Nỗ lực 'vá lỗ hổng' để minh bạch thị trường trái phiếu doanh nghiệp

Đối tượng áp dụng của quy chế này gồm các doanh nghiệp là công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn được thành lập và hoạt động theo pháp luật Việt Nam. Phạm vi còn bao gồm các tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp thực hiện việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp theo hình thức riêng lẻ trên phạm vi lãnh thổ Việt Nam và phát hành trái phiếu ra thị trường quốc tế.

Động thái thiết thực

Trước khi có Nghị định 163/2018 quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp, thông tin về thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là trái phiếu được phát hành riêng lẻ, còn rất mù mờ. Sau khi Nghị định chính thức có hiệu lực, các thông tin về phát hành trái phiếu riêng lẻ lần đầu tiên được cập nhật định kỳ trên trang thông tin điện tử của HNX. 

Tuy nhiên, những thông tin bắt buộc phải công bố tại đây mới chỉ mới phản ánh "một nửa bức tranh" về hoạt động mua - bán trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp vì chưa được ghép với phần còn lại là kết quả hoạt động phát hành trái phiếu ra đại chúng do Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) quản lý.

Đáng chú ý, bất cập bộc lộ ở chỗ: cùng là một doanh nghiệp, nhưng khi phát hành trái phiếu riêng lẻ thì thông tin về đợt phát hành được công khai trên HNX, còn phát hành ra đại chúng lại được công bố qua website của UBCKNN.

Lâu nay, sự thiếu minh bạch về thông tin vẫn luôn là "lỗ hổng" lớn của thị trường trái phiếu doanh nghiệp (Ảnh: Internet)

Để giải quyết một phần những tồn đọng, Bộ Tài chính đề xuất các Sở giao dịch chứng khoán có trách nhiệm xây dựng, ban hành quy chế chuyên trang thông tin về trái phiếu doanh nghiệp.

Theo đó, Chuyên trang thông tin trái phiếu doanh nghiệp của HNX tổng hợp thông tin về phát hành trái phiếu doanh nghiệp bao gồm những nội dung: công bố thông tin trước đợt phát hành của doanh nghiệp, công bố thông tin định kỳ, công bố thông tin bất thường, công bố thông tin của doanh nghiệp về trái phiếu chuyển đổi... và các dạng thông tin liên quan khác.

Nguyên tắc công bố thông tin trên Chuyên trang thông tin trái phiếu doanh nghiệp là doanh nghiệp gửi thông tin đến HNX để báo cáo và công bố trên Chuyên trang; doanh nghiệp chịu trách nhiệm về tính đầy đủ, chính xác, kịp thời của thông tin công bố.

HNX tiếp nhận hồ sơ công bố thông tin trái phiếu doanh nghiệp, trong vòng 3 ngày làm việc, HNX sẽ thực hiện kiểm tra hồ sơ và yêu cầu doanh nghiệp chỉnh sửa, bổ sung nếu hồ sơ sai mẫu, không rõ ràng.

Trong vòng 5 ngày làm việc, HNX sẽ thực hiện việc công bố thông tin lên Chuyên trang thông tin trái phiếu doanh nghiệp. Bên cạnh đó, HNX cũng thực hiện chế độ báo cáo định kỳ 6 tháng và hàng năm cho Bộ Tài chính, UBCKNN về tình hình phát hành trái phiếu doanh nghiệp, gồm phát hành tại thị trường trong nước và phát hành ra thị trường quốc tế.

Củng cố niềm tin cho nhà đầu tư

Thực tế, thời gian gần đây, trái phiếu doanh nghiệp rất được nhà đầu tư đón nhận trong bối cảnh các kênh đầu tư khác như chứng khoán, bất động sản tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn giữa đại dịch. Dòng tiền cũng dịch chuyển dần từ kênh tiền gửi tiết kiệm sang trái phiếu sau 2 lần Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh lãi suất huy động.

Hiện, nhà đầu tư tổ chức vẫn là đối tượng mua trái phiếu nhiều nhất với tỷ trọng xấp xỉ khoảng 90%. Tuy nhiên, mức độ tham gia của các nhà đầu tư cá nhân vào thị trường này cũng đang tăng khá nhanh.

Tính từ đầu năm đến nay, nhà đầu tư cá nhân đã mua trực tiếp gần 22.000 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp trên thị trường sơ cấp - tương đương 15% tổng lượng phát hành, cao hơn mức trung bình gần 10% của năm 2019. Các doanh nghiệp phát hành nhiều trong nửa đầu 2020 như Sovico, VinFast, Vincommerce, Masan Group… đang được phân phối mạnh cho các khách hàng cá nhân trên thị trường thứ cấp.

Trước sự tham gia ngày càng tăng của các nhà đầu tư vào thị trường trái phiếu doanh nghiệp, Bộ Tài chính liên tục đưa ra cảnh báo rủi ro và khuyến nghị đối với doanh nghiệp phát hành, nhà đầu tư, tổ chức phân phối trái phiếu khi đầu tư, phát hành, cung cấp dịch vụ trái phiếu doanh nghiệp.

Trong lần gần đây nhất (ngày 5/7/2020), Bộ Tài chính khuyến nghị nhà đầu tư trái phiếu doanh nghiệp trước khi quyết định đầu tư cần tiếp cận đầy đủ thông tin, phân tích và đánh giá kỹ các rủi ro có thể gặp phải đối với trái phiếu.

Tuy nhiên, việc “tiếp cận đầy đủ thông tin” đang là một vấn đề nan giải. Lâu nay, sự thiếu minh bạch về thông tin vẫn luôn là "lỗ hổng" lớn của thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp đã chia nhỏ các đợt phát hành để chào bán riêng lẻ để không phải thực hiện các nghĩa vụ công bố thông tin, hoặc thiếu chi tiết về mục đích sử dụng vốn, tình hình tài chính của doanh nghiệp. 

Đã có ý kiến cho rằng, chuyên trang của HNX vẫn chưa đáp ứng được kỳ vọng của thị trường ở cả góc động công khai thông tin về doanh nghiệp lẫn cấp độ thông tin tổng hợp của các cơ quan quản lý.

Theo đó, không chỉ dừng lại ở công khai đơn lẻ các thương vụ phát hành trái phiếu ra đại chúng hiện tại, Bộ Tài chính cần nghiên cứu phương án giao UBCKNN định kỳ công khai thông tin về số lượng doanh nghiệp phát hành trái phiếu, giá trị gọi vốn, cũng như lãi suất phát hành…

Trên cơ sở những dữ liệu như vậy, UBCKNN sẽ tổng hợp thông tin toàn thị trường trái phiếu doanh nghiệp (bao gồm cả phát hành riêng lẻ và phát hành đại chúng) để thị trường, nhà đầu tư có được cái nhìn tổng thể về hoạt động này. Từ đây tạo dựng một cơ sở dữ liệu tin cậy và chuyên nghiệp nhằm xây dựng một thị trường trái phiếu minh bạch, kênh gọi vốn hiệu quả.

Minh Khuê