Nhiều năm trước, đồng bào dân tộc Dao vùng cao Nặm Đăm của huyện Quản Bạ thường đi rừng hái cây thuốc về sử dụng. Từ ngày có HTX cộng đồng Nặm Đăm, thôn Nặm Đăm, xã Quản Bạ, cây dược liệu đã được trồng và trở thành sản phẩm hàng hóa, giúp xóa đói, giảm nghèo cho người dân.
Phát huy vai trò của kinh tế hợp tác
Anh Lý Tà Dèn, Giám đốc HTX cộng đồng Nặm Đăm chia sẻ, HTX tạo điều kiện để bà con dân tộc Dao nơi đây tham gia HTX bằng nhiều hình thức như góp tiền mặt, cây giống, đất để xây dựng cơ sở hạ tầng, hoặc đi làm cho HTX để góp một phần công. Theo đó, mỗi ngày bà con góp 100 nghìn đồng nhận được từ tiền công, sau một thời gian trở thành thành viên HTX.
Sau khi tham gia HTX, đồng bào người Dao đã mạnh dạn chuyển đổi sang trồng cây dược liệu. |
Khi là thành viên HTX, các hộ sản xuất trồng dược liệu được HTX thu mua toàn bộ sản phẩm nhằm tạo đầu ra, giúp bà con ổn định sản xuất.
Đến nay, đồng bào người Dao ở địa phương đã mạnh dạn chuyển đổi đất trồng cây lương thực kém hiệu quả sang trồng các loại cây dược liệu. Được chính quyền xã, huyện tạo điều kiện cho vay vốn cộng với được HTX tổ chức liên kết giữa các hộ với nhau và liên kết với các đơn vị kỹ thuật hỗ trợ về cây giống cùng với áp dụng khoa học công nghệ (KHCN), nhiều gia đình đã có thu nhập ổn định
Chị Lý Thị Đào - tham gia HTX 2 năm phấn khởi cho biết: "Được HTX hỗ trợ về kỹ thuật, gia đình tôi đang trồng thử nghiệm cây Atiso theo quy trình khép kín, bao gồm hệ thống tưới phun tự động, các cảm biến nhiệt độ và độ ẩm... tất cả được đấu nối với bộ điều khiển trung tâm, có tác dụng nhận những thông số từ bộ cảm biến được lập trình sẵn".
Phương thức tưới nước nhỏ giọt giúp lượng nước và chất dinh dưỡng từ phân bón cung cấp cho cây đến tận gốc, đáp ứng tốt từng giai đoạn sinh trưởng của cây và không bị lãng phí nguồn nước tưới. Sau một năm đưa vào trồng, cây Atiso tăng trưởng khá tốt, hứa hẹn sẽ trở thành cây mang lại giá trị kinh tế cao và thúc đẩy ngành nông nghiệp của huyện phát triển.
Sau hơn 6 năm hoạt động, đến nay, HTX đã tạo được thương hiệu về sản phẩm, các hoạt động sản xuất, kinh doanh khá ổn định. HTX đã đầu tư xây dựng được các hệ thống cơ sở vật chất tương đối hoàn thiện, doanh thu từ các hoạt động sản xuất, sơ chế, chế biến dược liệu ngày càng tăng, các sản phẩm của HTX ngày càng có nhiều khách hàng tin dùng.
Đặc biệt năm 2020, HTX đã đưa vào trồng 2 cây dược liệu Kim ngân hoa và củ Dòm theo hướng GACP (thực hành tốt nuôi trồng và thu hái) với diện tích 3ha. Bên cạnh việc áp dụng theo tiêu chuẩn GACP, giữ gìn môi trường chế biến an toàn đảm bảo không chứa các tác nhân gây bệnh, chất độc sinh học và hóa chất, HTX còn chú ý tới việc bảo tồn phát huy những nguồn gen dược liệu bản địa quý hiếm.
Ông Phạm Ngọc Pha, Trưởng phòng NN&PTNT huyện Quản Bạ đánh giá, HTX cộng đồng Nặm Đăm là mô hình tiêu biểu về phát triển kinh tế tập thể của huyện, đã tạo công ăn việc làm cho bà con dân tộc Dao nơi đây. Trong thời gian tới, huyện tiếp tục tạo điều kiện cho các HTX đầu tư hiện đại hoá trang thiết bị để tiếp cận, chuyển giao, tiếp nhận khoa học kỹ thuật mới, tiên tiến vào sản xuất, nhất là công nghệ liên quan tới quy trình sản xuất giống, công nghệ về sơ chế, bảo quản, tạo bước đột phá về năng suất, chất lượng sản phẩm. Đồng thời, khuyến khích các HTX chủ động học hỏi, áp dụng các tiến bộ kỹ thuật mới vào sản xuất nhằm giảm chi phí, tăng năng suất, bảo vệ môi trường.
Phát triển gắn với bảo tồn cây thuốc quý
Từ năm 2016, HTX đã kết hợp với Trung tâm nghiên cứu và phát triển cây thuốc dân tộc cổ truyền Việt Nam triển khai dự án bảo tồn nguồn gen cây thuốc quý của người Dao.
Nhờ ứng dụng KHCN trong sản xuất, bà con dân tộc Dao đã có thu nhập ổn định. |
Đến nay, HTX Nặm Đăm đã có vườn ươm cây dược liệu rộng hơn 3.000m2 để lưu giữ hơn 100 loại cây dược liệu. Số lượng cây dược liệu đang tiếp tục được bổ sung và tiến hành nhân giống như cây Bình vôi, Cơm cháy…
Vườn ươm không những đảm bảo đủ cung ứng giống cho HTX và bà con địa phương, mà HTX còn khuyến khích thành viên phát triển cây dược liệu trên nương, ruộng, vườn của chính gia đình mình theo đúng kỹ thuật và bán lại sản phẩm cho HTX.
Nhiều năm nay, HTX đã tư vấn cho bà con giống cây dược liệu với các vùng trồng khác nhau, như trồng tại vườn nhà, trồng dưới tán rừng lâm nghiệp. Nhờ có việc triển khai dự án bảo tồn nguồn gen cây thuốc quý của người Dao mà HTX Nặm Đặm đã khắc phục được tình trạng có nguy cơ tuyệt chủng một số cây dược liệu trong tự nhiên do việc khai thác quá mức với khối lượng lớn trong thời gian trước.
Có được nguồn nguyên liệu ổn định, HTX Nặm Đăm đã đầu tư xây dựng khu sấy, nhà xưởng chế biến, hệ thống máy móc chưng cất tinh dầu, nấu cao thảo dược để cho ra thị trường những sản phẩm hoàn chỉnh, tiện lợi cho người tiêu dùng.
HTX Nặm Đăm còn xây dựng mã QR, đồng thời ký hợp đồng với các doanh nghiệp để mở chuỗi cửa hàng thảo dược ở Hà Nội và TP.HCM và các tỉnh lân cận.
Hiện, các thành viên tham gia HTX đều có mức thu nhập 5-6 triệu đồng/tháng, chưa kể lực lượng lao động công nhật phục vụ việc chăm sóc, thu hái... cũng có thu nhập ổn định ngay tại quê hương mình.
“Nhờ sự năng động, dám nghĩ dám làm, HTX cộng đồng Nặm Đăm đã phát huy những giá trị truyền thống gắn với bảo tồn và phát triển kinh tế, tạo điều kiện cho các thành viên và nhiều người dân trong thôn, trong xã có cuộc sống ấm no. Hiện, HTX đã xây dựng được nhà xưởng chế biến, nồi chưng cất tinh dầu, dây chuyền nấu cao thảo dược để cho ra đời những sản phẩm chất lượng, dễ bảo quản, dễ sử dụng. HTX kết hợp sản xuất với việc giới thiệu và bán sản phẩm tại các cơ sở du lịch cộng đồng… Nhờ đó, đời sống của nhiều hộ dân nơi đây đã được nâng lên đáng kể. Thôn Nặm Đăm có 54 hộ đồng bào dân tộc thiểu số, đến nay đã không còn hộ nghèo”, ông Nông Minh Tiến, Chủ tịch UBND xã Quản Bạ cho biết.
Theo ông Đỗ Tấn Sơn, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Hà Giang, sau 3 năm thực hiện chương trình liên kết phát triển cây dược liệu, diện tích trồng cây dược liệu trên toàn tỉnh đã đạt hơn 11.000ha, trong đó có các loại cây dược liệu được ưu tiên phát triển như Đương quy, Đan sâm, Giảo cổ lam, Sinh địa, sản lượng đạt tới 3.200 tấn; đã đưa vào trồng trên 68ha các loại cây thử nghiệm mới thu hoạch gần 200 tấn sản phẩm. Các HTX đã hình thành các mô hình trồng dược liệu hàng hóa chất lượng cao ứng dụng KHCN đảm bảo thu nhập ổn định cho nông dân.
Đoàn Huyền