Thống kê từ Bộ NN&PTNT cho thấy, 10 tháng năm 2021, Trung Quốc là thị trường lớn thứ 2 về nhập khẩu nông sản Việt Nam, chiếm gần 7,5 tỷ USD (với 19,3% thị phần). Với mặt hàng rau quả, thị trường này đang chiếm hơn 50% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.
Kiểm tra 100% hoa quả nhập khẩu Việt Nam
Rõ ràng nông sản Việt Nam đang phụ thuộc rất lớn vào thị trường Trung Quốc. Hiện nay có nhiều hoa quả, nông sản Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc và được thị trường nước này ưa chuộng. Tuy nhiên, việc Trung Quốc đưa ra nhiều quy định mới đã và đang tạo ra nhiều khó khăn cho xuất khẩu nông sản của Việt Nam.
 |
|
Trung Quốc kiểm tra 100% hoa quả nhập khẩu từ Việt Nam, trong khi với Thái Lan chỉ ở mức 30%. |
Ông Thang Thành Vĩ, Chủ tịch Hiệp hội hoa quả quốc tế Bằng Tường (Quảng Tây, Trung Quốc), cho biết hoa quả Việt Nam khi nhập khẩu vào Trung Quốc đang phải kiểm tra 100%, điều này khác với hoa quả nhập từ Thái Lan, nguồn hàng này chỉ phải kiểm tra trực tiếp 30%.
Ông Vĩ kiến nghị Bộ NN&PTNT Việt Nam có thể ký kết các thủ tục với cơ quan chức năng Trung Quốc để có thể chỉ kiểm tra 30%, đẩy nhanh tốc độ thông quan qua cửa khẩu, hỗ trợ cho cả doanh nghiệp Việt Nam và Trung Quốc.
Đại diện Hiệp hội hoa quả quốc tế Bằng Tường cũng nhấn mạnh mong muốn các doanh nghiệp Việt Nam cần làm tốt công tác truy xuất nguồn gốc và đóng gói, giúp quá trình thông thương, buôn bán giữa 2 bên thuận lợi.
Tại "Diễn đàn chia sẻ thông tin, thích ứng với quy định mới trong xuất khẩu nông sản, thực phẩm vào thị trường Trung Quốc" sáng ngày 6/11, ông Lê Bá Anh, Phó Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thuỷ sản (Bộ NN&PTNT), cho biết: Đến nay, Trung Quốc đã công nhận danh sách 748 cơ sở chế biến thuỷ sản, 20 cơ sở xuất khẩu thuỷ sản sống (tôm sú, tôm thẻ, tôm hùm, cua) của Việt Nam xuất khẩu vào thị trường tỷ dân; 48 loài thuỷ sản và 128 loại sản phẩm thuỷ sản được phép xuất khẩu vào nước này.
Tuy nhiên, khó khăn hiện nay là Trung Quốc đang duy trì việc kiểm soát COVID-19 trên bao bì, phương tiện vận chuyển thủy sản đông lạnh, thuỷ sản sống. Điều này gây khó khăn rất nhiều cho các đơn vị xuất khẩu vì phải mất một thời gian chờ tại cảng.
“Một số lô hàng đã có cảnh báo từ phía bạn về việc xuất hiện dấu vết của COVID-19 trên bao bì hoặc phương tiện vận chuyển, chúng tôi đã trao đổi trực tiếp với Tổng cục Hải quan Trung Quốc để giải thích rõ ràng”, ông Bá Anh thông tin.
Bên cạnh đó, Phó Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thuỷ sản đánh giá từ năm 2020 đến năm 2021, tốc độ kiểm tra, bổ sung danh sách doanh nghiệp rất chậm. Ở chiều ngược lại, cơ quan chức năng của Việt Nam cũng chậm bổ sung danh sách doanh nghiệp Trung Quốc đăng ký xuất khẩu thuỷ sản vào Việt Nam để đảm bảo tính công bằng.
Ông Lê Bá Anh nhấn mạnh: “Số lô hàng thuỷ sản của Việt Nam sang Trung Quốc bị cảnh báo tăng khá nhanh. Đây là điều đáng lưu ý đối với các doanh nghiệp chế biến thuỷ sản xuất khẩu, đặc biệt là các chỉ tiêu phụ gia thực phẩm, chỉ tiêu về bệnh thuỷ sản”.
Theo TS. Lê Thanh Hòa, Giám đốc Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật (Văn phòng SPS Việt Nam), trong những năm vừa qua có rất nhiều thay đổi trong việc quản lý an toàn thực phẩm và an toàn sinh học đối với thực phẩm và nông sản nhập khẩu vào thị trường Trung Quốc.
Theo đó, các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản, thực phẩm vào thị trường Trung Quốc phải tuân thủ Luật An toàn thực phẩm và Luật An toàn sinh học. Trước đây, sau khi nhận được hồ sơ đăng ký xuất khẩu nông sản của các doanh nghiệp thông qua đầu mối là Bộ NN&PTNT, Tổng cục Hải quan Trung Quốc sang Việt Nam để kiểm tra thực địa tại doanh nghiệp. Tuy nhiên, hiện nay cơ quan này có thể xem xét, đánh giá hồ sơ trước, sau đó kiểm tra online.
Hoa quả Việt Nam khi nhập khẩu vào Trung Quốc đang phải kiểm tra 100%, điều này khác với hoa quả nhập từ Thái Lan, nguồn hàng này chỉ phải kiểm tra trực tiếp 30%.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp trong nước phải tuân thủ chặt chẽ các quy định của WTO, và các Hiệp định song phương với Trung Quốc, nhằm đáp ứng những thay đổi liên tục của thị trường này. Trong 10 tháng đầu năm 2021, Trung Quốc có tổng cộng 42 thông báo về những thay đổi SPS, trong đó có 4 thông báo sửa đổi.
Ông Huỳnh Tấn Đạt, Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật bổ sung thêm, phía Trung Quốc đang ngày càng kiểm soát chặt chẽ hàng hóa qua biên giới, đặc biệt là giao thương tiểu ngạch cùng với đó là yêu cầu đàm phán mở cửa đối với từng loại sản phẩm. Ngoài ra, phía Trung Quốc đang quản lý sản phẩm nhập khẩu theo hình thức nghị định thư và yêu cầu khai báo mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói.
Đáng chú ý, danh mục sinh vật gây hại thực vật của Trung Quốc đưa ra có 500 loài, trong đó có nhiều loài sinh vật gây hại phổ biến, thường đi theo các loại quả xuất khẩu tươi của Việt Nam.
Chuẩn bị để tránh bị động
Vừa qua, Trung Quốc đã ban hành lệnh 249 về các biện pháp quản lý an toàn thực phẩm xuất nhập khẩu và lệnh 248 ban hành quy định về quản lý đăng ký doanh nghiệp sản xuất thực phẩm nước ngoài nhập khẩu vào Trung Quốc. Hai lệnh này sẽ có hiệu lực thi hành kể từ đầu năm 2022.
Thông tin về 2 lệnh mới này, ông Lê Thanh Hòa, Phó Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản cho biết, Lệnh 248 chỉ yêu cầu đăng ký với những doanh nghiệp xuất khẩu thực phẩm vào Trung Quốc. Những doanh nghiệp xuất khẩu nguyên liệu đầu vào không chịu áp dụng này.
“Xét tổng thể, hai Lệnh 248, 249 không tác động nhiều đến các doanh nghiệp nông nghiệp. Tuy nhiên, ngành nông nghiệp phải chú ý và có những chính sách điều chỉnh sớm từ bây giờ”, ông Hòa nói.
Lãnh đạo Văn phòng SPS Việt Nam thông tin thêm rằng, những doanh nghiệp chưa kịp đăng ký trước ngày 1/11/2021, thì sẽ đăng ký theo quy định có liên quan tại Điều 8 của Lệnh 248. Ông cũng khuyên các doanh nghiệp, nếu có nhu cầu xuất khẩu thực phẩm sang Trung Quốc trong tương lai, cũng nên sớm đăng ký để các cơ quan có thẩm quyền tổng hợp, gửi danh sách sang Tổng cục Hải quan Trung Quốc.
Với Lệnh 249, ông Hòa phân tích, doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm về an toàn thực phẩm ngay cả khi sản phẩm đã xuất khẩu sang Trung Quốc. Do đó, ông lưu ý các doanh nghiệp lựa chọn những đối tác đảm bảo, tin cậy nhằm giúp việc lưu trữ hồ sơ (tối thiểu 6 tháng), bên cạnh các yếu tố như kho bãi, vận chuyển.
Một yếu tố nữa, ông Hòa khuyên doanh nghiệp là các vấn đề về vệ sinh khi chế biến, đóng gói thực phẩm như: đi găng tay lúc sản xuất, có quy định rõ ràng với kho, nhà xưởng, chọn các nhà cung cấp nguyên liệu rõ ràng, minh bạch, có thể truy xuất được nguồn gốc.
“Những yêu cầu từ phía Trung Quốc đang dần tiệm cận với những nước phát triển. Vì thế, doanh nghiệp cần lưu ý tuân thủ nghiêm ngặt các quy định trong Lệnh 248, 249, tránh bị ngưng trệ việc xuất khẩu”, ông Hòa nhấn mạnh.
Theo cơ quan chức năng, Trung Quốc không còn là thị trường dễ tính. Do đó, doanh nghiệp cần thay đổi nhận thức, cách tiếp cận trong việc xuất khẩu nông sản. Đồng thời, doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ với ngành nông nghiệp để chuẩn bị tốt các điều kiện về vùng trồng, vùng nuôi, tăng cường các công tác thanh, kiểm tra.
Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Võ Quan Huy, Giám đốc Công ty TNHH Huy Long An đánh giá, thị trường Trung Quốc ngày càng khó tính hơn trong thời gian qua. Đây cũng là xu thế chung của thế giới.
'"Vua chuối" Võ Quan Huy cho rằng, việc thành lập một trung tâm chuyên trách thông tin những thị trường lớn là cần thiết, và cần làm sớm để hỗ trợ doanh nghiệp. Với thị trường Trung Quốc, những mặt hàng có truyền thống xuất qua phương thức biên mậu (tiểu ngạch), ngành nông nghiệp cần có định hướng, chính sách để hỗ trợ bà con nông dân, tránh rơi tình trạng “được mùa mất giá”.
Thy Lê
