Hiện, Nhà nước đã có chính sách ưu đãi thuế đối với HTX như: Thuế thu nhập doanh nghiệp; Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp; Thuế sử dụng đất nông nghiệp...
Tỷ lệ HTX được miễn thuế còn nhỏ
Ngoài việc giảm thuế suất phổ thông, thuế thu nhập doanh nghiệp xuống mức 20% thì HTX được hưởng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp (miễn thuế, giảm thuế, áp dụng thuế suất 10%, 15%).
Đối với sản phẩm nông nghiệp của HTX khi xuất khẩu được áp dụng thuế suất 0%. Các sản phẩm trồng trọt chưa qua chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường bán ra thuộc đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng, ở khâu kinh doanh thương mại áp dụng thuế suất giá trị gia tăng 5% (mức thuế suất thông thường là 10%).
HTX cũng được ưu đãi, miễn, giảm lệ phí trước bạ khi sử dụng đất nông nghiệp, miễn lệ phí môn bài khi hoạt động dịch vụ kỹ thuật trực tiếp phục vụ sản xuất nông nghiệp hoặc khi HTX kinh doanh tại địa bàn miền núi… Ngoài ra, các HTX cũng được hưởng ưu đãi về thuế tài nguyên, thuế sử dụng đất nông nghiệp và phi nông nghiệp như doanh nghiệp.
 |
|
Việc tạo điều kiện miễn tiền thuê đất đã giúp HTX Dương Liễu phát triển nghề làm miến theo hướng hàng hóa. |
Có thể thấy, chính sách thuế thời gian qua đã giúp một số HTX xây dựng được môi trường sản xuất kinh doanh thuận lợi, giảm bớt khó khăn, nâng cao năng lực cạnh tranh. Tiêu biểu như HTX dịch vụ nông nghiệp Dương Liễu (Hà Nội) đã được miễn tiền thuê đất đối với các địa điểm tổ chức dịch vụ phục vụ thành viên như: đất sản xuất cây giống, đất xây dựng trạm biến áp…
Tuy nhiên, vẫn có không ít HTX khó tiếp cận với các chính sách hỗ trợ về thuế. Chẳng hạn như HTX Hưng Thịnh (Cà Mau) chuyên hoạt động trong lĩnh vực vệ sinh môi trường nhưng khi hoạt động vào ban đêm, xe ô tô tải chở rác của HTX bị hư hỏng và phải sửa chữa nhưng cơ sở sửa chữa không có hóa đơn chứng từ gây khó khăn cho HTX khi làm thủ tục miễn, giảm thuế.
Hay tại HTX Nông nghiệp kinh doanh dịch vụ Hòa Phú (Phú Yên) đang thực hiện thuê đất 50 năm theo Luật Đất đai năm 2013 để làm nhà kho vật tư nông nghiệp, trụ sở, hội trường, sân phơi, vườn ươm cây giống, làm mô hình khuyến nông... Hằng năm, HTX phải nộp thuế trên dưới 10 triệu đồng cho việc thuê đất, tức là chỉ được giảm 50%.
Ban giám đốc HTX cho biết, theo Luật HTX 2012, HTX được miễn tiền thuê đất cho cả thời hạn thuê đối với HTX nông nghiệp dùng đất làm mặt bằng xây dựng trụ sở, nhà kho và các dịch vụ trực tiếp phục vụ sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản và làm muối… Nhưng trong Nghị định 46/2014/NÐ-CP lại quy định, HTX thuê đất để sử dụng làm trụ sở, cơ sở sản xuất kinh doanh chỉ được giảm 50% tiền thuê đất nhưng đối với các dự án mới còn các dự án kiểu cũ không được giảm…
Điều này cho thấy, các chính sách về thuế đối với HTX còn phân tán , lồng ghép theo chính sách thuế đối với doanh nghiệp, chưa có chính sách ưu đãi về thuế riêng cho các HTX. Một số quy định về thuế vẫn chưa phù hợp với bản chất của HTX (thuế thu nhập doanh nghiệp đối với vốn góp của thành viên, thuế doanh thu của HTX với thành viên…).
Bên cạnh đó, công tác quản lý thuế hiện nay chủ yếu tập trung cho khối doanh nghiệp và hộ kinh doanh cá thể, trong khi quản lý thuế đối với HTX chưa được quan tâm chú trọng đúng mức. Công tác hỗ trợ HTX tiếp cận chính sách thuế vẫn chưa được thực hiện thỏa đáng ở nhiều địa phương.
Điều này khiến tỷ lệ HTX được hưởng những chính sách ưu đãi về thuế còn ít. Theo thống kê của Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ NN&PTNT), trong giai đoạn từ 2002-2021, chỉ có 1.716 HTX được ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp và các loại thuế khác theo quy định của pháp luật về thuế. Cũng trong giai đoạn này, chỉ có 375 HTX được miễn thuế sử dụng đất nông nghiệp. Trong khi số lượng HTX hiện nay là 26.143 HTX.
Theo ông Nguyễn Tiến Định, Trưởng Phòng Kinh tế hợp tác (Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn-Bộ NN&PTNT), việc ban hành chính sách ưu đãi về thuế cho HTX đã có. Tuy nhiên, thực tế khi triển khai thực hiện thì HTX khó tiếp cận, phát sinh nhiều vấn đề chủ yếu do các địa phương chưa hiểu đúng quy định về thuế đối với khu vực kinh tế tập thể, HTX nên chưa có những hướng dẫn và quá trình thực hiện chưa phù hợp cho các HTX.
Ông Định dẫn chứng, có cán bộ thuế tại địa phương vẫn cho rằng Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa số 04/2017/QH14 có quy định miễn lệ phí môn bài 3 năm liền đối với doanh nghiệp mới thành lập nhưng chỉ miễn 1 năm cho HTX. Theo ông Định cách hiểu như vậy là sai vì căn cứ vào Nghị định 22/202/NĐ-CP và Điều 3 Thông tư 06/2019/TT-BNNPTNT thì HTX thuộc trường hợp được miễn lệ phí môn bài nhưng không phải là chỉ được miễn 1 năm đầu mới thành lập mà được miễn cho toàn bộ thời gian hoạt động của HTX.
Cần chính sách thuế đặc thù
Ông Phí Văn Dương, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Điện Biên cho biết, mô hình HTX tuy có được ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp nhưng so với doanh nghiệp chưa thực sự thấy được bản chất và mục tiêu hoạt động của HTX. “Ngay trong Luật Phí và Lệ phí cũng chưa quy định HTX là đối tượng được miễn giảm. Điều này là chưa công bằng với các HTX”, ông Dương chia sẻ.
Để các HTX có thể tiếp cận các chính sách ưu đãi về thuế thuận lợi hơn, các chuyên gia cho rằng cơ quan quản lý nhà nước cần ban hành thông tư hướng dẫn riêng về thuế cho khu vực kinh tế tập thể để việc tiếp cận và thực hiện của HTX và các cơ quan thuế địa phương được thuận lợi hơn. Đồng thời cần tính toán phù hợp thời gian miễn giảm để khuyến khích phát triển về quy mô và đổi mới công nghệ hiện đại.
Đặc biệt, trong gói hỗ trợ về thuế cho HTX cần tăng thời gian miễn thuế từ 3-5 năm vì hiện nay việc làm thủ tục, giấy tờ rất phức tạp, mất nhiều thời gian. Bên cạnh đó, mức thuế mà các HTX đóng rất thấp so với các doanh nghiệp nhưng nếu được miễn sẽ tạo động lực, kích thích khu vực KTTT, HTX phát triển.
 |
|
Chính sách thuế của Nhà nước cho thành phần kinh tế tập thể cần bám sát thực tiễn và cụ thể hơn. |
Ông Nguyễn Tiến Định cho biết, cần thực hiện liên thông cấp mã số thuế cho HTX tại các địa phương như các doanh nghiệp để tạo thuận lợi cho HTX trong thực hiện chính sách thuế của Nhà nước.
Ngoài những thay đổi từ phía cơ quan nhà nước, các chuyên gia cũng cho rằng, bản thân các HTX cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, nắm bắt các chính sách về thuế vì vẫn còn những HTX không biết được các chính sách hỗ trợ hoặc biết được thì thời gian gia hạn tiền thuế và tiền thuê đất sắp hết nên không đề nghị được gia hạn. Bên cạnh đó, có HTX có số tiền thuế phải đóng không nhiều nên ngại làm hồ sơ, thay vào đó đóng ngay khi đến thời hạn nộp thuế.
Một lý do nữa là do nhiều HTX chưa chú trọng công tác kế toán nên gặp khó khăn trong hưởng thụ chính sách thuế. Theo thống kê của Liên minh HTX Việt Nam, việc điều hành và minh bạch tài chính của HTX còn nhiều bất cập, mới có khoảng 9,2% số HTX kiểm toán độc lập, trong đó chủ yếu là HTX phi nông nghiệp và Quỹ tín dụng nhân dân. Nếu làm tốt khâu này, việc làm thủ tục hồ sơ của HTX, đặc biệt là HTX nông nghiệp sẽ thuận lợi hơn.
Huyền Trang
