Tại khu vực nông thôn, nước thải chủ yếu xuất phát từ các nguồn sản xuất quy mô hộ, cụm hộ và làng nghề, chăn nuôi quy mô hộ gia đình và sinh hoạt hàng ngày của cộng đồng. Với sự phát triển kinh tế xã hội vùng nông thôn hiện nay, hàng ngày có hàng triệu m3 nước thải từ các hoạt động nêu trên từ cộng đồng dân cư nông thôn hình thành và xả ra môi trường. Các nhà máy xử lý nước thải tập trung thường ở khu vực thành thị, thị tứ còn tại vùng nông thôn thì hầu như không có công trình xử lý nước thải để xử lý các nguồn thải này.
Chưa quan tâm đúng mức
Theo Ts. Nguyễn Văn Tài, Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường, thời gian qua, nhờ sự chỉ đạo vào cuộc quyết liệt của các cấp, các ngành từ Trung ương đến cơ sở, đặc biệt là sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới đã tạo diện mạo nông thôn thay đổi toàn diện, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân không ngừng cải thiện.
 |
|
Thực trạng nước thải sinh hoạt nông thôn đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết. |
Đặc biệt, công tác giữ gìn cảnh quan môi trường đã được quan tâm, vì vậy môi trường khu vực nông thôn đã chuyển biến rõ nét, bắt đầu từ xây dựng hệ thống hạ tầng để giải quyết vấn đề vệ sinh tại các cụm công nghiệp, làng nghề đến xây rãnh thoát nước, nắp đậy trong khu dân cư, xây dựng nơi xử lý và chứa rác, chất thải cũng như xây dựng và quy hoạch các khu chăn nuôi tập trung bảo đảm tiêu chuẩn.
Tuy nhiên thực tế cho thấy, vấn đề ô nhiễm môi trường từ nước thải sinh hoạt, chất thải trong chăn nuôi của khu vực nông thôn kết hợp với rác thải, nước thải đô thị đã tạo nên từ chỗ ô nhiễm nhỏ thành ô nhiễm tập trung, gây khó khăn trong xử lý, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường.
Đây là vấn đề đặt ra đối với các nhà quản lý, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp và người dân, đòi hỏi phải có giải pháp căn cơ, đồng bộ và hiệu quả, bền vững.
Theo tính toán của Viện Khoa học Môi trường, hiện nay, chăn nuôi lợn thải bình quân ra môi trường khoảng 24 lít/con/ngày, phần lớn các trang trại chăn nuôi lợn đang áp dụng các quy trình chăn nuôi sử dụng rất nhiều nước để làm mát, vệ sinh chuồng trại; chất thải lỏng trong chăn nuôi lợn xả thẳng ra môi trường hoặc qua hệ thống hầm khí sinh học (biogas), một số ít cơ sở có hệ thống hồ lắng, hồ sinh học để lọc sạch nước thải chăn nuôi trước khi xả ra môi trường.
Mặc dù các hầm khí sinh học (biogas) được xây dựng theo đúng quy chuẩn nhưng hệ thống này chỉ phát huy đối với các cơ sở chăn nuôi dưới 100 con thì chất lượng nước xả thải cơ bản đáp ứng theo quy định.
Đối với chăn nuôi từ 100 con trở lên, đặc biệt là các cơ sở chăn nuôi lớn, tập trung từ hàng nghìn con trở lên đang gây quá tải cho hệ thống xử lý biogas chất lượng nước thải ra môi trường không bảo đảm, đã và đang gây ô nhiễm nghiêm trọng.
Ngoài ra theo đánh giá của Viện Khoa học Môi trường, hiện nay nước thải sinh hoạt của người dân phát sinh tại khu vực nông thôn chủ yếu được xử lý bằng hầm tự hoại 3 ngăn tại các hộ gia đình người dân sinh sống.
Ðối với nước thải phát sinh trong quá trình sản xuất, kinh doanh dịch vụ khu vực nông thôn, ngành môi trường hướng dẫn một số chủ cơ sở lập phương án bảo vệ môi trường và quan trắc môi trường tự lưu và thực hiện tại cơ sở.
Thời gian qua, việc xử lý nước thải sinh hoạt nông thôn đã bước đầu tiếp cận các mô hình xử lý nước thải phân tán cụm dân cư, hộ gia đình. Một số địa phương đã thí điểm mô hình xử lý nước thải sinh hoạt nông thôn quy mô hộ gia đình, liên hộ theo hình thức phân tán hoặc bán tập trung như: An Giang, Hà Tĩnh, Thái Nguyên… Một số địa phương đã bước đầu quan tâm đến thu gom và xử lý nước thải sinh hoạt nông thôn, tìm giải pháp phù hợp với đặc thù phân bổ dân cư và điều kiện thực tế.
 |
|
Cần có các giải pháp thiết thực để nâng cao hiệu quả quản lý nước thải tại khu vực nông thôn. |
Cần có các giải pháp đồng bộ
Tuy nhiên, quá trình xử lý nước thải nông thôn vướng không ít khó khăn. Bà Nguyễn Thị Phương Mai, Phó Viện trưởng Viện Khoa học Môi trường, Tổng cục Môi trường, cho biết: Nhiều địa phương xây dựng các mô hình xử lý nước thải nông thôn nhưng chưa thành công.
Nguyên nhân do không bóc tách được dòng thải, công nghệ chưa phù hợp, thiếu kinh phí vận hành cũng như nguồn nhân lực phù hợp. Do vậy, để nâng cao hiệu quả công tác thu gom, xử lý nước thải sinh hoạt nông thôn cần thực hiện đồng bộ các biện pháp từ tổ chức quản lý, chính sách hỗ trợ và giải pháp công nghệ phù hợp, xây dựng các mô hình thí điểm để kinh nghiệm và phổ biến nhân rộng. Các địa phương cần tăng cường trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm xử lý nước thải nông thôn, nhất là các mô hình phù hợp…
Ông Lê Tuấn An, Tổng Giám đốc Trung tâm Khoa học Công nghệ và Môi trường - Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cho biết: Kinh tế tập thể là khu vực kinh tế rộng lớn, đa ngành, đa lĩnh vực. Trong hoạt động sản xuất kinh doanh, nước thải, khí thải, chất thải rắn... phát sinh gây ảnh hưởng lớn tới môi trường xung quanh. Tuy nhiên, qua khảo sát thực tế chỉ có 25% số HTX có xử lý sơ bộ nước thải trước khi thải ra môi trường. Lượng nước thải còn lại thường được đổ thải trực tiếp ra hệ thống kênh mương, hệ thống thoát nước công cộng, gây ô nhiễm nước mặt và nước ngầm.
Ðể đảm bảo hoạt động dân sinh, sản xuất và bảo vệ môi trường nước ông La Hữu Nghị, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Tây Ninh đánh giá, cần có các giải pháp thiết thực để nâng cao hiệu quả quản lý nước thải tại khu vực nông thôn. Trong đó, hoàn thiện chính sách pháp luật về bảo vệ môi trường nông thôn; điều chỉnh, hoàn thiện bộ tiêu chí xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, đặc biệt là tiêu chí về môi trường để phù hợp với tình hình thực tế, có tính khả thi.
Các địa phương xây dựng quy chế quản lý, hương ước, quy ước nhằm huy động sự tham gia bảo vệ môi trường của người dân. Bên cạnh đó, thực hiện các chính sách khuyến khích việc quản lý chất thải nông thôn; xây dựng cơ chế hỗ trợ phát triển các dịch vụ môi trường ở nông thôn. Ðồng thời, tiếp tục đẩy mạnh và đa dạng hóa hoạt động tuyên truyền nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường ở khu vực nông thôn…
Kim Yến
