Trước nghi án Công ty TNHH Tenma Việt Nam (công ty con của hãng sản xuất nhựa Tenma tại Nhật Bản) ở khu công nghiệp Quế Võ (Bắc Ninh) hối lộ khoảng 5,4 tỷ đồng cho cán bộ thuế, hải quan ở địa phương để trốn thuế, dù mới chỉ là thông tin một chiều từ báo chí Nhật, bản thân kế toán trưởng công ty phủ nhận, nhưng nhiều ý kiến tin rằng đó là sự thật.
Chưa hết nhũng nhiễu và “bôi trơn”
Về phía Bộ Tài chính đã lập đoàn thanh tra để tiến hành thanh tra công vụ tại Cục Thuế, Cục Hải quan tỉnh Bắc Ninh và các cá nhân, tổ chức liên quan thông tin nêu trên.
Thực ra, tình trạng tiêu cực, tham nhũng vặt trong ngành hải quan hiện vẫn còn là nỗi ám ảnh với các doanh nghiệp (DN). Hồi đầu năm nay, khi làm việc với ngành hải quan, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hoà Bình có lưu ý giải quyết vấn đề này nhằm tránh để DN bức xúc.
Việc khai hải quan với hàng hóa nhập khẩu vẫn còn bất cập |
Trở lại câu chuyện của Công ty Tenma, như thông tin trên tờ Asahi Shimbun của Nhật, vào tháng 6/2017, DN này đã bị hải quan Bắc Ninh kiểm tra thuế nhập khẩu (NK) một số sản phẩm NK. Sau đó, công ty đã bị truy thu số tiền thuế trên tổng số hàng trị giá 1,79 tỷ Yên (hơn 390 tỷ đồng).
Theo Asahi Shimbun, được sự đồng ý của chủ tịch tại trụ sở công ty ở Nhật Bản là ông Kento Fujino, phía Tenma Việt Nam đã trả 2 tỷ đồng tiền mặt (khoảng 10 triệu Yên) cho phía cán bộ hải quan Bắc Ninh để thoát khỏi khoản thuế truy thu.
Tuy chưa thể nắm đích xác vụ việc, nhưng giới chuyên gia cho rằng việc một số DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) vẫn tìm cách vượt qua rào cản từ chính sách thuế và khâu thủ tục hải quan là có thật.
Và cũng có mối tương quan giữa tỷ lệ DN coi mức thuế và khâu thủ tục hải quan là rào cản với tỷ lệ DN có hành vi tặng quà, hối lộ cho cán bộ hải quan trong những lần gặp.
Tức là những ngành mà tỷ lệ DN thấy rằng mức thuế cộng với hệ thống hành chính hải quan là rào cản chính càng cao thì tỷ lệ DN thấy cần phải “bôi trơn”, hối lộ cho cán bộ hải quan trong những lần gặp càng cao.
Mặt khác, cần lưu ý hiện tượng trốn thuế của các DN, đặc biệt là khu vực FDI. Theo giới chuyên gia, có vẻ như mức thuế cao và hệ thống quản lý chưa hiệu quả của ngành hải quan tại Việt Nam khiến cho các DN này vẫn còn tìm cách né tránh các rào cản thông qua việc hối lộ với các cán bộ hải quan, thuế và thực hiện các hành vi trốn thuế, “né” thuế.
Nhân nghi án của Tenma, đại biểu Quốc hội Lưu Bình Nhưỡng có dẫn lại báo cáo của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) về chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh cho thấy khoảng 54% DN vẫn phải chi trả ngoài pháp luật để "bôi trơn".
Còn bất cập thủ tục
Bên cạnh mối băn khoăn về tình trạng tiêu cực thì khâu thủ tục hành chính trong ngành hải quan hiện nay đang có những bất cập nhất định. Đơn cử như những kiến nghị của phía DN về việc sửa đổi, bổ sung Nghị định 08/2015/NĐ-CP và Nghị định 59/2018/NĐ-CP về thủ tục kiểm tra, giám sát, kiểm soát hải quan.
Mới đây, sau khi tham vấn các DN và chuyên gia, VCCI đã chỉ ra những quy định bất cập từ 2 nghị định này. Đơn cử như việc khai hải quan với hàng hóa NK có nhiều hợp đồng, đơn hàng.
Điều 25.7.a Nghị định 08/2015/NĐ-CP quy định điều kiện để hàng hóa NK có nhiều hợp đồng hoặc đơn hàng được khai trên một tờ khai hải quan là có cùng điều kiện giao hàng, cùng phương thức thanh toán, giao hàng một lần, có một vận đơn.
Tuy nhiên, theo phản ánh của nhiều DN, việc yêu cầu hàng hóa phải có cùng phương thức thanh toán mới được gộp tờ khai hải quan là chưa hợp lý. Bởi vì việc hàng hóa NK cùng hay khác phương thức thanh toán không ảnh hưởng đến quá trình thông quan, kiểm tra, giám sát của cơ quan hải quan.
Hơn nữa, Thông tư 39/2018/TT-BTC đã cho phép người khai hải quan được phép gộp tờ khai của hàng hóa trả tiền và hàng hóa không phải trả tiền.
Do vậy, VCCI đề nghị Tổng cục Hải quan sửa đổi quy định trên theo hướng cho phép DN được gộp tờ khai với hàng hóa không cùng phương thức thanh toán (tức là bỏ quy định về “cùng phương thức thanh toán”).
Ngoài ra, Điều 5.3 Thông tư 274/2016/TT-BTC quy định hàng tạm nhập tái xuất hoặc tạm xuất tái nhập chỉ thu phí một lần khi làm thủ tục NK hoặc xuất khẩu.
Thế nhưng, theo phản ánh của DN, "hệ thống quản lý của cơ quan hải quan chưa tự động xoá nợ với trường hợp DN đã nộp phí hải quan cho một lần làm thủ tục như trên, khiến nhiều DN bị hệ thống báo nợ phí hải quan".
Hay như ở Điều 14.1.c của Nghị định 08 quy định việc đánh giá mức độ tuân thủ của người khai hải quan được dựa trên việc hợp tác với cơ quan hải quan trong thực hiện thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan và chấp hành các quyết định khác của cơ quan hải quan.
Theo các DN, quy định này chưa rõ ràng và có thể dẫn đến nhiều cách hiểu khác nhau. Ví dụ, nếu DN từ chối thực hiện một yêu cầu của cơ quan hải quan vì cho rằng yêu cầu đó trái pháp luật thì có được coi là không hợp tác hay không?
Và, “nếu DN khiếu nại, tố cáo các hành vi, quyết định của của cơ quan hải quan mà DN cho là trái pháp luật thì có bị coi là không hợp tác hay không?”, VCCI đặt vấn đề.
Thế Vinh