Theo ông Lê Quang Thoại - Trưởng thôn Nha Xá, hiện tại, làng dệt Nha Xá có gần 300 hộ với hơn 900 nhân khẩu, trong đó có khoảng 400 lao động chính, với quy mô 500 khung dệt, công suất đạt 900.000 - 1.000.000 m lụa/năm. Thậm chí, nhiều gia đình đông lao động đã tổ chức sản xuất 2 - 3 máy dệt, với các công đoạn từ mua nguyên nhiên liệu đến bán thành phẩm.
Hiếm nước sạch
Khi nghề dệt nhuộm phát triển, đời sống của người dân thôn Nha Xá đều được cải thiện đáng kể. Các sản phẩm dệt của làng có mặt khắp các thị trường lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, Tp.HCM. Nhưng đi cùng với đó là tình trạng ô nhiễm môi trường, khiến cuộc sống của người dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Làng nghề Nha Xá hoạt động lâu đời, nhưng chủ yếu sản xuất theo phương thức hộ gia đình, mạnh nhà nào nhà ấy làm, nên hầu như các xưởng sản xuất tại đây đều không có hệ thống xử lý nước thải. Tất cả nước thải của các công đoạn dệt, nhuộm đều được xả thải trực tiếp ra môi trường tự nhiên.
Sản xuất thủ công, lạc hậu là một trong những nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm môi trường tại Nha Xá
Chính vì vậy, tất cả các ao hồ, sông ngòi tại đây đều chuyển sang màu đen kịt, đặc quánh, mùi hôi thối bốc lên khắp nơi. Đây cũng là môi trường thuận lợi để ruồi, muỗi, nhặng sinh sản và phát triển.
Không chỉ ảnh hưởng đến nguồn nước mặt mà hiện nguồn nước ngầm tại Nha Xá cũng không thể dùng được vì ô nhiễm. Nhiều gia đình đã khoan giếng, đào giếng để lấy nước sinh hoạt nhưng 10 nhà thì đến 9 nhà, nước giếng đều bị đục hoặc vàng và có mùi hôi thối.
Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tình trạng trên là do các xưởng tẩy, nhuộm hấp tơ lụa nằm giữa khu dân cư đã thải ra môi trường hàng chục tấn hóa chất các loại mỗi năm. Nhu cầu sản xuất càng lớn, môi trường càng bị ô nhiễm nặng nề.
Bên cạnh đó, các cơ sở sản xuất bằng công nghệ sản xuất thủ công, lạc hậu, chủ yếu là đun nước tẩy, nhuộm bằng xoong i-nốc. Các hóa chất dùng để tẩy nhuộm là ôxy già, xút, bột tạp, nước ja-ven và thuốc nhuộm các loại. Khối lượng sử dụng trung bình từ 10 - 20kg/ngày/cơ sở. Hầu hết chất thải nguy hại trong quá trình sản xuất vẫn còn nồng độ lớn khi thải ra môi trường.
“Giờ thì không tìm đâu ra nước sạch cho sinh hoạt. Nước ở đâu cũng bị ô nhiễm. Không có mùi khó chịu thì cũng đổi màu nên không thể dùng được. Có dùng để tắm thì cũng sẽ bị ngứa, nổi mụn cả người”, ông Thoại cho biết.
Không những thế, các máy móc đều thô sơ, lại hoạt động liên tục nên tình trạng ô nhiễm tiếng ồn cũng xảy ra. Nhiều cơ sở đã sử dụng than để đun nước tẩy nhuộm, khiến tình trạng khói bụi phát tán nhiều trong không khí. Hiện, mức độ ô nhiễm môi trường tại làng nghề đã trong tình trạng báo động, sức khỏe và đời sống của người dân cũng bị ảnh hưởng từ không khí đến nguồn nước.
Cần giải pháp quyết liệt
Để giải quyết vấn đề nước sinh hoạt, hiện, nhiều hộ dân trong làng nghề Nha Xá phải đi mua nước sạch ở nơi khác về dùng. Cùng với đó, các hộ dân đều tận dụng nguồn nước mưa để sinh hoạt. Nhưng đó chỉ là những giải pháp tạm thời, còn về lâu dài thì rất khó, nhất là khi thời tiết diễn biến thất thường như hiện nay.
Ông Hoàng Bá Trình - Chủ tịch UBND xã Mộc Nam, cũng thừa nhận: “Chính quyền địa phương thực sự cũng đang rất đau đầu với vấn đề này. Vẫn biết, phát triển làng nghề thì đời sống của bà con có tốt hơn, nhưng không thể đánh đổi với những mất mát về môi trường được. Trong thời gian qua, xã đã có 4 - 5 người chết vì ung thư. Chính quyền địa phương cũng đã tuyên truyền cho nhân dân về việc phải bảo vệ môi trường. Thậm chí còn quy định bảo vệ môi trường đã thành một điểm quy định trong hương ước của làng, là một tiêu chí đánh giá công nhận làng văn hóa sức khoẻ. Nhưng nói là vậy, còn thực hiện khó khăn lắm”.
Ô nhiễm môi trường đã dẫn đến những hậu quả nặng nề. Thực chất, vấn đề một phần không phải do nhận thức của người dân yếu kém, mà phần lớn là do thói quen vô tư xả nước thải ra môi trường. Bên cạnh đó, công nghệ sản xuất lạc hậu, đặt lợi nhuận lên trên hết, khiến người dân phải chịu hậu quả do chính mình gây ra.
Để giải quyết vấn đề này, chính quyền địa phương nơi đây cần những biện pháp cụ thể và quyết liệt hơn, nhất là trong vấn đề hỗ trợ người dân chuyển đổi công nghệ sản xuất. Cùng với đó, người dân phải tự thay đổi thói quen sản xuất để tự cứu lấy chính mình. Nếu không, nhiều thế hệ tại làng Nha Xá sẽ phải gánh chịu hậu quả khôn lường.
Như Yến