Ngày 5/4, Bộ Y tế đã đưa dự thảo Luật Phòng, chống tác hại của rượu bia ra lấy ý kiến. Theo Bộ Y tế, dự thảo này rất cần thiết để hạn chế các tác hại của rượu bia đối với người dân. Tuy nhiên, dự thảo này đang nhận được nhiều ý kiến phản đối từ phía DN.
Tăng thu thuế doanh nghiệp
Theo Điều 19 Chương 5 về Bảo đảm nguồn lực cho phòng, chống tác hại của rượu, bia và quỹ nâng cao sức khỏe cộng đồng của dự thảo Luật, Bộ Y tế dự tính sẽ xây dựng Quỹ nâng cao sức khỏe. Quỹ này, nếu được ra đời, sẽ có nền tảng như quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá.
Kinh phí của quỹ đến chủ yếu từ khoản đóng góp bắt buộc được khai, nộp cùng với thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) do cơ sở sản xuất, NK rượu, bia tự khai, tự tính, tự nộp theo hướng dẫn của Bộ Tài chính.
Bên cạnh đó còn có khoản đóng góp bắt buộc của cơ sở sản xuất, NK thuốc lá quy định tại Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá; nguồn tài trợ, đóng góp tự nguyện của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước cũng như các nguồn thu hợp pháp khác
Theo lộ trình, từ nay đến năm 2030, mức thu tỷ lệ phần trăm sẽ được điều chỉnh tăng từ 0,5% lên 2%.
Bộ Y tế ước tính, nguồn kinh phí từ Quỹ nâng cao sức khỏe cộng đồng hàng năm sẽ đóng góp khoảng 360 tỷ đồng từ khoản đóng góp bắt buộc từ các DN sản xuất và NK rượu, bia cho các hoạt động phòng chống tác hại của bia, rượu, thuốc lá.
Bộ Y tế cho biết, kinh nghiệm từ Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá cho thấy, nhờ có quỹ nên có nguồn lực để thực thi luật nên đã giảm được tỷ lệ sử dụng thuốc lá 2%, giảm tỷ lệ hút thuốc lá trong nhà trên 30%.
Đây là hiệu quả tích cực bước đầu vì thuốc lá, rượu, bia là sản phẩm gây nghiện nên phải có thời gian dài và nguồn lực đầy đủ, duy trì liên tục mới mang lại hiệu quả và có tính bứt phá. Nếu chỉ áp dụng cơ chế ngân sách sẽ không bảo đảm để thực thi luật hiệu quả.
Bộ Y tế cho biết đã học hỏi kinh nghiệm tại các nước ban hành luật về cấm - hoặc kiểm soát rượu bia, như Thái Lan, Sri Lanka, Mông Cổ, Lào, Phần Lan, Scotland, Singapore và Nga...
 |
|
Thay vì sản phẩm có nguồn gốc, chất lượng, người dân sẽ chọn bia, rượu lậu |
Đề xuất có khả thi?
Đề xuất này của Bộ Y tế đang không nhận được sự đồng thuận của DN cũng như giới chuyên gia.
Ông Matt Wilson - Giám đốc Ngoại vụ cấp cao của Heineken Việt Nam, cho biết trên thế giới rất ít quốc gia áp dụng mô hình Quỹ nâng cao sức khỏe cộng đồng vào mục đích như vậy.
Ví dụ như ở Đức, một trong số hiếm quốc gia sử dụng hình thức này, cũng chỉ có đồ uống pha trộn mới bị áp dụng, chứ không phải toàn bộ đồ uống có cồn, ông Matt Wilson cho biết.
Trưởng ban Pháp chế VCCI, ông Đậu Anh Tuấn, cũng cho biết việc trích quỹ rất lớn, nên gánh nặng sẽ dồn lên cả DN lẫn người tiêu dùng. Ngoài ra, còn là vấn đề minh bạch của việc sử dụng quỹ, cho nên các quy định trên của dự thảo Luật là cứng nhắc.
Thậm chí Chủ tịch Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Nguyễn Văn Việt còn đặt ra giả thuyết sử dụng quỹ này nhưng lại để đóng góp, hỗ trợ những vấn đề khác, không liên quan tới ngành.
“Dự thảo đề xuất kết hợp Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá và Quỹ Phòng, chống tác hại lạm dụng đồ uống có cồn vào chung một quỹ sẽ dẫn tới việc sử dụng ngân quỹ do ngành rượu, bia đóng góp để hỗ trợ những vấn đề khác, không liên quan tới ngành”, ông Việt nói.
Thực tế, không thể đánh đồng giữa bia rượu với thuốc lá. Đối với thuốc lá là chủ trương giảm tiêu thụ. Còn đối với rượu, bia, chủ trương là phát triển ngành một cách có trách nhiệm, song hành với mục tiêu giảm tình trạng lạm dụng và nghiện đồ uống có cồn.
Đại diện của Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát kiến nghị bỏ đề xuất thành lập Quỹ Nâng cao sức khỏe, vì các DN SX-KD đồ uống có cồn đang dành một khoản tiền lớn cho các chiến dịch tuyên truyền, giáo dục về uống có trách nhiệm, nên được ghi nhận để tạo động lực giúp các DN này tiếp tục thực hiện các chiến dịch khác.
Trong khi đó, nếu hình thành một quỹ, phần đóng góp của DN, thay vì 100% đi vào các chiến dịch vì sức khỏe người dân, thì phải trích một phần không nhỏ cho chi thường xuyên để vận hành quỹ. DN vì mất một khoản chi phí cho việc đóng quỹ, cũng sẽ tự hạn chế các chiến dịch đang làm.
Hơn nữa, quỹ có thể gây tác dụng ngược, bởi việc đóng góp bắt buộc với mức cao như đề xuất trong bối cảnh thuế TTĐB cao (65% từ 1/1/2018) sẽ khiến cho giá đồ uống có cồn tăng cao, dẫn đến người dân thay vì lựa chọn sản phẩm có nguồn gốc, chất lượng sẽ chọn bia, rượu lậu.
Đấy là chưa kể, nếu tăng thu thuế đóng góp vào quỹ này lại là đang đi ngược lại tinh thần giảm chi phí, các phí, lệ phí kinh doanh cho DN của Nghị định 35/NQ-CP về hỗ trợ và phát triển DN đến năm 2020 của Chính phủ.
Thực tế, hiện nay hệ thống văn bản pháp luật quy định về rượu bia đã khá đầy đủ nhưng tình trạng ngộ độc rượu, sản xuất rượu trốn thuế vẫn diễn ra. Như vậy, vấn đề không phải cứ tăng các loại thuế, phí lên là giải quyết được.
Thay vào đó, cơ quan chức năng cần có biện pháp kiểm soát chặt chẽ được đầu vào ngay từ khâu sản xuất, chứ không nên xây dựng luật để đánh thuế thật cao những DN làm ăn chân chính.
Hoàng Phú
