Chia sẻ câu chuyện chuyển đổi số, ông Lê Tiến Trường, Chủ tịch Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) đặt vấn đề với các doanh nghiệp trong ngành dệt may rằng: Tại sao cùng một đơn hàng nhưng có đơn vị làm mang lại giá trị gia tăng cao hơn, chi phí sản xuất thấp hơn và ngược lại. Điều này cho thấy hiệu quả ứng dụng công nghệ rất quan trọng.
60% doanh nghiệp gặp khó về chi phí đầu tư công nghệ
Ông Trường kể câu chuyện năm 2015, ông đến Bangladesh và thấy nhà máy dệt may của họ khá tồi tàn, công nhân đi làm không được phục vụ ăn trưa tại nhà máy. Tuy nhiên, trong năm nay khi quay trở lại quốc gia này, ông rất bất ngờ khi những nhà máy đơn sơ, xuống cấp đã được thay thế bằng các nhà máy vận hành theo tiêu chuẩn hiện đại nhất thế giới. Điều đó cho thấy, chỉ trong khoảng hơn 5 năm, Bangladesh đã tận dụng tốt thời gian thị trường dệt may thế giới phát triển để đẩy mạnh xuất khẩu, từ đó có nguồn lực xây dựng nhà máy, đầu tư công nghệ mới.
Năm 2021 đã có tới 39,5% tổng số doanh nghiệp tham gia khảo sát sử dụng các kiến thức chuyển đổi số để ứng dụng cho doanh nghiệp của mình. |
Trong khi với các doanh nghiệp dệt may Việt Nam, ông Trường nhìn nhận việc thay đổi là không hề đơn giản. "Đơn cử một nhà máy sợi cũ nhưng bảo đập đi xây mới thì rõ ràng chúng ta không muốn, không nghe được chứ chưa nói tới làm. Nhưng không thay đổi thì mình sẽ chậm chân hơn họ rất nhiều", ông Trường nói.
Trên thực tế, thời gian qua, dịch COVID-19 đã tác động tích cực tới quá trình chuyển đổi số của doanh nghiệp, nhưng sự chuyển biến mạnh mẽ, hay những thay đổi sâu hơn thì chưa rõ nét. Sự chuyển biến mới nằm chủ yếu ở việc thay đổi phương thức bán hàng, làm việc của doanh nghiệp.
Theo báo cáo thường niên chuyển đổi số doanh nghiệp 2021 của Cục Phát triển doanh nghiệp (Bộ KH&ĐT), năm 2021 đã có tới 39,5% tổng số doanh nghiệp tham gia khảo sát sử dụng các kiến thức chuyển đổi số để ứng dụng cho doanh nghiệp của mình. Có thể nhận thấy các doanh nghiệp đã có nhận thức khá tốt về sự cần thiết phải chuyển đổi số, kết quả mà chuyển đổi số mang lại và bước đầu thực hiện chuyển đổi số tại doanh nghiệp của mình nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh nói chung.
Tuy nhiên, Cục Phát triển doanh nghiệp cũng cho biết có 9 rào cản mà doanh nghiệp gặp phải trong quá trình chuyển đổi số như: Rào cản về chi phí đầu tư, ứng dụng công nghệ; Khó khăn trong thay đổi thói quen, tập quán kinh doanh; Thiếu nhân lực nội bộ để ứng dụng công nghệ số; Thiếu chuyên gia, nhân lực nội bộ am hiểu về công nghệ số là điểm nghẽn đối với doanh nghiệp, khiến khả năng đạt thành công trong chuyển đổi số thấp hơn...
Trong đó có đến 60,1% doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết rào cản mà họ gặp phải khi áp dụng công nghệ số là bởi chi phí đầu tư, ứng dụng công nghệ còn cao. Điều này một phần cũng do tác động bởi đại dịch COVID-19 khiến các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn về giảm doanh thu, thiếu hụt nguồn vốn nói chung, trong đó ảnh hưởng đến chi phí đầu tư, triển khai, duy trì các giải pháp cho chuyển đổi số.
Khó khăn trong thay đổi thói quen, tập quán kinh doanh được coi là rào cản lớn thứ hai, chiếm tỷ lệ 52,3% số doanh nghiệp khảo sát.
Nhìn chung, các doanh nghiệp quy mô nhỏ và siêu nhỏ, có tiềm lực tài chính hạn chế gặp khó khăn nhiều nhất về chi phí đầu tư, ứng dụng công nghệ. Trong khi các doanh nghiệp quy mô vừa và lớn có tiềm lực tài chính tốt hơn thì gặp rào cản nhiều nhất về thay đổi thói quen, tập quán kinh doanh.
Theo TS .Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh, cách đây 3 năm (năm 2019), Việt Nam bắt đầu sử dụng thuật ngữ chuyển đổi số, tuy nhiên đến bây giờ nhận thức có chuyển biến nhưng hành động trên thực tế đâu đó vẫn mang tính phong trào.
Ông Thành đánh giá: Chúng ta đặt mục tiêu 30.000 doanh nghiệp chuyển đổi số mỗi năm so với 800.000 doanh nghiệp đang hoạt động đã ít nhưng con số thực hiện là 16.000 doanh nghiệp lại càng hạn chế. Đồng thời, nếu so với mục tiêu có 1.000 doanh nghiệp lớn về công nghệ vào năm 2025 thì có lẽ là rất xa vời, cần phải nỗ lực hơn.
"Nói điều này để thấy rõ ràng Việt Nam vẫn là nước có tốc độ phát triển trung bình về chuyển đổi số trong khối ASEAN", ông Thành thẳng thắn đánh giá và cho rằng để chuyển đổi số tốt cần 5 yếu tố: tư duy nhận thức là vai trò của người đứng đầu; cuộc cách mạng về thể chế; nguồn nhân lực; hạ tầng; tinh thần doanh nghiệp sáng tạo.
"Nút thắt" thể chế
PGS.TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam thì cho rằng vấn đề tiếp cận chuyển đổi số trong các doanh nghiệp Việt Nam vẫn theo kiểu nghe là hiểu và bắt tay làm luôn. Nhưng cũng vì vậy mà hay mắc phải lỗi cơ bản là thiếu bài bản khi thực hiện do chưa hiểu rõ, hiểu hết.
"Thói quen của chúng ta là mua công nghệ về nhưng không bao giờ đọc kỹ catalog- mục lục, hướng dẫn sử dụng, đến lúc vướng mắc thì chịu. Còn người nước ngoài khác ở chỗ là đọc catalog- hướng dẫn một cách hết sức bài bản. Điều này cho thấy, chúng ta học chuyển đổi số theo kiểu hô hào cơ hội thì to lớn nhưng thực chất nó như thế nào thì chưa chắc nắm rõ. Do đó, để chuyển đổi số được thực hiện thì phải quay lại khái niệm ban đầu", ông Thiên đánh giá.
Theo đó, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng cần phải xây dựng cách làm bài bản về chuyển đổi số ở tầm quốc gia, cần làm sao cho doanh nghiệp hiểu rằng phương án nào là hiệu quả cho mình. Bên cạnh đó, để khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi số thì hỗ trợ cần đúng lúc, đúng chỗ và tạo ra hiệu ứng vừa dẫn dắt vừa lan tỏa thì mới thể đạt được mục tiêu đặt ra.
Nhận định thể chế để hỗ trợ là yếu tố quyết định, ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và phát triển truyền thông (ISP), đánh giá chính sách của chúng ta vẫn đi chậm từ 5-8 năm so với các nước phát triển, bao gồm hành lang pháp lý cho tài sản số, dữ liệu số, quy định về thuế cho kinh doanh số, cơ chế Sandbox.
Ông Đồng dẫn chứng 5 năm gần đây, chúng ta đề cập tới cơ chế Sandbox - khung thể chế thử nghiệm có kiểm soát đối với các công nghệ, sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới, nhưng chưa làm được gì nhiều, thẳng thắn mà nói mới chỉ xây dựng được Mobile Money.
Viện trưởng ISP kỳ vọng, hành lang pháp lý kinh tế số sẽ sớm được hoàn thiện, vì ngay trong ASEAN mà chúng ta còn đi chậm, thì lấy gì đặt mục tiêu trong top đầu về công nghệ?
Nhật Linh