Làng nghề mây tre đan Phú Vinh (Phú Nghĩa, Chương Mỹ) từng rơi vào cảnh không có người làm. Nguyên nhân là do quá trình đô thị hóa, nhiều cụm công nghiệp phát triển nên lao động tại làng nghề chuyển sang làm tại các khu công nghiệp. Tuy nhiên, nhờ đẩy mạnh đào tạo nghề, nhiều người trẻ đã quay trở về với nghề truyền thống.
Hướng đi kịp thời
Đặc biệt, địa phương đã thành lập Câu lạc bộ nghệ nhân nghề mây tre đan và trở thành địa chỉ đào tạo nghề uy tín cho lao động trẻ. Trung bình mỗi năm, xã tổ chức khoảng 5 lớp đào tạo và nâng cao tay nghề mây tre đan cho 150-200 học viên theo chương trình khuyến nông của huyện. Số học viên sau khi hoàn thành khóa học đều phát huy và vận dụng tốt kiến thức vào hoạt động sản xuất của làng nghề.
Còn tại huyện Đan Phượng, để thực hiện xây dựng nông thôn mới nâng cao, huyện cũng đang đẩy mạnh việc đào tạo và giải quyết việc làm cho người lao động. Tận dụng vai trò của sàn giao dịch việc làm, huyện tổ chức các phiên giao dịch việc làm, tư vấn giới thiệu việc làm cho hàng nghìn lao động. Trong năm 2022, đã có 246 phiên giao dịch việc làm với tổng số 319 doanh nghiệp tham gia phỏng vấn tuyển dụng; 3.499 lao động được tư vấn cung cấp thông tin thị trường lao động; 2.418 người lao động được phỏng vấn; 636 người lao động nhận được việc làm sau khi phỏng vấn…
Để có được những con số này là nhờ những định hướng và chính sách kịp thời trong hỗ trợ về kinh phí đào tạo nghề của thành phố Hà Nội đã được huyện linh hoạt phân bổ đến từng xã. Bên cạnh đó là việc tận dụng những lợi thế giáp ranh với vùng lõi Thủ đô nên huyện xác định xây dựng mô hình sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và thực hiện liên kết sản xuất với tiêu thụ sản phẩm, nhất là các sản phẩm tham gia Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” để tạo thêm nghề và thu nhập cho lao động nông thôn.
Chính vì vậy mà ngoài những ngành nghề dịch vụ công nghiệp đáp ứng yêu cầu của thị trường thì những lao động làm nông nghiệp cũng được quan tâm. Đến nay, nhiều thành viên, cán bộ, lao động trong các HTX như HTX Đan Hoài, HTX Cuối Quý, HTX bưởi tôm vàng Thượng Mỗ... được tham gia các khóa đào tạo về nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp an toàn, sản xuất hàng hóa thích ứng với biến đổi khí hậu, quản lý HTX, xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu cho nông sản...
Nhiều HTX sau khi tham gia các lớp đào tạo đã biết ứng dụng hệ thống thông tin điện tử sử dụng mã QR truy xuất nguồn gốc hàng hóa nông sản và xây dựng website. Ngoài ra, nhiều HTX còn là những địa chỉ tin cậy để lao động địa phương đến học tập và làm việc sau khi đã qua đào tạo. Việc này nhằm ổn định và nâng cao thu nhập cho người dân địa phương, góp phần nâng cao các tiêu chí trong xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao.
Bà Bùi Hường Bích, Giám đốc HTX Đan Hoài cho biết do liên kết được với Viện nghiên cứu Rau quả, Viện Di truyền Nông nghiệp, Viện Nghiên cứu Miền núi phía Bắc nên nhiều lao động nông thôn và các đơn vị sản xuất trên địa bàn thành phố rất yên tâm khi đến học tập, đào tạo nghề về để ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất hoa lan Hồ điệp, hoa ly, cũng như sản xuất một số loại hoa cao cấp khác tại HTX.
Đào tạo nghề dựa vào đặc thù địa phương
Có thể thấy, việc chú trọng đào tạo nghề cho lao động nông thôn gắn với giải quyết việc làm là hướng đi đúng đắn, bền vững giúp Hà Nội hoàn thành nhiều tiêu chí trong bộ tiêu chí xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao.
Theo thống kê, tính từ 2010 -2022, thành phố đã giải quyết việc làm cho trên 23.000 lao động. Đặc biệt, các mô hình đào tạo như làm du lịch nông thôn, đào tạo may công nghiệp, sản xuất mây, tre, giang đan đang giúp người lao động có thu nhập bình quân 4-12 triệu đồng/tháng. Mô hình đào tạo nghề trồng cây ăn quả, nấm ăn, nấm dược liệu, làm nghề mộc tại các huyện Đông Anh, Hoài Đức, Ba Vì cho thu nhập khoảng 5-15 triệu đồng/người/tháng. Đây chính là giải pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn đúng hướng.
 |
|
Học nghề nuôi ong là mong muốn của nhiều người dân ở huyện Mỹ Đức. |
Để mang lại hiệu quả trong đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho lao động nông thôn, thành phố Hà Nội đã tiến hành khảo sát nhu cầu của người lao động cũng như liên kết với các làng nghề, doanh nghiệp để bảo đảm yếu tố cung-cầu.
Song song với các khóa đào tạo nghề chuyên sâu, thành phố cũng chú trọng đến hình thức tập huấn kỹ thuật khuyến nông vào mùa vụ giúp học viên, người lao động có điều kiện thực hành tốt nhất, dễ nắm bắt kiến thức hơn. Đối với một số nghề phi nông nghiệp được đào tạo trong khoảng thời gian nhiều hơn 3 tháng để người lao động thành thạo tay nghề.
Đặc biệt, việc dựa vào đặc thù địa phương để đào tạo nghề và mở các lớp đào tạo nghề phù hợp cũng mang lại hiệu quả cao. Tiêu biểu như tại huyện Mỹ Đức có nhiều diện tích trồng cây ăn quả hoặc đồi, rừng đi liền với đó là diện tích trồng sen lớn nên việc mở các lớp đào tạo nghề nuôi ong, nghề làm tơ sen, phát triển du lịch từ sen đang nhận được nhiều tín hiệu tích cực.
Hay tại xã Phương Trung (huyện Thanh Oai) việc mở các lớp đào tạo nghề trồng rau an toàn, sửa chữa ô tô, xe máy giúp giải quyết được lượng lớn lao động nông thôn đồng thời phù hợp với đặc trưng nông nghiệp của địa phương.
Đào tạo gắn với thay đổi tư duy
Dù đạt được những kết quả không nhỏ nhưng qua các hoạt động đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho lao động nông thôn của thành phố cho thấy vẫn còn những khó khăn nhất định.
Chẳng hạn như tình trạng người lao động đăng ký tham gia nhưng khi địa phương tổ chức các lớp đào tạo nghề thì vẫn có trường hợp người tham gia không đầy đủ. Nguyên nhân có thể do một số lao động nông thôn là những lao động chính trong gia đình, hằng ngày phải lao động mưu sinh nên khó thu xếp công việc để tham gia các học nghề.
Có những người thực sự có nhu cầu học nghề lại thường quan tâm đến các khóa đào tạo bài bản tại các trường nghề với mong muốn thành thạo nghề, bảo đảm có việc làm bền vững sau khi học.
Bên cạnh đó, sau khi học nghề, số lao động nông thôn, thành viên HTX được tiếp cận với nguồn vốn vay ưu đãi để tạo việc làm còn hạn chế hoặc gặp những bất cập trong thủ tục hồ, sơ khi vay vốn… Điều này cũng là nguyên nhân khiến một số địa phương khó hoàn thành kế hoạch trong đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Đáng chú ý hơn là theo thống kê của thành phố, tính từ năm 2016 - 2022, số lao động thành lập HTX, doanh nghiệp sau đào tạo trên địa bàn thành phố còn thấp, chưa đến 2%.
Để nâng cao hiệu quả trong đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho lao động nông thôn, Hà Nội đang chú trọng phát triển khu vực kinh tế nông thôn gắn với nâng cao kiến thức, kỹ năng cho lao động nông nghiệp, lao động phi nông nghiệp.
Thành phố xác định, đào tạo nghề nông thôn không chỉ là đào tạo nghề nông, mà là chuyển từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế nông nghiệp. Để làm được kinh tế nông nghiệp, người lao động cần làm quen với một chuỗi ngành hàng và những giá trị tích hợp. Chẳng hạn như làm nông nghiệp nhưng phải biết đến marketing, chuyển đổi số, nhận định và dự báo thị trường, làm du lịch... Người làm nông nghiệp là phải biết đến các công đoạn từ sản xuất, đến bảo quản, thu hoạch, chế biến, thương mại điện tử…
Chính vì vậy, căn cứ vào nhu cầu của từng địa phương, Hà Nội sẽ tập trung đào tạo theo nhu cầu gắn với sự phát triển của các xã, huyện. Ngoài đào tạo nghề nhằm nâng cao năng lực của người nông dân, thành phố cũng chú trọng đến việc hỗ trợ người lao động thay đổi tư duy để thích ứng với thị trường.
Chẳng hạn như đối với người làm nông nghiệp, việc đào tạo phải đảm bảo theo chuỗi từ đầu vào đến đầu ra. Và để làm được điều này, chương trình đào tạo nghề cần xây dựng mỗi công đoạn của chuỗi gắn với một ngành nghề đào tạo kèm theo để phát huy hiệu quả và nâng cao chất lượng người lao động.
Minh Nhương
