Khu vực kinh tế HTX trước bước chuyển mới

Trên thực tế, thời gian qua, khu vực kinh tế hợp tác (KTHT), hợp tác xã (HTX) đã có chuyển biến mạnh mẽ, đạt kết quả phát triển tích cực cả về số lượng và chất lượng. Thống kê từ Bộ KH&ĐT cho thấy, ước tính đến ngày 31/12/2020, cả nước có 119.248 tổ hợp tác (THT), 26.112 HTX và 100 liên hiệp HTX, thu hút hàng chục triệu thành viên tham gia.

Bước chuyển mình cả về lượng và chất

Đáng chú ý, hoạt động của KTHT, HTX đang ngày càng hiệu quả. Cụ thể, doanh thu bình quân của một THT năm 2020 là 523 triệu đồng/năm, tăng 96% so với năm 2011; lãi bình quân của một THT là 84,51 triệu đồng/năm, tăng 134%; thu nhập bình quân của một lao động thường xuyên trong THT là 26 triệu đồng/năm, tăng 34%.

Diễn đàn kinh tế hợp tác, hợp tác xã 2019.

Doanh thu bình quân của một HTX thực hiện năm 2020 ước đạt 4.387 triệu đồng/HTX, tăng khoảng 116% so với năm 2011. Trong đó, doanh thu bình quân của HTX với thành viên đạt 2.608 triệu đồng, chiếm khoảng 60% doanh thu bình quân của một HTX...

Theo Bộ KH&ĐT, khu vực KTHT, HTX, nhất là những năm gần đây có bước phát triển cả về số lượng, chất lượng, cơ bản khắc phục được tình trạng yếu kém kéo dài; đã xuất hiện thêm nhiều loại hình, mô hình KTHT, HTX hoạt động hiệu quả, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, tạo việc làm, tăng thu nhập, xóa đói, giảm nghèo cho các thành viên, góp phần xây dựng nông thôn mới, bảo đảm an sinh, an ninh, trật tự, an toàn xã hội. Khu vực KTHT, HTX từng bước khẳng định vị trí, vai trò nền tảng trong nền kinh tế quốc dân.

Bên cạnh các kết quả đạt được, Bộ KH&ĐT cũng cho rằng, khu vực KTTT, HTX vẫn còn hạn chế, bất cập. Tốc độ tăng trưởng còn thấp so với các khu vực kinh tế khác, tỷ lệ đóng góp vào GDP chưa đáp ứng yêu cầu. Số lượng HTX tuy tăng nhưng số lượng thành viên có xu hướng giảm. Sự liên kết, hợp tác giữa các tổ chức KTHT, HTX với nhau và với các loại hình kinh tế khác còn yếu.

Với bối cảnh hội nhập, toàn cầu hóa và phát triển đa dạng của nền kinh tế, các HTX có nhiều cơ hội được học hỏi, cọ sát và nâng cao năng lực, cũng như tiếp nhận công nghệ sản xuất và công nghệ quản lý mới; thu hút đầu tư nước ngoài, nhất là từ các đối tác lớn, có công nghệ nguồn; mở rộng xuất khẩu, đặc biệt là xuất khẩu nông sản và nông sản chế biến.

Kinh tế số cũng sẽ là một “đòn bẩy” quan trọng giúp khu vực KTHT, HTX phát triển trên nền tảng ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất nhằm tối ưu hóa phân bổ nguồn lực, cắt giảm chi phí, phát triển sản xuất, kinh doanh và tạo ra sản phẩm phù hợp với nhu cầu thị trường; nâng cao năng suất của HTX nói riêng và toàn bộ khu vực KTHT nói chung.

Giúp KTHT, HTX phát triển bền vững

Tuy nhiên, mở cửa hội nhập kinh tế sẽ khiến cạnh tranh hàng hóa diễn ra rất gay gắt, cả thị trường trong nước và quốc tế. Khu vực KTHT, HTX phải đối mặt và giải quyết vấn đề về chất lượng và cạnh tranh. Hiện nay, sản phẩm nông nghiệp vẫn sản xuất nhỏ lẻ nên khâu kiểm soát sau thu hoạch còn yếu, thông tin về thị trường không cập nhật, không đáp ứng các tiêu chuẩn để xuất khẩu đi nước ngoài.

"Hội nhập kinh tế quốc tế là cơ hội đồng thời cũng là thách thức, buộc khu vực KTHT, HTX phải năng động, sáng tạo, nắm bắt thông tin, tiếp cận khoa học, công nghệ tiên tiến để áp dụng vào sản xuất, phù hợp với thực tế Việt Nam", Bộ KH&ĐT nhìn nhận.

Đặt vấn đề làm thế nào để HTX phát triển hơn, gia tăng xuất khẩu sản phẩm, ông Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho rằng, đây là thời điểm để tái cơ cấu lại khu vực KTHT, HTX. Theo đó, cần xây dựng khung pháp lý cho HTX, không thể xem HTX như doanh nghiệp. HTX thực hiện “sứ mệnh” khác, do vậy cũng cần chính sách hỗ trợ phải khác biệt, tất nhiên đặt trên nguyên tắc cạnh tranh, tránh méo mó khi hỗ trợ nguồn lực của Nhà nước.

Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Long, Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách công thương đánh giá, đến nay vai trò của khu vực KTHT, HTX là rất lớn, Đảng và Nhà nước đang tìm mọi cách để khu vực này phát triển đúng với tiềm năng và thế mạnh. Thời gian qua, nhiều chính sách hỗ trợ đã được ban hành, giải quyết nhiều vấn đề mà KTHT, HTX đang gặp phải. Tuy nhiên, để giúp các HTX tự đứng vững trên "hai chân" của mình, khu vực này rất cần thêm sự hỗ trợ về đào tạo nhân lực, tìm kiếm và kết nối thị trường...

Trước nhiều cơ hội và thách thức của kinh tế thị trường, Bộ KH&ĐT đề xuất các giải pháp phát triển khu vực KTHT, HTX như nghiên cứu giải pháp hoàn thiện các quy định còn bất cập tại Luật HTX năm 2012 trên cơ sở tổng kết 10 năm thi hành Luật; Rà soát, hoàn thiện văn bản quy phạm pháp luật, sửa đổi các luật liên quan (Luật Đất đai, Luật Thuế…), kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện để KTHT, HTX phát triển bền vững.

Đồng thời, bổ sung, sửa đổi các chính sách hỗ trợ, ưu đãi để thúc đẩy phát triển KTTT, HTX phù hợp bản chất, tránh bao cấp; cân đối và bố trí nguồn lực thực hiện các chính sách hỗ trợ, ưu đãi của Nhà nước đối với KTHT, HTX phù hợp với khả năng cân đối của ngân sách nhà nước...

Thy Lê