Gỡ rào cản để khu vực kinh tế HTX phát triển bền vững

Theo số liệu của Liên minh HTX Việt Nam, tính đến 30/6/2019, cả nước có gần 24.000 HTX, 75 Liên hiệp HTX và hơn 100.000 tổ hợp tác (THT), với gần 8 triệu thành viên, trực tiếp tạo việc làm, tăng thu nhập, cải thiện đời sống cho hơn 30 triệu người. Hàng năm đóng góp của khu vực HTX vào GDP cả nước khoảng 10%.

Những thành tựu đáng kể

Bên cạnh mức tăng về quy mô, năng lực quản trị của các HTX trong những năm gần đây cũng có nhiều tiến bộ, quy mô, chất lượng và hiệu quả hoạt động ngày càng tăng. Hiện, tỷ lệ HTX hoạt động hiệu quả đã là gần 54%, tổng doanh thu đạt hơn 30.000 tỷ đồng, thu nhập bình quân người lao động đạt 3,5 triệu đồng/tháng.

Tại nhiều địa phương, HTX đang trở thành loại hình phổ biến, phù hợp với điều kiện và nhu cầu thực tế tổ chức sản xuất, kinh doanh của hộ gia đình, cá nhân, nhất là lĩnh vực nông nghiệp, vận tải đường bộ. Từ đó, đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế địa phương, xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo, cải thiện môi trường...

Có thể kể đến như HTX Môi trường thị trấn Hương Canh. Kể từ khi thành lập năm 2014 đến nay, HTX cùng với 64 HTX dịch môi trường trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc đã và đang có vai trò quan trọng trong việc xử lý rác thải, bảo vệ môi trường các khu công nghiệp, khu đô thị và môi trường nông thôn.

Ông Hà Trọng Tấn - Chủ tịch HĐQT HTX Hương Canh, cho biết năm 2018, doanh thu của HTX đạt hơn 21,6 tỷ đồng, nộp ngân sách nhà nước 4,15 tỷ đồng, lợi nhuận đạt hơn 2,2 tỷ đồng, thu nhập bình quân của thành viên và lao động trong HTX là 8,5 triệu đồng/người/tháng.

Hay như HTX Vận tải Nhơn Trạch (Đồng Nai) sau 15 năm hoạt động, số lượng thành viên và phương tiện của HTX đã tăng lên đáng kể do đặc thù của huyện Nhơn Trạch là huyện công nghiệp. Từ hơn 30 phương tiện khi thành lập, đến nay đã có hơn 6.000 phương tiện các loại.

Đáng chú ý, HTX đã nghiên cứu và ứng dụng công nghệ vào quản lý phương tiện và lái xe phục vụ cho công tác quản trị.

Một gương điển hình khác trong các HTX Kinh doanh hiệu quả là HTX Sunfood Đà lạt (Sunfood Dalat Co.op), tỉnh Lâm Đồng. Bằng định hướng chiến lược phát triển rõ ràng, sau 3 năm chính thức hoạt động, HTX đã có tới 131 cửa hàng liên kết sản xuất, phân phối độc quyền thương hiệu rau củ quả Đà Lạt và đặc sản các vùng miền tại 25 tỉnh, thành phố.

Kế hoạch trong 5 năm tới, Sunfood Dalat Co.op sẽ quy hoạch được khu sản xuất tập trung thêm 10ha; xây dựng 30 điểm bán nhượng quyền Sunfood Dalat Co.op; mở rộng thị phần bao phủ lên 63 tỉnh, thành; xuất khẩu sản phẩm ra nước ngoài....

Thực tế, để cải thiện hoạt động và phát triển bền vững, các HTX cần sự liên kết không chỉ trong từng khâu, chuỗi sản xuất, mà đòi hỏi phải liên kết với các DN, ngân hàng, ứng dụng KH-KT, công nghệ cao, mở rộng quy mô, tạo ra những đột phá của chuỗi giá trị sản phẩm.

Nhìn vào những ví dụ điển hình này có thể thấy, tiềm năng phát triển của khối KTHT, HTX là rất lớn là điều kiện để tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Tuy nhiên, để phát huy được tiềm năng, các HTX đã gặp không ít khó khăn, vướng mắc.

Khơi thông nguồn vốn

Một trong những khó khăn lớn nhất hiện nay của các HTX chính là việc vẫn chưa thể tiếp cận được nguồn vốn, ngân sách hoặc sự hỗ trợ về kinh tế do thủ tục đối với các khoản vay của HTX cần quá nhiều điều kiện thỏa mãn.

Trong khi đó, phần lớn các HTX đều đang được củng cố và phát triển dựa trên mô hình HTX cũ với cơ sở thiết bị, hạ tầng ít được đầu tư trở lại, các dự án hình thành và xây dựng thiếu tính khả thi, năng lực sản xuất kinh doanh còn nhiều hạn chế.

Câu chuyện HTX thiếu vốn không phải mới. Tại hầu hết diễn đàn, hội thảo, hội nghị, vấn đề này luôn được đưa ra thảo luận, tìm hướng giải quyết. Bởi lẽ muốn tạo ra được sản phẩm tốt, việc cần thiết là phải đầu tư về công nghệ, máy móc, dây chuyền sản xuất hiện đại, đạt tiêu chuẩn.

Chi phí cho giai đoạn đầu tư phần cứng này là rất lớn, nếu để các HTX tự thân vận động mà không có các chính sách hỗ trợ và các khoản vay từ các ngân hàng thì chắc chắn không thể thực hiện được.

Kiến nghị nhằm cải thiện hơn chất lượng của các HTX để dễ dàng tiếp cận được nguồn kinh phí, đại diện HTX Vận tải Nhơn Trạch cho rằng địa phương cần tăng cường chính sách hỗ trợ đất đai, xây dựng cơ sở hạ tầng giúp các HTX phát triển sản xuất; các chính sách ưu đãi về thuế để các HTX ngày càng đảm bảo được sự công khai, tính minh bạch.

Ngoài ra, nên tháo gỡ một số điều kiện chưa hợp lý khi vay vốn của các HTX hay có thể văn bản hoá, tạo mở một cách tiếp cận nguồn lực tài chính riêng đối với HTX khi có nhu cầu.

Theo một lãnh đạo ngân hàng, để các HTX dễ dàng tiếp cận được với nguồn vốn vay, Liên minh HTX cùng một số ban ngành liên quan cần phải phân loại thực trạng các HTX, phải xác định cụ thể những HTX nào đạt loại tốt, HTX nào nên giải thể.

Sau đó, với HTX nào đủ điều kiện, địa phương sẽ tư vấn về sản xuất kinh doanh, liên kết HTX, các dự án triển khai. Nếu làm được những điều này, ngân hàng sẵn sàng đón tiếp và tạo điều kiện thuận lợi.

Ngoài ra, các cơ quan chức năng cần tăng cường các chính sách tập huấn, hỗ trợ cho HTX như đào tạo nghiệp vụ kế toán HTX, nghiệp vụ marketing thị trường, nghiệp vụ quản lý HTX. Đồng thời, cần có các biện pháp bảo hộ thương hiệu sản phẩm HTX, hỗ trợ quảng bá phát triển thương hiệu và tiêu thụ sản phẩm ổn định.

Thùy Linh