Năm 2017, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận nghệ thuật làm gốm truyền thống Bàu Trúc vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Gốm ở đây được tạo ra từ đất sét pha cát cùng dụng cụ làm là những thanh tre, vỏ sò, ốc biển, chất màu làm từ các loại vỏ cây. Qua đôi bàn tay khéo léo của những nghệ nhân người Chăm đã tạo ra những sản phẩm gốm với nét riêng, độc đáo. Gốm Bàu Trúc được nung lộ thiên nên áo gốm màu đỏ pha các vân màu đen xám rất đặc trưng.
Say nghề truyền thống
HTX gốm Chăm Bàu Trúc hiện có 50 hộ thành viên, với 150 lao động chuyên sản xuất gốm, trình diễn nghệ thuật làm gốm với hàng ngàn sản phẩm. Sản phẩm gốm Bàu Trúc đã có chỗ đứng trên thị trường, có mặt ở nhiều tỉnh, thành phố trong nước và xuất khẩu sang một số nước trên thế giới.
 |
|
Nước men đặc trưng của gốm Bàu Trúc được khách hàng rất ưu chuộng |
Được thành lập năm 2011, HTX gốm Chăm Bàu Trúc đã nỗ lực cùng người dân bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, phát triển nghề truyền thống. Về HTX du khách rất dễ dàng bắt gặp những con người say mê cống hiến hết mình cho nghề gốm. Tiêu biểu như nghệ nhân Đàng Thị Phan, Đàng Thị Gạch... Dù đều tuổi cao (ngoài 80 tuổi) nhưng các nghệ nhân vẫn tỉ mẩn thể hiện những đường nét tinh xảo cho sản phẩm gốm của mình. Tham gia HTX gốm Chăm Bàu Trúc đối với họ không phải vì vấn đề mưu sinh, mà là tình yêu, đam mê và tâm huyết gắn bó với nghề gốm.
Người dân nơi đây cũng hay nhắc tới câu chuyện về chàng trai trẻ Phú Hữu Minh Thuần, Giám đốc HTX gốm Chăm Bàu Trúc. Từng tốt nghiệp đại học ngoại ngữ, thông thạo tiếng Anh và tiếng Nga, có thẻ hướng dẫn viên du lịch quốc tế với mức thu nhập khá cao, nhưng anh với lòng yêu nghề gốm, anh Thuần đã bỏ công việc mà nhiều người mơ ước để về phát triển nghề gốm.
Anh Thuần nhớ lại, năm 2011, trong bối cảnh nghề gốm truyền thống gặp nhiều khó khăn, thu nhập từ nghề còn thấp. Với quyết tâm phải giữ được nghề truyền thống và không để người lao đông nơi đây phải thiếu việc làm. Sau một thời gian chuẩn bị, HTX gốm Chăm Bàu Trúc đã ra đời với mục tiêu là đẩy mạnh phát triển sản xuất gắn với du lịch để vừa phát huy được yếu tố cộng đồng, vừa thể hiện được giá trị văn hóa của làng nghề.
Bên cạnh đó, để tăng tính lan toả sản phẩ với cộng đồng, HTX đã liên kết, tuyên truyền quảng bá tới các công ty lữ hành, mở tour đến Bàu Trúc, hình thành tuyến du lịch cộng đồng. Các trạm dừng chân, tìm hiểu về gốm Bàu Trúc kết hợp với ẩm thực làng quê cũng được xây dựng... Nhờ chú trọng đầu tư, trung bình mỗi năm, HTX Bàu Trúc đón trên 6.000 lượt khách đến tham quan du lịch làng nghề.
"Đây chính là "bí quyết", là nền tảng để HTX tiếp thu những cái mới và vận dụng vào trong quá trình sản xuất, đưa ra những sản phẩm đẹp, nghệ thuật ra thị trường" anh Thuần nói.
Đa dạng các dòng sản phẩm
Làng gốm Bàu Trúc trước đây chuyên sản xuất các đồ gia dụng như lu, chum, vại, lò, ấm, nồi…chủ yếu để tiêu thụ trong tỉnh. Từ một nghề phụ làm trong lúc nông nhàn, hiện nay, gốm Bàu Trúc dần trở thành sản phẩm hàng hóa được trao đổi, buôn bán tại các tỉnh, thành lân cận như Khánh Hòa, Bình Thuận, Phú Yên và một số tỉnh, thành phố khác.
 |
|
Để đáp ứng nhu cầu của thị trường, HTX và các hộ sản xuất gốm đã cho ra đời nhiều sản phẩm với mẫu mã đa dạng (ảnh TL) |
Trong giai đoạn hiện nay, khi người tiêu dùng có yêu cầu thẩm mỹ cao, làng gốm Bàu Trúc phải tìm hướng đổi mới và phát triển. Đi đầu trong xu thế này là HTX gốm Chăm Bàu Trúc với cách làm kết hợp các yếu tố văn hóa phương Tây, văn hóa Việt vào trong sản phẩm gốm Chăm để cải tiến kiểu dáng, chất lượng sản phẩm nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường, đồng thời phát triển dòng sản phẩm gốm lưu niệm phục vụ du khách.
Đáp ứng nhu cầu thị trường, năm 2019, HTX gốm Chăm Bàu Trúc tiếp tục nâng cao kỹ thuật, tay nghề cho các thành viên đẩy mạnh thiết kế, sản xuất dòng gốm trang trí hiện đại với mẫu mã và hoa văn trang trí mới lạ, độc đáo. Các sản phẩm đáp ứng theo từng mục đích, gu thẩm mỹ riêng để khách hàng lựa chọn trong trang trí nội thất, văn phòng, tiểu cảnh sân vườn... Hiện sản phẩm của HTX rất đa dạng như đèn ngủ, lọ hoa, bình trà, tháp nước, những hình điêu khắc tháp Chăm, các biểu tượng, phù điêu văn hóa phương Tây, phương Đông, văn hóa Chăm...
Tuy nhiên, để nghề gốm Bàu Trúc phát triển bền vững, Nhà nước và địa phương cần sớm khắc phục những trở ngại, khó khăn bằng các giải pháp hiệu quả, như: Hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực; hỗ trợ diện tích để lấy đất làm gốm; hỗ trợ quảng bá, tiếp thị, tìm đầu ra cho sản phẩm trong nước và thị trường quốc tế; có cơ chế thông thoáng với HTX và các cơ sở có nghề nghiệp đặc thù như gốm...
Phương Thảo
