Thời gian qua, giá cước vận tải biển đã tăng phi mã, khiến các doanh nghiệp xuất nhập khẩu lao đao. Theo các nhà quản lý, ngoài việc ổn định giá vận chuyển, cần có chế tài quản lý chặt chẽ để yêu cầu các hãng tàu nước ngoài thực hiện đúng quy định về việc công khai minh bạch giá cước vận tải, tránh tình trạng hãng tàu hoặc đại lý giao hàng bắt tay “thổi giá”.
Công khai minh bạch về giá
Trên thị trường Việt Nam hiện có khoảng 38 hãng tàu container nước ngoài đang hoạt động vận tải hàng hóa xuất nhập khẩu, đảm nhận 95% sản lượng hàng hóa xuất nhập khẩu bằng đường biển của Việt Nam.
Giá cước vận tải biển bắt đầu tăng từ giữa tháng 10/2020, khiến các doanh nghiệp xuất nhập khẩu hụt hơi chạy theo. Tăng mạnh nhất phải kể đến các tuyến vận tải đi châu Âu , châu Mỹ. Đơn cử như trước thời điểm tháng 10/2020, giá cước từ Việt Nam đi châu Âu khoảng 1.500 USD/container 20 feet và từ Việt Nam đi Los Angeles (Mỹ) từ 700-1.000 USD/container 20 feet. Nhưng đến tháng 12/2020, mức tăng lần lượt từ 3 và 5 lần. Lúc cao điểm, giá cước từ Việt Nam đi bờ Đông Mỹ lên tới 14.000 USD/container 40 feet.
 |
|
Niêm yết giá cước thuộc về công ty mẹ ở nước ngoài, do vậy các nhà quản lý và chuyên gia cho rằng cần kiểm soát niêm yết giá, thậm chí áp dụng Luật Cạnh tranh cho trường hợp kinh doanh độc quyền của chủ tàu nước ngoài (Ảnh: TL) |
Theo các chuyên gia kinh tế, nguyên nhân một phần là do Việt Nam chưa có doanh nghiệp logistics quốc tế vươn tới châu Âu, châu Mỹ nên từ 80 - 90% hàng hóa xuất nhập khẩu của Việt Nam vẫn đang thực hiện theo tập quán mua CIF, bán FOB chiếm trên 92%.
Đối với tuyến đi châu Mỹ, tỷ lệ đặt chỗ tại Việt Nam chỉ chiếm khoảng 10% và phần lớn được thực hiện thông qua các công ty giao nhận, logistics (LSP), nên việc ký hợp đồng vận tải và trả giá cước vận tải thường do đối tác nước ngoài (người mua hoặc người bán) đảm nhận. Còn quyền thuê tàu và chi trả giá cước vận tải thuộc về đối tác nước ngoài, nên việc chủ hàng Việt Nam can thiệp vào chuỗi vận tải quốc tế là rất khó. Điều quan trọng nhất là, cơ quan quản lý nhà nước khó kiểm soát được vấn đề giá cước của hãng tàu vì giá cả vận hành theo quy luật thị trường.
Kiểm soát niêm yết giá
Nhằm đảm bảo quyền lợi về giá cước vận tải cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam, theo ông Hoàng Hồng Giang, Phó Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam (Bộ GTVT), cần thiết phải xây dựng một hệ thống giải pháp mà trước tiên là minh bạch giá cước bằng sàn giao dịch, tránh hiện tượng hãng tàu nước ngoài (công ty mẹ) công bố giá cước 5.000 USD nhưng đại lý tại Việt Nam “thổi” giá lên 7.000 USD.
“Cần xây dựng một hệ thống giải pháp như minh bạch giá cước bằng sàn giao dịch; kiểm tra, giám sát việc niêm yết giá của hãng vận tải nước ngoài theo quy định hiện hành…”, đại diện Cục Hàng hải Việt Nam nói.
Cùng góc nhìn trên, theo TS. Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế, chúng ta vẫn chưa kiểm soát được việc niêm yết giá, phụ phí ngoài giá dịch vụ vận chuyển hàng hóa container bằng đường biển, giá dịch vụ cảng biển theo Nghị định 146/2016.
Mặc dù Cục Hàng hải Việt Nam cho biết đã nhận được thông báo niêm yết giá của tất cả các hãng tàu, tuy nhiên giá cước niêm yết không phản ánh giá cước thực tế, các hãng tàu có chính sách giá cước khác nhau đối với các khách hàng khác nhau, giá cước thực tế thường thấp hơn giá niêm yết, giá cước thực tế không được công khai niêm yết và được hãng giải thích là do “bí mật kinh doanh”.
Cùng với đó, các loại phụ thu được niêm yết chỉ thể hiện mức giá, không ghi thời điểm bắt đầu niêm yết và lịch sử các lần thay đổi, không nêu rõ lý do thu, không lưu lại thời gian niêm yết và các lần thay đổi niêm yết.
“Mức giá do hãng tàu tự quyết định và thu của khách hàng mà không phải đăng ký kê khai với cơ quan có thẩm quyền. Do vậy, cần thiết phải ban hành cơ chế quản lý cao hơn cơ chế niêm yết giá là cơ chế kê khai giá”, ông Long nói.
Đánh giá về thực trạng trên, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho rằng, Việt Nam là thị trường tiềm năng đối với các hãng tàu, do đó không chấp nhận việc các hãng tàu đến kinh doanh nhưng không hợp tác với các doanh nghiệp trong nước vì sự phát triển chung. Để công khai minh bạch giá cước vận tải, Cục Hàng hải Việt Nam cần đề nghị hãng tàu thực hiện đúng quy định và có những cam kết về lịch trình tàu, chỗ trên tàu và bảo đảm đủ lượng container rỗng để vận chuyển hàng hóa.
Theo ông Phạm Quốc Long, Chủ tịch Hiệp hội Đại lý và Môi giới Hàng hải, giải pháp tối ưu để doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam được hưởng giá cước tốt hiện nay là cần có những hiệp hội ngành hàng liên minh, liên kết đủ mạnh để thương thảo với các hãng tàu, đưa ra một mức giá hợp lý cho chủ hàng trong nước.
Hiện, quyền quyết định giá cước và chính sách giá thuộc công ty mẹ ở nước ngoài, đại diện hãng tàu tại Việt Nam không được quyết định giá cước. Do đó, cần nghiên cứu đầy đủ việc áp dụng Luật Cạnh tranh cho trường hợp kinh doanh độc quyền của các chủ tàu nước ngoài trên thị trường Việt Nam.
Hải Sơn
