Theo tổng kết của Bộ Giao thông Vận tải, cả nước hiện có 1.168 HTX vận tải (đường bộ có 949 HTX, hàng hải có 7 HTX, đường thủy nội địa có 212 HTX). Các HTX này đã và đang đóng góp tích cực vào sự phát triển của hoạt động vận tải trong cả nước.
Bất hợp lý về tỷ lệ cung ứng
Tuy nhiên, theo các HTX vận tải, một số quy định trong Luật HTX năm 2012 hiện nay chưa phù hợp với thực tiễn, làm cản trở sự phát triển của mô hình này.
Theo khoản 2 điều 5 về tỷ lệ cung ứng, tiêu thụ sản phẩm, dịch vụ, việc làm mà HTX cam kết cung ứng, tiêu thụ cho thành viên, HTX thành viên do điều lệ HTX quy định cụ thể nhưng không được vượt quá 50% tổng giá trị cung ứng sản phẩm, dịch vụ của HTX lĩnh vực phi nông nghiệp là chưa phù hợp.
Tại Tọa đàm về thi hành Luật HTX năm 2012-lĩnh vực giao thông vận tải diễn ra ngày 21/10, ông Ngô Văn Kế, Giám đốc HTX vận tải Nội Thành (Bắc Giang) cho biết, HTX có năng lực cung ứng sản phẩm dịch vụ lớn, nhưng số lượng thành viên ít, chủ yếu là người lao động, không thể sử dụng các sản phẩm dịch vụ của HTX theo tỷ lệ quy định.
 |
|
Hệ thống xe buýt của HTX vận tải Chùa Hang chạy tuyến Quyết Thắng-Đình Cả. |
“Các HTX vận tải hiện nay chủ yếu là hoạt động theo hình thức giải quyết việc làm cho thành viên, người lao động nông thôn. Còn khách hàng của các HTX vận tải lại không phải là thành viên nên việc quy định tỷ lệ cung ứng không vượt quá 50% là chưa phù hợp điều kiện thực tiễn và cần thay đổi”, ông Kế nêu vấn đề.
Còn theo ông Đỗ Xuân Thắng, Phó Giám đốc HTX vận tải Chùa Hang (Thái Nguyên), do thị trường thay đổi nên HTX có thể phát triển, kinh doanh đa ngành nghề, lĩnh vực (giao thông bộ, giao thông thủy, quản lý bến xe, dịch vụ taxi, xe hợp đồng...). Điều này có nghĩa là giá trị dịch vụ mà HTX vận tải cung ứng ngày càng nhiều, thành viên không thể sử dụng hết, cần phải “bán” ra bên ngoài, trong khi nhu cầu sử dụng dịch vụ của thành viên chỉ trong mức độ nhất định.
“Thành viên ai cũng có xe và góp vốn bằng chính chiếc xe đó nên ít có nhu cầu sử dụng dịch vụ của HTX. Từ thực tế đó, chúng tôi kiến nghị sửa đổi theo hướng tăng dịch vụ cung ứng ra bên ngoài để phù hợp thực tiễn”, ông Thắng nói.
Theo đại diện các HTX, việc quy định tỷ lệ cung ứng sản phẩm, dịch vụ cho thành viên tại Luật HTX 2012 hiện nay đang gây khó khăn cho hoạt động của các HTX vận tải và trái với quy định tại khoản 3 Điều 5 của Luật HTX 2012 là: Bảo đảm quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm và không can thiệp vào hoạt động của HTX.
Sửa đổi để thích ứng
Việc quy định về cách thức phân phối lại lợi nhuận cho thành viên cũng chưa được làm rõ. Cụ thể, việc phân phối thu nhập cho thành viên sẽ được thực hiện theo hai cách: ưu tiên ở mức độ sử dụng dịch vụ của thành viên và sau đó mới căn cứ vào tỷ lệ góp vốn để phân chia.
Tuy nhiên, theo đại diện các HTX, tỷ lệ phân phối theo mức độ sử dụng dịch vụ ở mức bao nhiêu thì được xem là “ưu tiên” thì Luật hoàn toàn bỏ ngỏ và để cho các HTX tự quyết định. Điều này gây khó khăn trong công tác quản lý của HTX.
Bên cạnh đó, khi đăng ký thành lập theo Luật HTX 2012, các cơ quan chức năng đều yêu cầu HTX cần phải nộp kế hoạch sản xuất kinh doanh. Theo ông Đỗ Xuân Thắng, khi hoạt động, HTX cũng phải đăng ký slot, hoạt động theo quy định pháp luật giao thông vận tải, nếu hoạt động sai sẽ bị phạt. Hơn nữa, tuy là HTX vận tải nhưng HTX hoàn toàn có thể thay đổi kế hoạch sản xuất kinh doanh trong một thời gian ngắn.
Chia sẻ về vấn đề này, Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Nguyễn Mạnh Cường cho biết, thực chất nộp kế hoạch sản xuất kinh doanh với HTX vận tải là mang tính hình thức, vì khi đăng ký thành lập tức là HTX đã phải hoạt động hoàn toàn theo quy định của pháp luật. Lúc đầu, HTX có thể sản xuất theo kế hoạch này, nhưng sau 2-3 tháng, HTX có thể chuyển đổi hướng kinh doanh để bảo đảm hiệu quả.
Thực tế hiện nay đã cho thấy rõ điều đó. Khi dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, nhiều HTX vận tải hành khách đã phải chuyển đổi sang vận tải hàng hóa và vận chuyển người bệnh. Và nhiều HTX đã tháo gỡ được khó khăn trong thời kỳ dịch bệnh nhờ chuyển đổi phù hợp.
Một vấn đề cũng rất đáng quan tâm là, việc cạnh tranh trong lĩnh vực kinh doanh vận tải ngày càng trở nên quyết liệt bởi lực lượng doanh nghiệp vận tải tư nhân phát triển mạnh về số lượng và phương tiện. Tuy nhiên, trong Luật HTX 2012 đang xây dựng 2 mô hình HTX vận tải là HTX dịch vụ tập trung và HTX dịch vụ hỗ trợ.
Thực tế, các HTX vận tải chủ yếu hoạt động theo mô hình dịch vụ hỗ trợ. Tức là HTX chỉ đảm nhiệm công việc hỗ trợ hoàn thiện các thủ tục pháp lý cho thành viên đủ điều kiện đưa phương tiện vào hoạt động kinh doanh vận tải.
 |
|
Từ vận chuyển hành khách, HTX vận tải Yên Thế (Bắc Giang) đã chuyển đổi sang tham gia phục vụ công tác phòng chống Covid-19 tại địa phương để giảm bớt khó khăn. |
Với hình thức này, các thành viên sẽ tự mua xe và đó chính là vốn góp của thành viên khi vào HTX. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, các HTX hoạt động theo mô hình trên chưa tập trung tư liệu sản xuất. Các HTX mới thực hiện vai trò cung cấp dịch vụ, thủ tục kinh doanh cho các thành viên, dẫn tới vai trò trong việc quản lý lái xe, đảm bảo an toàn giao thông, nâng cao chất lượng vận tải còn hạn chế.
Theo ông Đỗ Xuân Thắng, nếu chẳng may xảy ra tai nạn giao thông, HTX sẽ chỉ đứng ra làm việc với các cơ quan chức năng, còn thành viên sẽ phải tự bỏ tiền ra chi trả tất cả các chi phí.
“Tuy nhiên, điều này chỉ hiệu quả khi thỏa thuận giữa HTX và thành viên được thực hiện. Còn nếu thành viên không đồng ý thì tức là HTX rất khó thu hút thành viên, bởi họ nhận thấy vào HTX không mang lại lợi ích gì nên xin rút ra làm tư nhân”, ông Thắng chia sẻ.
Có thể thấy, đến thời điểm này, các ngành chức năng cần phải nghiên cứu tham mưu sửa đổi Luật HTX cho phù hợp để đảm bảo áp dụng vào thực tiễn hoạt động của HTX.
Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Nguyễn Mạnh Cường cho biết, việc sửa đổi, bổ sung Luật HTX 2012 sau thời gian áp dụng tại các HTX là điều cần thiết để tránh tình trạng “chính sách trên trời, cuộc đời của thành viên thì ở dưới đất”. Đặc biệt, cần tiếp tục rà soát lại các luật có xung đột với Luật HTX năm 2012 để các HTX, nhất là HTX giao thông vận tải vừa có thể tham gia các hoạt động theo đúng quy định vừa phù hợp với thực tế.
Huyền Trang
