Làng khảm trai Chuyên Mỹ là một trong những làng nghề cổ nhất tại Hà Nội. Trải qua gần 1.000 năm hình thành và phát triển, nghề khảm trai, sơn mài ở Chuyên Mỹ đang có những bước phát triển rực rỡ, đem lại lợi ích kinh tế cao cho hơn 1.000 hộ dân tại các thôn Chuôn Ngọ, Chuôn Trung, Chuôn Thượng…
70% dân số khá giả
Nghệ nhân Trần Bá Dinh - người từng hai lần được Nhà nước tặng thưởng danh hiệu “Bàn tay Vàng”, chia sẻ: “Nghề khảm trai ở Chuyên Mỹ (đặc biệt là ở Chuôn Ngọ) đã có truyền thống gần 1.000 năm, từ thời ông tổ Chương Công Thành, một danh sĩ triều Lý. Trước đây, tranh khảm làm ra chủ yếu để chơi, làm quà, đến nay, nghề khảm lại trở thành nghề làm giàu”.
Theo thống kê của UBND xã Chuyên Mỹ, hơn 80% hộ dân tại Chuyên Mỹ đang làm nghề liên quan đến khảm trai. “Nghề khảm trai tạo việc làm ổn định cho hơn 1.000 hộ dân tại địa phương, hàng nghìn lao động ngoài địa phương, đem lại thu nhập bình quân 50 - 70 triệu đồng/hộ/năm. 70% số hộ trong xã có kinh tế khá giả, tỷ lệ hộ nghèo chỉ còn khoảng 3%”, ông Vũ Hồng Oanh - Phó Chủ tịch UBND xã Chuyên Mỹ, cho hay.
Đến Chuyên Mỹ hiện tại, du khách có thể cảm nhận ngay được sức sống và sự phát triển nhanh của làng nghề. Những cơ sở sản xuất, những người thợ khảm trai hoạt động, làm việc suốt ngày đêm, tạo ra những tác phẩm tinh xảo, mang giá trị nghệ thuật cao.
Nguyên liệu chủ yếu để làm ra sản phẩm là vỏ trai, vỏ ốc được làm sạch, xẻ, làm nhẵn, dùng lửa làm phẳng. Những chiếc vỏ “vô tri, vô giác” qua bàn tay của người thợ khảm, được gắn lên những đồ vật, bức tranh, đã trở thành những tác phẩm kiệt tác có giá trị nghệ thuật cao.
Để tăng thêm giá trị cho sản phẩm, nguyên liệu khảm cũng ngày càng đa dạng, đặc biệt hơn. Anh Phan Công Duẩn - chủ cơ sở khảm tại Chuyên Mỹ, cho biết: “Trước đây, nguyên liệu chủ yếu là vỏ trai, ốc được mua về từ các tỉnh ven biển nước ta, như Đà Nẵng, Khánh Hòa, Bình Định… Hiện nay, để tăng chất lượng, nhiều loại ốc đặc biệt được nhập từ Nhật Bản, Trung Quốc, Singapore. Ngoài vỏ trai, vỏ ốc, nay có thêm cả ngà voi, vàng, bạc, ngọc trai… Những tác phẩm tạo ra có thể đáng giá hàng trăm triệu”.
Nghề khảm trai đang thực sự tạo sức bật mạnh mẽ cho sự phát triển về kinh tế của người dân Chuyên Mỹ. Kết quả còn có thể cao hơn hiện tại rất nhiều nếu chính quyền và người dân làng nghề tận dụng tốt những lợi thế, tiềm năng đang có.
|
Nghề khảm trai Chuyên Mỹ đem lại giá trị cao, nhưng hệ lụy cũng không nhỏ
10.000 người hứng chịu ô nhiễm
Bà Nguyễn Thị Vui - Chủ nhiệm HTX sơn khảm Ngọ Hạ, chia sẻ: “Nghề truyền thống đang phát triển mạnh, đem lại thu nhập cao cho người dân. Những kết quả đạt được đang giúp cho người dân làm nghề tự tin để “sống” với nghề. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn có thể làm tốt hơn, nếu tận dụng được những lợi thế đang có, như nguồn nhân lực, lao động và đặc biệt là tiềm năng thu hút du lịch”.
Đang tạo ra giá trị cao, tiềm năng phát triển trong tương lai rộng mở, tuy nhiên, làng nghề cũng đang gặp phải “bài toán” nan giải về ô nhiễm môi trường nước, bụi và tiếng ồn. Trên địa bàn làng nghề có hàng chục xưởng sản xuất, hàng trăm máy cưa, cắt, bào, cán vỏ trai, vỏ ốc… hoạt động ngày đêm, gây ô nhiễm tiếng ồn.
Hoạt động sản xuất cũng thải ra một khối lượng nước thải rất lớn. Theo thống kê, cứ mỗi máy cưa vỏ ốc thải ra bình quân 3 - 4m3 nước thải/ngày. Các xưởng thủ công, dù đã được chăng bạt, nhưng vẫn thải ra môi trường một lượng bụi không nhỏ, khiến bầu không khí tại làng nghề trở nên ngột ngạt vào giờ cao điểm.
Ông Vũ Hồng Oanh cho biết: “Hoạt động của làng nghề đang gây hại không nhỏ cho môi trường tự nhiên, ảnh hưởng trực tiếp tới khúc sông Nhuệ, dài 7km chảy dọc xã. Tình trạng này đang ảnh hưởng không nhỏ tới đời sống của gần 10.000 nhân khẩu trong xã”.
Không thể phủ nhận lợi ích về kinh tế của nghề đang tạo ra, tuy nhiên, để làng nghề có thể phát triển bền vững, đem lại lợi ích lâu dài cho người dân, cần nhanh chóng khắc phục những tồn tại tiêu cực. “Địa phương đã có nhiều biện pháp nhằm cải thiện tình hình, nhưng để giải quyết triệt để, cần sự quan tâm của các cấp chính quyền và sự đồng lòng của người dân, điều này khó thực hiện trong ngày một ngày hai”, ông Hồng chia sẻ.
Hiến Nguyễn
