Trước đây diện tích đất nông nghiệp xã Liên Minh - vùng gò đồi phía nam huyện Võ Nhai chủ yếu trồng những loại cây mang lại giá trị kinh tế thấp, thậm chí bỏ hoang. Trăn trở điều đó, cùng với việc thấy quê hương mình có những bài thuốc bản địa rất hay, có thể áp dụng khoa học kỹ thuật để sản xuất trên diện tích lớn, chế biến thành sản phẩm hàng hoá. Năm 2018, chị Hoàng Thị Hải cùng một số chị em phụ nữ ở xã Liên Minh đã thành lập HTX nông sản an toàn Liên Minh với các sản phẩm đặc trưng như: chè, trà hoa đu đủ,…
Vạn sự khởi đầu nan...
Nhận thấy nhu cầu chăm sóc sức khỏe, chữa bệnh từ các loại thảo mộc tự nhiên ngày càng tăng, qua lời gợi ý của một chuyên gia trong lớp tập huấn nâng cao kiến thức nông nghiệp, Giám đốc Hoàng Thị Hải và các thành viên HTX đã bắt tay vào trồng đu đủ đực làm dược liệu hàng hóa.
Chị bảo: "Đây là một nghề hoàn toàn mới và đặc biệt ở địa phương chưa có mô hình nào thực hiện, nhưng bước đầu đã mang lại thành công cho HTX".
 |
|
Hoa đu đủ đực có chứa các hoạt chất giúp chống oxy hóa tế bào, thông huyết, bổ máu, điều hòa tĩnh mạch. |
Chị Hải nhớ lại, có một thời, hoa đu đủ đực vào mùa vụ khiến người nông dân “thở dài”, những cây hoa đu đủ mọc tự nhiên bị người nông dân chặt bỏ nhưng mấy ai biết rằng đây là dược liệu quý trong Đông y, nhiều người chịu chi tiền triệu để tìm mua “thần dược” này.
Hoa đu đủ đực trong dân gian từ lâu được đánh giá cao bởi tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh ho, hen và các chứng bệnh tiêu hóa như: Khó tiêu, đau dạ dày, viêm đường ruột… Bên cạnh đó, một số nghiên cứu khoa học cũng cho thấy, trong hoa đu đủ đực có chứa các hoạt chất giúp chống oxy hóa tế bào, thông huyết, bổ máu, điều hòa tĩnh mạch…
Sau khi đề xuất với các thành viên, năm 2020, chị cùng 1 số thành viên bắt tay vào thử nghiệm trồng đu đủ đực, lấy hoa chế biến thành trà dược liệu đưa ra thị trường.
Chị kể: Những ngày đầu thí nghiệm, HTX thu mua hoa đu đủ đực tươi, mọc tự nhiên của bà con địa phương làm nguyên liệu, đồng thời bắt tay vào trồng trên diện tích 1ha. Nguyên liệu sau khi thu mua được chế biến thử trên hệ thống sấy chè có sẵn của HTX.
“Vạn sự đầu nan”, khác với sản phẩm chè xanh thông thường, hoa đu đủ đực có cánh mảnh, không đồng đều nên khó chế biến. Trong khi đó, quá trình chế biến nếu không điều chỉnh phù hợp về nhiệt lượng, thời gian sấy, thành phẩm rất dễ có vị đắng, hương ngái, khó sử dụng. Không chỉ vậy, ngay cả kinh nghiệm chọn lọc hạt giống để có cây đu đủ đực cũng là một khó khăn không nhỏ.
Sau nhiều tháng kiên trì, nhờ sự nỗ lực của các thành viên và dành nhiều thời gian học hỏi, thực nghiệm chế biến cũng như quan tâm của chính quyền địa phương. Cuối năm 2020, HTX nông sản an toàn Liên Minh đã sản xuất thành công sản phẩm trà hoa đu đủ với hương thơm dịu, vị ngọt nhẹ, thanh mát.
Kỳ vọng mới từ OCOP
“Để cho ra những sản phẩm trà hoa đu đủ sạch, chất lượng trên thị trường, chúng tôi đã khá vất vả. Trước tiên là lựa chọn vùng trồng xa khu dân cư, nhà máy, bệnh viện... tránh ô nhiễm giúp đảm bảo nguồn nước sạch để tưới”, lãnh đạo HTX Liên minh cho biết.
 |
|
Giám đốc HTX nông sản an toàn Liên Minh Hoàng Thị Hải đã thành công với việc trồng cây đu đủ đực lấy hoa làm dược liệu hàng hóa. |
Ngoài ra, trong quá trình sản xuất, HTX Liên Minh thường xuyên tập huấn cho các thành viên tuân thủ quy trình trồng và chăm sóc nghiêm ngặt với nguyên tắc “5 không”, bảo vệ môi trường.
Để giúp đu đủ thích nghi và phát triển ổn định, cứ 2 lần/tháng chị Hải cùng các thành viên bón phân hữu cơ sinh học nông lâm.
Hơn nữa, ngay từ cây giống, HTX đã phải lựa chọn kỹ càng, không có mầm bệnh, toàn bộ diện tích đất được phủ kín bằng nilon để tránh cỏ dại, sâu bệnh, phân bón hoàn toàn bằng phân hữu cơ, cỏ được làm bằng tay, do vậy rất tốn công lao động.
Khi đu đủ ra hoa, các thành viên HTX hoàn toàn không dùng bất cứ loại thuốc hóa học nào, chỉ dùng các chế phẩm hữu cơ, để bón cho cây.
Sau bao nhiêu khó khăn, vất vả, lúc này, diện tích trồng đu đủ thử nghiệm của HTX đang phát triển tốt, tạo nguồn nguyên liệu để chủ động sản xuất. Thông qua các kênh giới thiệu, quảng bá, sản phẩm trà hoa đu đủ sạch của HTX bước đầu đã đến với người tiêu dùng trong tỉnh và một số địa phương lân cận, đặc biệt là Thủ đô Hà Nội.
Chị Hải cho biết, đặc điểm nhận dạng của hoa đu đủ đực là hoa không cuống, nhỏ, đường kính 0,4 – 0,5cm, dài 4-5cm, không bầu noãn, có 10 nhị đực với hai túi phấn trên mỗi nhị (nhụy cái không phát triển nên không cho trái, sẽ rụng sau khi nở). Vì thế có thể dễ dàng phân biệt với hoa đu đủ cái.
HTX chỉ thu hái hoa đu đủ một tuần một lần và thu hái theo mùa, từ tháng 6 đến tháng 10. Bà con tập trung thu hoạch hoa đu đủ vào buổi sáng và chiều tối, khi đó sương vẫn còn ở trên những chùm hoa mới bung nở nên vẫn giữ được hàm lượng dược tính cao nhất. Hoa tươi sau đó được các thành viên mang về phân loại, nhặt sạch hoa khô, hoa thối dùng công nghệ sấy để làm khô, đình chỉ hoạt động của nhựa hoa giữ nguyên chất dinh dưỡng và các thành phần dược tính của hoa tạo ra mùi hương thơm vị đắng nhẹ và ngọt mát khi thưởng thức.
Bằng việc đầu tư cơ sở vật chất, thông thường, cứ 12-14kg hoa đu đủ tươi có thể chế biến được 1kg trà hoa đu đủ. Với giá bán 3,5-5 triệu đồng/kg, sau khi trừ chi phí, HTX lãi khoảng 1 - 1,5 triệu đồng/kg. Dự kiến, đến cuối năm nay, HTX sẽ mở rộng diện tích trồng đu đủ đực lấy hoa lên 3ha.
Chị Hải cho biết, với lợi thế sẵn có, tới đây, HTX tập trung xây dựng trà hoa đu đủ làm sản phẩm OCOP để được thị trường biết đến rộng rãi hơn nữa, qua đó, giúp bà con nông dân phát triển kinh tế, làm giàu ngay tại địa phương. Nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất lâu dài, HTX đang tiếp tục đầu tư xây dựng nhà sơ chế, mua sắm hệ thống lò sấy, máy cắt và băm...
"Còn nhiều dự định đang ở phía trước, nhưng trước mắt HTX sẽ mở rộng vùng nguyên liệu, ngoài đu đủ lấy hoa, chúng tôi sẽ nghiên cứu và đưa vào trồng một số cây dược liệu khác để đa dạng hóa sản phẩm của HTX", chị Hải nói.
Tô Thương
