Kinh tế tập thể, trọng tâm là các HTX, khi đẩy mạnh chuyển đổi số sẽ nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh. Tuy nhiên, rào cản lớn nhất hiện nay không phải là kinh phí hay hạ tầng, mà chính là tư duy và kỹ năng số của con người. Để hóa giải nút thắt này, phong trào "Học tập số" đang lan tỏa mạnh mẽ, thay đổi diện mạo của những người nông dân, thành viên HTX
Bước chân trên không gian số
Thực tế từ thị trường và những yêu cầu khắt khe về tính minh bạch nguồn gốc nông sản đã buộc nhiều lãnh đạo HTX phải tự làm mới mình. Như việc thay đổi thói quen ghi chép nhật ký sản xuất bằng tay sang sử dụng các ứng dụng quản lý trên điện thoại thông minh, tiếp tục học tập, livestream..
Ông Lê Quốc Việt (Tư Việt) ở An Giang, đã bước qua tuổi 60 nhưng vẫn là một trong những tấm gương thích ứng với thời cuộc. Dù đã lấy bằng kỹ sư ngành trồng trọt ĐH Cần Thơ vào năm 1986 nhưng khi thành lập và làm Chủ tịch HTX Nông dân sáng tạo, ông Tư Việt còn biên soạn và xuất bản 2 cuốn sách về lúa mùa và chuẩn bị ra cuốn sách thứ 3. Ngoài ra, ông còn trực tiếp livestream để giới thiệu về lúa mùa, cách trồng lúa thích ứng với tự nhiên…
 |
|
Chuyển đổi số đến từng gốc cây tại HTX nông nghiệp Số Bình Phước. |
Còn tại HTX Nông nghiệp Số Bình Phước (Đồng Nai), các thành viên đã chủ động học cách vận hành hệ thống truy xuất nguồn gốc và quản lý dữ liệu thành viên đồng bộ. Thay vì chờ đợi sự hỗ trợ thụ động, các thành viên HTX đã tự tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề để hướng dẫn nông dân cách cài đặt và sử dụng phần mềm quản lý mùa vụ. Việc làm chủ dữ liệu giúp HTX kiểm soát chính xác lượng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, từ đó cắt giảm chi phí sản xuất và đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu khắt khe.
Còn tại HTX Nông nghiệp Evergrowth (Cần Thơ), cán bộ quản lý tại đây đã học cách ứng dụng phần mềm quản trị chuyên biệt để theo dõi sản lượng sữa và sức khỏe đàn bò của từng hộ thành viên theo thời gian thực. Việc này không chỉ giúp giảm thiểu sai sót mà còn tạo ra niềm tin tuyệt đối cho thành viên khi mọi chỉ số về chất lượng và thanh toán đều được công khai, minh bạch trên hệ thống chung.
Xây dựng hệ sinh thái số
Để phong trào học tập số đi vào chiều sâu và tạo ra giá trị kinh tế thực tế, các HTX đã chuyển hướng từ học lý thuyết sang mô hình thực hành gắn liền với chuỗi giá trị. Điều này phù hợp với tinh thần của Nghị quyết 57 về việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong mọi khâu từ sản xuất đến tiêu thụ.
Một trong những ví dụ điển hình là HTX Nông nghiệp Thanh niên Như Cố tại Thái Nguyên. Đội ngũ cán bộ trẻ tại đây đã tiên phong học tập các kỹ năng về thương mại điện tử và marketing số để đưa nông sản vùng cao lên các sàn giao dịch lớn như Shopee, Lazada và PostMart.
 |
|
Nhiều người dân, thành viên HTX dù cao tuổi nhưng vẫn mạnh dạn ứng dụng công nghệ. |
Không dừng lại ở việc đăng bán, các thành viên HTX Như Cố còn học cách phân tích hành vi người tiêu dùng qua dữ liệu số để điều chỉnh kế hoạch sản xuất theo nhu cầu thị trường. Nhờ đó, các sản phẩm OCOP của HTX đã tiếp cận khách hàng toàn quốc với doanh thu trực tuyến chiếm tỷ trọng ngày càng lớn.
Trong khi đó, tại vùng đồng bằng sông Cửu Long, HTX Mỹ Đông 2 ở tỉnh Đồng Tháp lại chọn học tập số để giải quyết bài toán nông nghiệp thông minh. Các thành viên HTX đã cùng nhau vận hành thành công hệ thống bơm tưới tự động kết hợp với máy bay không người lái (drone) để phun thuốc bảo vệ thực vật.
Việc tiếp nhận công nghệ drone đòi hỏi cán bộ HTX phải trải qua các khóa đào tạo kỹ thuật bài bản và thi lấy chứng chỉ vận hành. Sự quyết tâm này đã mang lại hiệu quả kép khi vừa tiết kiệm 30% chi phí đầu vào, vừa bảo vệ sức khỏe cho người lao động, minh chứng cho việc chuyển đổi số chính là con đường ngắn nhất để nâng cao giá trị nông sản.
Giải quyết bài toán con người
Mặc dù các mô hình thành công đã xuất hiện ngày càng nhiều, nhưng để phong trào học tập số trở thành làn sóng rộng khắp, cần phải giải quyết bài toán độ tuổi và trình độ công nghệ của lực lượng lao động nông thôn cũng như thành viên HTX hiện nay.
Thực tiễn cho thấy, một số HTX tại khu vực miền núi hay vùng sâu vùng xa dù đã nỗ lực đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử, nhưng do chưa học bài bản về quy trình đóng gói, bảo quản và logistics số nên tỷ lệ đơn hàng bị hủy hoặc hư hỏng do vận chuyển vẫn ở mức cao. Điều này cho thấy học tập số không chỉ là biết dùng điện thoại, mà là học cả một quy trình kinh doanh mới trên nền tảng số.
Nhiều HTX có lịch sử lâu đời đang đối mặt với bài toán "tre già nhưng măng chưa kịp mọc". Những cán bộ giàu kinh nghiệm sản xuất nhưng lại gặp khó khăn trong việc tiếp cận các phần mềm kế toán số hay quản trị kho bãi hiện đại.
Ngược lại, những thành viên trẻ có kỹ năng số tốt lại thiếu kinh nghiệm thực tế về kỹ thuật nông nghiệp. Sự thiếu kết nối này khiến quá trình chuyển đổi số tại một số nơi bị đình trệ, máy móc thiết bị được đầu tư nhưng ít sử dụng hoặc chỉ sử dụng cho các mục đích cơ bản.
Theo các chuyên gia, chuyển đổi số không thể thành công nếu thiếu đi sự chuyển đổi về nhận thức của từng thành viên HTX. Vì vậy, các tài liệu hướng dẫn chuyển đổi số cần được "bình dân hóa" bằng ngôn ngữ gần gũi, tránh các thuật ngữ kỹ thuật phức tạp gây rào cản cho người học.
Bên cạnh đó, các HTX cần chú trọng xây dựng mạng lưới "đại sứ số" tại địa phương, nơi những thành viên trẻ am hiểu công nghệ đóng vai trò dẫn dắt, kèm cặp trực tiếp cho những người lớn tuổi theo phương thức cầm tay chỉ việc. Học tập số phải gắn liền với lợi ích kinh tế sát sườn; khi người nông dân thấy rõ việc dùng ứng dụng số giúp bán được hàng với giá cao hơn, quản lý tiền bạc chặt chẽ hơn, họ sẽ tự giác tham gia mà không cần kêu gọi.
Phong trào học tập số chính là nền tảng để xây dựng nên một nền nông nghiệp minh bạch, trách nhiệm và bền vững. Khi mỗi cán bộ và thành viên HTX đều trở thành một mắt xích trong mạng lưới tri thức số, nông nghiệp Việt Nam sẽ thực sự chuyển mình, thoát khỏi tư duy sản xuất manh mún để hướng tới một tương lai số hóa toàn diện.
Hoàng Nam
