Xác định tiềm năng từ những nông sản bản địa như: măng, chuối, mật ong, năm 2015, chị Lý Thị Quyên, một phụ nữ dân tộc Dao ở xã Vi Hương, huyện Bạch Thông, đã đứng ra vận động các chị em trong xã cùng thành lập HTX Thiên An để sản xuất các sản phẩm này.
Phát triển HTX với thế mạnh địa phương
Nhận thấy diện tích cây chuối tại xã Vi Hương cho sản lượng tương đối lớn nhưng đầu ra bấp bênh, HTX đã quyết định đầu tư máy móc thực hiện sản xuất chuối sấy.
Sản phẩm chuối sấy khô của HTX ra đời với chất lượng “3 không” (không chất bảo quản, không đường hóa học, không phụ gia) từng bước tạo được lòng tin của khách hàng.
Ngoài nguồn nguyên liệu chuối sẵn có tại địa phương, HTX Thiên An đang triển khai trồng hơn 200 gốc chuối cấy mô để nhân giống cho các hội viên mở rộng trồng nhằm chủ động nguồn nguyên liệu. HTX cũng đang nỗ lực hướng tới đầu tư công nghệ sản xuất hiện đại hơn, hoàn thiện mẫu mã cũng như nâng cao chất lượng sản phẩm để từng bước đáp ứng nhu cầu thị trường ngày một đa dạng.
Không dừng lại ở đó, năm 2019, HTX quyết định mở rộng sang phát triển một số sản phẩm độc đáo hơn, đó là thuốc tắm thảo dược và các loại gối dược liệu thổ cẩm. Đây vốn là những bài thuốc gia truyền của phụ nữ Dao dưới chân dãy núi Phia Boóc.
Để phát triển sản phẩm mới, HTX mạnh dạn vay thêm vốn để đầu tư các loại máy cắt, sấy, đóng gói sản phẩm và mở rộng quy mô nhà xưởng. Đến nay, HTX có 3 loại thảo dược được chứng nhận OCOP 3 sao và được người tiêu dùng đón nhận với doanh thu hằng năm hơn 1 tỷ đồng, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho 15 lao động nữ đều là đồng bào dân tộc Dao.
Thành viên HTX Thiên An đang chia sẻ kinh nghiệm sản xuất sản phẩm từ bài thuốc của người Dao. |
Chị Lý Thị Quyên, Giám đốc HTX Thiên An chia sẻ, cái khó nhất của một phụ nữ dân tộc khi khởi nghiệp là có đủ tự tin để vượt qua định kiến xã hội hay không. Bởi, đối với một phụ nữ dân tộc thiểu số khởi nghiệp gặp rất nhiều rào cản. Thứ nhất là áp lực về định kiến của xã hội, bởi nhiều người quan niệm chỉ có đàn ông mới thích hợp với kinh doanh, còn phụ nữ "chân yếu, tay mềm" thì sẽ không thể thành công được. Thứ hai là về công việc và gia đình khiến phụ nữ chịu áp lực rất lớn.
Tuy nhiên với sự cố gắng không ngừng nghỉ, chị Quyên đã đưa HTX Thiên An trở thành mô hình kinh tế hợp tác hoạt động hiệu quả trên địa bàn, góp phần giúp đỡ nhiều phụ nữ dân tộc Dao vươn lên trong cuộc sống.
Không giống như HTX Thiên An có giám đốc là người Dao, "thuyền trưởng" HTX nông nghiệp Tân Thành là chị Nguyễn Thị Hồng Minh - người dân tộc Kinh lên xã Nông Thượng, TP Bắc Kạn lập nghiệp. Tuy nhiên, HTX được hình thành tại bản Tân Thành, nơi có 100% hộ dân là đồng bào dân tộc Dao, nên đã giúp đồng bào làm quen và gắn bó với mô hình kinh tế hợp tác.
Nhận thấy nơi đây có cây nghệ phát triển nhưng khó khăn về đầu ra, nên HTX Tân Thành quyết định đứng ra thu mua hỗ trợ người dân tiêu thụ nghệ tươi. Từ bước khởi đầu chỉ đi thu mua nghệ lẻ trong dân, đến năm 2016, HTX bắt đầu liên kết với người dân trồng 15ha nghệ nguyên liệu, sau đó tăng quy mô lên 130ha và đầu tư máy móc chế biến tinh bột nghệ.
Để đáp ứng nhu cầu thị trường, HTX Tân Thành sản xuất nhiều sản phẩm gồm: tinh nghệ nếp đen, tinh nghệ nếp đỏ, nghệ viên mật ong, bột nghệ… được dùng trong hỗ trợ điều trị một số bệnh và chăm sóc sắc đẹp… Sản phẩm đều được Bộ Y tế chứng nhận đạt tiêu chuẩn, được các chuyên gia đánh giá có chất lượng tốt trên thị trường.
Hiện, ngoài trồng nghệ ở Bắc Kạn, HTX phối hợp với các nhà khoa học của Đại học Nông lâm Thái Nguyên đang triển khai trồng thí điểm ở 2 tỉnh Lào Cai và Yên Bái để bảo đảm nguồn nguyên liệu phục vụ chế biến quanh năm.
Trung bình mỗi năm, HTX mua của người dân khoảng 1.200 tấn củ nghệ nếp, thanh toán đầy đủ với số tiền trên 7 tỷ đồng.
Ông Phượng Văn Toàn, người dân tộc Dao ở xã Nông Thượng cho biết, gia đình ông đang trồng 5ha nghệ, được HTX Tân Thành đứng ra thu mua, mỗi năm thu về hơn 300 triệu đồng.
Tự tin trong cuộc sống
HTX Thiên An và HTX Tân Thành là hai mô hình kinh tế hợp tác đã thu hút nhiều chị em phụ nữ dân tộc Dao ở các vùng cao Bắc Kạn tham gia làm thành viên hoặc hộ liên kết. Nếu như trước đây, phụ nữ Dao thường e dè, tự ti thì nay đã tự tin, mạnh dạn hơn trong cuộc sống và sản xuất.
Hoạt động của các HTX đã thúc đẩy những sản phẩm nông sản đặc trưng của người Dao phát triển. Đây cũng đang là hướng đi bền vững mà tỉnh Bắc Kạn xây dựng thông qua chương trình OCOP, từ đó mang lại thu nhập khá và tạo việc làm cho đồng bào các dân tộc thiểu số.
HTX Tân Thành giúp phụ nữ người dân tộc Dao phát triển kinh tế từ sản phẩm thế mạnh của địa phương. |
Bà Hoàng Thị Ngân, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Bắc Kạn cho biết, dù số lượng phụ nữ dân tộc thiểu số làm lãnh đạo HTX chưa nhiều, nhưng đó là bước tiến vượt bậc tại tỉnh miền núi còn nhiều khó khăn như Bắc Kạn.
Để hội viên phụ nữ, đặc biệt là người dân tộc Dao thêm tự tin, các cấp Hội đã phối hợp với các đơn vị như ngành Công Thương, Liên minh HTX tỉnh... tổ chức các chương trình tập huấn về kỹ năng khởi nghiệp, điều hành HTX và trực tiếp hỗ trợ vốn vay ưu đãi, mua sắm trang thiết bị cần thiết nhằm giúp chị em khởi nghiệp cũng như phát triển sản xuất.
Sau các lớp tập huấn khoa học kỹ thuật, tập huấn về khởi sự kinh doanh, chị em đã thay đổi rõ rệt về nhận thức, mạnh dạn hơn trong việc đầu tư phát triển HTX cũng như liên kết mở rộng thị trường. Qua đó, thu nhập của người dân và thành viên HTX ở những thôn, bản có người Dao sinh sống ngày càng được nâng cao.
Bài cuối: Đồng hành cùng HTX phát triển bền vững
Như Yến