Nhận định về tình hình XK nông sản 4 tháng đầu năm, ông Trần Tuấn Anh, Thứ trưởng Bộ Công Thương, cho biết có một số khó khăn trong XK nông sản, đặc biệt là các mặt hàng chủ đạo như gạo, cao su, sắn... sụt giảm 6,4% so với cùng kỳ 2014. Một số thị trường lớn như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc đều có sự sụt giảm, riêng Trung Quốc tăng 3,7%.
"Bưng bít" thông tin?
Bên cạnh XK chính ngạch còn có hiện tượng nóng là ùn tắc tại cửa khẩu các sản phẩm dưa hấu, thanh long, gạo và các hàng hóa khác. Mặc dù có sự sụt giảm về quy mô, nhưng trong 4 tháng đầu năm, các mặt hàng XK lớn của Việt Nam về cơ bản vẫn giữ ở mức tương đối. Các sản phẩm chính vẫn giữ được thị trường, tạo tiền đề cho các tháng tiếp theo.
Theo Thứ trưởng Trần Tuấn Anh, XK chính ngạch vẫn là kênh cơ bản giúp tiêu thụ các sản phẩm của Việt Nam. Còn các hiện tượng ách tắc cơ bản như dưa hấu, thanh long chỉ là hiện tượng cục bộ, vì đây là hoa quả theo mùa vụ, chưa có quy hoạch, ngoài ra còn do tập quán và thói quen của các thương nhân nên không chủ động được, dẫn đến năng lực thông quan của các cơ quan ở biên giới vượt quá thực tế. Thời gian qua đã có chỉ đạo của các bộ ngành để giải quyết các ùn tắc đó.
Nhiều ý kiến cho rằng tình trạng ùn ứ nông sản, được mùa mất giá của nông dân diễn ra thời gian qua là do thông tin kết nối từ sản xuất tới tiêu dùng chưa thông suốt.
Theo ông Nguyễn Trí Ngọc, nguyên Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT), hệ thống thông tin dữ liệu phục vụ cho thị trường nông nghiệp có những bất cập. Thông tin sản xuất, tiêu thụ của một số sản phẩm rất khó tìm kiếm. Nếu tìm những kênh cung cấp đó từ phía Nhà nước (sản xuất, chế biến, xuất khẩu, tồn kho), số liệu này "kín như bưng".
Bên cạnh đó, cần nhìn lại vai trò của chính quyền địa phương. Để tháo gỡ khó khăn trong sản xuất nông nghiệp, nhiều đề án đã được các bộ ngành phê duyệt nhưng khi triển khai xuống địa phương lại bị ách tắc.
Muốn khắc phục được, cần nhiều phía để thông tin thị trường đến được với người dân, DN, cơ quan quản lý Nhà nước nắm được, điều hành theo đúng định hướng. Cần có sự phối kết hợp trong việc đưa thông tin ra thị trường, nếu không được giải quyết, những trục trặc này vẫn xảy ra.
Nông sản ùn ứ do thiếu thông tin?
Theo ông Nguyễn Mạnh Dũng, Trưởng phòng Chế biến (Cục Chế biến nông lâm thủy sản và nghề muối): vấn đề kết nối thông tin đã làm khá nhiều, ví dụ hầu hết các loại cây chủ lực của Việt Nam đều được ban hành về quy hoạch sản xuất và các quy hoạch đó đều luôn được gắn với yếu tố thị trường.
Việc đứt đoạn thông tin có mấy vấn đề như: Quy hoạch gắn với thị trường thường bị đứt ở khâu cán bộ địa phương như Sở Nông nghiệp, UBND xã huyện không có kết nối giữa cơ quan quản lý Nhà nước với người sản xuất. Do đó, các phòng ban trên Bộ hướng dẫn nhiều nhưng cũng khó đến được với người dân.
Ngoài ra, bản thân người dân có thói quen sản xuất theo tập quán chưa chú trọng tín hiệu thị trường, chưa để tâm đến tín hiệu thông tin mà cơ quan quản lý Nhà nước cung cấp.
"Thông tin hai bên vẫn không gặp nhau ở chỗ cơ quan quản lý Nhà nước không thể phủ sóng ở khắp mọi nơi và người sản xuất chưa đủ nhạy bén để thu thập những thông tin đó"- ông Dũng nói.
Thúc đẩy sự tham gia của DN, hiệp hội
Theo Thứ trưởng Trần Tuấn Anh, phải xác định loại đối tượng, từng loại thông tin cần thiết để cung cấp, như thông tin dành cho điều hành, xúc tiến thương mại, cho ngành hàng, nông dân sẽ khác. Do đó, phải có sự kết nối trong việc xác định và cung cấp thông tin cho hiệu quả. Cuối cùng, quan trọng nhất là phải tính đến một cơ chế sao cho có vai trò của DN, vừa là người khai thác, vừa là người đặt hàng thông tin.
Có ý kiến cho rằng nên lập một website hiển thị dữ liệu nông sản cả nước, cây gì đã trồng, sản lượng bao nhiêu và lượng cầu cần khoảng bao nhiêu. Thông tin này sẽ được cán bộ tại từng địa phương thu thập và nhập vào để người nông dân có thể tham khảo, từ đó người nông dân biết được cây gì đã có đủ cung và tránh được điệp khúc cung vượt cầu.
Thứ trưởng Trần Tuấn Anh cho rằng đây ý tưởng hay nhưng để khả thi, cơ quan quản lý sẽ bàn thêm. Theo Thứ trưởng, ngoài cơ quan quản lý cần có vai trò của đơn vị xúc tiến thương mại và hội ngành hàng tham gia.
Hiện tại Bộ và các cơ quan quản lý đều có bộ phận dữ liệu thông tin, nhưng hướng vào việc phục vụ cho từng đối tượng cụ thể thì cần có đề án, và cần sự tham gia của DN. Trong nhiều yếu tố, DN chính là động lực tốt nhất để thúc đẩy việc tiếp cận mọi thông tin đến thị trường.
Về vấn đề này, ông Dũng cho biết, cách đây 5, 6 năm, Bộ NN&PTNT cũng đã có đề án như vậy và sử dụng kinh phí từ nước ngoài. Nhà nước không thể cáng đáng được vì chi phí quá cao, tổng hợp thông tin từng tuần rất khó khăn.
"Hiện nay nhiều hiệp hội có được hệ thống thông tin rất hiệu quả, ví dụ như VASEP có bản tin cập nhật từng tuần. Nếu những ai thật sự quan tâm thì có thể đăng ký tham gia làm hội viên của các hội để có thông tin tốt nhất.", ông Dũng gợi ý.
Ông Trần Tuấn Anh - Thứ trưởng Bộ Công Thương Ông Nguyễn Mạnh Dũng - Trưởng phòng Chế biến (Cục Chế biến nông lâm thủy sản và nghề muối - Bộ NN&PTNT) ------------------------------- Cả hai bộ (Bộ NN&PTNT, Bộ Công Thương) đều có dữ liệu, nhưng chỉ phục vụ cho lãnh đạo, rất ít khi DN, người nông dân được tiếp cận. Có những thông tin ngay bản thân những DN nắm được nhưng lại không cung cấp ra đầy đủ cho nông dân. Những câu chuyện về bí mật thương mại tôi không nói nhưng đó cũng thể hiện bất cập. |
Thu Hường