây nên ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế.
Rượu quýt là một trong những sản phẩm chế biến sâu của HTX cộng đồng Mường Khương. |
Để khắc phục vấn đề này, các thành viên HTX tận dụng quýt loại 3 và quýt rụng sắp đến kỳ thu hoạch để biến thành tinh dầu, rượu và siro.
Với tinh dầu quýt, HTX sản xuất theo phương pháp chưng cất hơi nước, bình quân 1 tấn vỏ quýt sẽ thu về khoảng 8 lít tinh dầu. Còn phần thịt quýt được áp dụng phương pháp ủ lên men khác nhau theo công nghệ Nhật Bản để tạo ra siro và rượu. Trong quá trình sản xuất, HTX không sử dụng chất bảo quản, phụ gia thực phẩm, màu tổng hợp.
Sản phẩm làm ra được bảo quản trong chai thủy tinh, không nhiễm chất độc hại sang thực phẩm như túi nilon hay chai nhựa. Đây cũng là một trong những cách giúp HTX bảo vệ môi trường, đáp ứng thị hiếu sử dụng sản phẩm xanh của người tiêu dùng.
Quy trình sơ chế, chế biến quả quýt tuy không quá phức tạp nhưng vẫn có thể gây ô nhiễm môi trường. Chính vì vậy, HTX đã liên kết với các ngành chức năng để được tư vấn xây dựng nhà xưởng và đầu tư máy móc hợp lý.
HTX cũng đầu tư hệ thống xử lý nước để có nguồn cung đáp ứng yêu cầu chất lượng nước trong sơ chế và chế biến thực phẩm. Nguồn nước sau khi sử dụng đều được thu gom vào hệ thống và xử lý trước khi xả ra môi trường.
Chính vì vậy, khu vực chế biến của HTX ở thị trấn Mường Khương đã được ngành chức năng chứng nhận đạt tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm cũng như bảo đảm các yếu tố môi trường.
Theo Ban giám đốc HTX cộng đồng Mường Khương, chỉ khoảng hơn 10 ngày nữa, quýt Mường Khương sẽ chính thức vào vụ thu hoạch. Do dịch bệnh Covid-19 còn diễn biến phức tạp nên HTX đã chủ động tìm đầu ra cho sản phẩm này.
Mọi năm, HTX chỉ thu mua quýt loại 3 về chế biến nhưng năm nay, đầu ra tiêu thụ quýt của bà con khó khăn, HTX sẽ thu mua cả quýt loại 2. Các sản phẩm được HTX vừa bán trực tiếp vừa đưa lên sàn thương mại điện tử để tiếp cận nhiều hơn với khách hàng.
Bảo đảm chuỗi chế biến
Với mục tiêu hướng tới sản phẩm bền vững có nguồn gốc tự nhiên, an toàn và nâng cao sức khỏe cho người sử dụng, HTX chú trọng xây dựng vùng nguyên liệu đạt chất lượng.
Quýt được trồng theo phương pháp VietGAP nên không có thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật hóa học hay các sản phẩm kích thích tăng trưởng.
“HTX đã lựa chọn và liên kết đến các hộ gia đình và cùng thực hiện quản lý nghiêm ngặt vùng nguyên liệu. Các hộ thực hiện canh tác theo tiêu chuẩn và đáp ứng đúng tiêu chuẩn VietGAP từ khâu trồng, chăm sóc cũng như thu hái và bảo quản, đảm bảo quy trình sản xuất hoàn toàn tự nhiên không dùng hóa chất bảo quản”, Giám đốc Nguyễn Thanh Phong cho biết.
Trước đây, do chưa nắm vững quy trình sản xuất, hay lạm dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật hóa học và thuốc diệt cỏ nên các đồi cam, quýt ở xã Nậm Chảy thường xuyên xuất hiện các loại vỏ thuốc hóa học. Vì sử dụng thuốc diệt cỏ nhiều mà đất thường không có lớp cỏ bảo vệ nên bị rửa trôi chất dinh dưỡng, xói mòn.
Quýt Mường Khương được sản xuất theo tiêu chuẩn an toàn nên đáp ứng các yêu cầu trong chế biến. |
Tuy nhiên đến nay, tình trạng này đã không còn, môi trường tự nhiên đã được cải thiện đi cùng với chất lượng quýt được nâng cao. Việc thu hái quýt cũng bảo đảm đúng thời điểm. Các hộ không hái khi trời mưa hay sáng sớm, chưa tan sương, không đựng quýt vào các vật bằng tre, nứa để tránh làm quả dập nát, thối mốc sau thu hoạch, gây ảnh hưởng đến chất lượng, uy tín sản phẩm. Đây cũng là cách giúp HTX hạn chế lượng rác thải trong sản xuất.
Thông qua việc liên kết với các hộ dân trong huyện xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn an toàn, đồng thời xây dựng phương án sử dụng và quản lý chất thải theo một vòng tròn khép kín, đến nay, HTX Mường Khương đã tạo ra một quy trình sản xuất không chất thải. Sản phẩm làm ra bảo đảm 100% từ nguyên liệu tự nhiên, an toàn và thân thiện môi trường.
Đầu năm 2021, HTX đã gửi hồ sơ tham gia thi chương trình OCOP và có nhiều kết quả đáng mong đợi. Ngày 19/7/2021, HTX đã nhận được văn bản của Hội đồng đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP về chấp thuận ý tưởng sản phẩm đủ điều kiện tham gia chương trình OCOP năm 2021 (đợt 2), trong đó HTX có 2 sản phẩm nằm trong danh sách đủ điều kiện là siro quýt và tinh dầu quýt.
Ngoài sản xuất và chế biến quýt, HTX còn liên kết với nhân dân thu mua mận, xoài, gạo... về chế biến. Điều này không chỉ giúp hoạt động sản xuất kinh doanh được vận hành liên tục mà còn nâng cao giá trị sản phẩm và thu nhập cho người dân.
Tùng Lâm