Đời sống khó khăn do dịch bệnh COVID-19 khiến nhiều người lao động đã đề nghị hưởng bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần để có một khoản tiền chi tiêu, trang trải cuộc sống; đồng thời, một số ít người vì lợi ích trước mắt, muốn rút BHXH một lần để có luôn một khoản “tiền tươi”... Thực trạng đó khiến số người lao động nghỉ hưởng BHXH một lần thời gian gần đây tăng lên nhanh chóng.
"Thiệt đơn, thiệt kép" khi nhận một lần
Theo BHXH Việt Nam, tính đến hết tháng 10/2021, cả nước có hơn 700.000 người hưởng BHXH một lần, tăng gấp 1,5 lần so với 6 tháng đầu năm 2021 và tăng 5,45% so với cùng kỳ năm 2020. Đây là thực tế rất đáng lo ngại, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động mà còn làm ảnh hưởng tới tình hình kinh tế - xã hội cũng như ảnh hưởng đến mục tiêu, nỗ lực và quyết tâm của Chính phủ thực hiện an sinh xã hội cho toàn dân.
 |
|
Đẩy mạnh tuyên truyền về quyền và lợi ích khi tham gia BHXH. |
Theo quy định của pháp luật hiện hành, tổng mức đóng BHXH vào quỹ hưu trí, tử tuất là 22% mức tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH của người lao động. Trong đó, người lao động đóng 8% và người sử dụng lao động đóng 14%, tổng mức đóng vào quỹ BHXH hằng năm bằng 2,64 tháng lương.
Nếu người lao động hưởng BHXH một lần thì mức hưởng mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Như vậy, nếu lĩnh BHXH một lần, người lao động sẽ mất đi khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014.
Nếu quyền lợi được đặt lên "bàn cân” thì chính sách BHXH đem lại cho người lao động những lợi ích mà không có khoản tiết kiệm nào có thể so sánh được. Hiện tại, BHXH Việt Nam cho biết, đối với người lao động tham gia BHXH bắt buộc, mức đóng vào quỹ BHXH bằng 25% mức tiền lương hằng tháng của người lao động, trong đó người lao động đóng 8%, người sử dụng lao động đóng 17%.
Ví dụ, nếu tiền lương của người lao động là 5 triệu/tháng thì Quỹ BHXH thu 1.250.000 đồng. Trong đó, người lao động đóng 400.000 đồng (32% tổng quỹ), người sử dụng lao động đóng 850.000 đồng (68% tổng quỹ).
Vì vậy, khi tham gia BHXH với việc bỏ ra số tiền 8% tiền lương hằng tháng (32% tổng quỹ), người lao động được hưởng những lợi ích từ nguồn quỹ này bao gồm các chế độ: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất. Và chỉ tính riêng mức lương hưu tối đa, người lao động nhận được với mức tiền lương đóng 5 triệu đồng/tháng là 3.750.000 đồng/tháng cũng đã lớn hơn rất nhiều số tiền mà người lao động phải bỏ ra là 400.000 đồng/tháng.
Với người lao động tự do, khi tham gia BHXH tự nguyện, người lao động được lựa chọn mức đóng phù hợp với điều kiện của mình, mức thấp nhất bằng chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn (hiện nay là 700.000 đồng). Như vậy, với tỷ lệ đóng hằng tháng 22%, thì số tiền đóng mỗi tháng tương đương với 138.600 đồng (Nhà nước đã hỗ trợ 10%), nhưng tỷ lệ hưởng lương hưu khi đến tuổi có thể đạt đến 75% bình quân mức đóng. Ngoài ra, người hưởng lương hưu còn được cấp thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) có mức hưởng 95% khi khám chữa bệnh đúng tuyến. Bên cạnh đó, người thân, người chăm lo cho người tham gia BHXH còn được hưởng chế độ tuất khi người tham gia BHXH qua đời.
"Hiến kế" phát triển người tham gia
Trong thực tế, BHXH Việt Nam cho biết đã có rất nhiều trường hợp khi đã nhận BHXH một lần muốn nộp lại tiền để phục hồi số năm đã tham gia BHXH cho đủ điều kiện hưởng lương hưu, nhưng pháp luật về BHXH chưa quy định về trường hợp này.
Vì vậy, BHXH Việt Nam khuyến nghị, người lao động nên cân nhắc kỹ trước khi quyết định hưởng BHXH một lần. Cách hữu hiệu nhất để có tuổi già an yên, không phụ thuộc vào con cháu là có nguồn tài chính ổn định qua lương hưu hằng tháng khi về già, được cấp thẻ BHYT để chăm sóc sức khỏe trong suốt thời gian hưởng lương hưu.
Muốn vậy, người lao động hãy tích lũy, tham gia BHXH ngay khi còn trẻ. Nếu ở thời điểm khó khăn không thể đóng tiếp BHXH, người lao động có quyền bảo lưu và sau đó đóng tiếp (bằng cách tham gia BHXH bắt buộc hoặc tự nguyện) để đủ điều kiện nhận lương hưu và được cấp thẻ BHYT giúp chăm sóc sức khỏe khi về già.
Vì vậy, bên cạnh việc tuyên truyền để người lao động không nhận BHXH một lần, thời gian qua, BHXH Việt Nam cũng đẩy mạnh các tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện đối với các đối tượng tiềm năng như nông dân, thành viên hợp tác xã, người lao động thuộc khu vực phi chính thức...
Theo ông Đào Việt Ánh, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam, năm 2020, qua công tác phối hợp với các tổ chức chính trị xã hội, ngành BHXH đã tổ chức khoảng 120 hội nghị, hội thảo, toạ đàm, tư vấn, đối thoại… truyền thông chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT, thu hút khoảng 24.000 lượt người tham dự. Trong đó, nhóm truyền thông được hướng đến là nông dân, ngư dân, diêm dân, người lao động trong các làng nghề, thành viên viên hợp tác xã…
Mặt khác, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Hữu Thông, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Thuận, nhìn nhận để Quỹ BHXH được bảo toàn, nhằm bảo đảm khả năng chi trả các chế độ BHXH, bảo hiểm thất nghiệp được kịp thời và cân đối trong dài hạn, thì Chính phủ cần chỉ đạo các Bộ, ngành có liên quan tham mưu xây dựng, sửa đổi, bổ sung hành lang pháp lý về BHXH, tăng cường các định chế pháp luật; nghiên cứu, đề xuất một số điều khoản hợp lý để thúc đẩy doanh nghiệp và người lao động tham gia BHXH, BHYT; có giải pháp hữu hiệu để khắc phục tình trạng không chấp hành hoặc chấp hành chưa nghiêm túc pháp luật về BHXH.
Đồng thời, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo cơ sở pháp lý đầy đủ hơn để kịp thời thể chế hóa các nghị quyết của Đảng, khắc phục những tồn tại, hạn chế phát sinh trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách BHXH, bảo hiểm thất nghiệp.
Đặc biệt có giải pháp đồng bộ, quyết liệt trong việc phát triển người tham gia BHXH, đề xuất sửa đổi, bổ sung nhóm lao động có quan hệ lao động nhưng không có hợp đồng lao động được tham gia BHXH bắt buộc, như: chủ hộ kinh doanh, người quản lý doanh nghiệp, người quản lý, điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương…, đặc biệt lực lượng lao động ở khu vực phi chính thức, nhóm tham gia BHXH tự nguyện; hạn chế hưởng BHXH một lần.
Thy Lê
