Đó là một trong nhiều vướng mắc mà các doanh nghiệp Việt gặp phải trong quá trình xuất khẩu, những vấn đề này sẽ được hóa giải khi Nghị định 111/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định số 43/2017/NĐ-CP ngày 14/4/2017 của Chính phủ về nhãn hàng hóa có hiệu lực từ ngày 15/2 tới đây.
Gian lận xuất xứ hàng hóa ngày càng phức tạp
Theo bà Trịnh Thị Thu Hiền, Trưởng phòng Xuất xứ hàng hóa, Cục xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), đối với quy chuẩn, yêu cầu về quy tắc, nguồn gốc xuất xứ, nhiều DN xuất khẩu đã vướng phải không ít tình huống éo le khi cùng một mặt hàng, cùng nguyên liệu đầu vào và sản phẩm đầu ra, nhưng nếu sản phẩm đó xuất khẩu sang mỗi thị trường yêu cầu đặt ra lại hoàn toàn khác nhau.
 |
|
Tình trạng gian lận thương mại để vận chuyển trái phép hàng hóa thông qua khai báo hải quan thời gian qua diễn biến khá phức tạp. Ảnh Int |
“Chính vì vậy, các DN trước khi xuất khẩu hàng hóa đến thị trường nào đều cần phải tìm hiểu kỹ thông tin về thị trường đó, để có thể làm hồ sơ chứng minh xuất xứ cho phù hợp”, bà Hiền nói.
Trên thực tế, tình trạng doanh nghiệp (DN) thiếu hiểu biết hay cố tình gian lận xuất xứ hàng hóa xuất khẩu nhằm trục lợi, trốn thuế thời gian qua không phải là hiếm và gây nhiều thách thức cho việc kiểm tra, xử lý của các cơ quan chức năng. Không những thế, sai lệch xuất xứ hàng hóa xuất khẩu còn là nguyên nhân của nhiều vụ điều tra phòng vệ thương mại làm giảm uy tín của DN, ngành hàng và giảm tính cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam.
Như chia sẻ của Phó Cục trưởng Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn Nguyễn Hữu Vượng, gian lận thương mại để vận chuyển trái phép hàng hóa thông qua khai báo hải quan thời gian qua diễn biến khá phức tạp. Đặc biệt, tình trạng khai sai về xuất xứ nhằm trục lợi, trốn thuế đang gây nhiều khó khăn cho việc kiểm tra, xử lý của các cơ quan chức năng, trong đó có ngành Hải quan.
Chỉ trong quý III/2021, Hải quan Lạng Sơn đã phát hiện một số doanh nghiệp (DN) xuất nhập khẩu gian lận về xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp hàng hóa qua biên giới. Trong đó, 3 DN khai sai xuất xứ hàng hóa NK qua cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị, đã bị xử lý theo qui định. Vi phạm của các DN này chủ yếu là NK các mặt hàng Trung Quốc, nhưng khai xuất xứ made in Japan, Germany, Mexico, India, USA; khai chỉ dẫn sai về tình trạng pháp lý, bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp…
Hay như trường hợp của Công ty TNHH Trần Hoàng Việt Nam làm thủ tục NK một số mặt hàng kéo cắt tỉa cây bằng sắt mạ kết hợp nhựa; bộ lọc không khí dùng để lọc không khí và bộ lọc dầu; lõi lọc nước, bộ phận của máy lọc nước từ Trung Quốc. Tuy nhiên, DN này đã khai xuất xứ Nhật Bản đối với mặt hàng kéo cắt tỉa cây bằng sắt mạ kết hợp nhựa và khai xuất xứ Đức, Mexico, Ấn Độ, Hoa Kỳ cho các mặt hàng còn lại. Tương tự, Công ty CP Homely Thái Lan NK mặt hàng máy ép chậm dùng ép rau quả từ Trung Quốc nhưng chỉ dẫn sai về tình trạng pháp lý, phạm vi bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp.
Ở các quốc gia trên thế giới, việc xử lý các hiện tượng gian lận xuất xứ hàng hoá được thực hiện rất nghiêm minh. Đặc biệt, pháp luật về xuất xứ hàng hoá hay chế tài để xử lý cũng rất rõ ràng. Nhiều mặt hàng có thể đáp ứng được yêu cầu của thị trường này nhưng lại không đủ tiêu chuẩn vào thị trường khác.
Đơn cử như với thị trường Singapore, sản phẩm dệt may chỉ cần là quần áo đã được coi là có xuất xứ Việt Nam, đồng nghĩa là khi sản phẩm xuất khẩu sang thị trường này sẽ được hưởng ưu đãi. Nhưng cũng cùng loại sản phẩm đó khi xuất khẩu sang thị trường EU lại phải đáp ứng quy tắc 2 công đoạn, công đoạn dệt vải và cắt may quần áo phải được thực hiện tại các nước thành viên của Hiệp định EVFTA mới được hưởng ưu đãi thuế quan trong khuôn khổ EVFTA.
“Một sản phẩm dù cùng của 1 nhà máy xuất khẩu, khi đề nghị cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa xuất khẩu (C/O) trong khối ASEAN thì các tổ chức của Bộ Công Thương vẫn cấp bình thường, nhưng khi cấp C/O đi EU thì không được đáp ứng và lô hàng đó không đạt tiêu chí có xuất xứ Việt Nam. Chính vì vậy, các DN trước khi xuất khẩu hàng hóa đến thị trường nào đều cần phải tìm hiểu kỹ thông tin về thị trường đó, để có thể làm hồ sơ chứng minh xuất xứ cho phù hợp”, bà Hiền lưu ý.
Thuận lợi cho Nhà nước và doanh nghiệp
Trở lại với Nghị định 111/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định số 43/2017/NĐ-CP ngày 14/4/2017 của Chính phủ về nhãn hàng hóa có hiệu lực từ ngày 15/2 có một số điểm đáng lưu ý. Đó là việc sửa đổi, bổ sung Điều 15 quy định tổ chức, cá nhân sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu tự xác định và ghi xuất xứ hàng hóa của mình bảo đảm trung thực, chính xác, tuân thủ các quy định pháp luật về xuất xứ hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, hàng hóa sản xuất tại Việt Nam hoặc các cam kết quốc tế mà Việt Nam tham gia.
Cụ thể, xuất xứ hàng hóa ghi trên nhãn thể hiện bằng một trong các cụm từ sau “sản xuất tại”; “chế tạo tại”; “nước sản xuất”; “xuất xứ”; “sản xuất bởi”; “sản phẩm của”… kèm tên nước hoặc vùng lãnh thổ sản xuất ra hàng hóa hoặc ghi theo quy định pháp luật về xuất xứ hàng hóa.
 |
|
Một lô hàng xe đạp Trung Quốc giả xuất xứ Việt Nam bị cơ quan chức năng phát hiện. Ảnh Int |
Theo đó, Trường hợp hàng hóa không xác định được xuất xứ theo quy định nêu trên thì ghi nơi thực hiện công đoạn cuối cùng để hoàn thiện hàng hóa. Thể hiện bằng một trong các cụm hoặc kết hợp các cụm từ thể hiện công đoạn hoàn thiện hàng hóa như sau: “lắp ráp tại”; “đóng chai tại”; “phối trộn tại”; “hoàn tất tại”; “đóng gói tại”; “dán nhãn tại” kèm tên nước hoặc vùng lãnh thổ nơi thực hiện công đoạn cuối cùng để hoàn thiện hàng hóa.
Nghị định cũng nêu rõ, tên nước hoặc vùng lãnh thổ sản xuất ra hàng hóa hoặc nơi thực hiện công đoạn cuối cùng để hoàn thiện hàng hóa không được viết tắt. Đồng thời, sửa đổi, bổ sung Khoản 3 Điều 12 - Tên và địa chỉ của tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm về hàng hóa. Cụ thể, hàng hóa nhập khẩu để lưu thông tại Việt Nam ghi tên và địa chỉ của tổ chức, cá nhân sản xuất và ghi tên, địa chỉ của tổ chức, cá nhân nhập khẩu trên nhãn hàng hóa.
Hàng hóa là trang thiết bị y tế được sản xuất trong nước hoặc nhập khẩu để lưu thông tại Việt Nam thì ghi tên, địa chỉ của chủ sở hữu trang thiết bị y tế và tên, địa chỉ của chủ sở hữu số lưu hành. Trường hợp trang thiết bị y tế chưa có số lưu hành thì ghi tên, địa chỉ của chủ sở hữu trang thiết bị y tế và tên, địa chỉ của tổ chức, cá nhân trên giấy phép nhập khẩu.
Việc Chính phủ ban hành Nghị định 111/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định số 43/2017/NĐ-CP ngày 14/4/2017 cho thấy quyết tâm của Chính phủ trong việc làm minh bạch hóa câu chuyện xuất xứ hàng hoá, trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập mạnh mẽ vào nền kinh tế thế giới, tham gia vào nhiều FTA quan trọng. Điều này sẽ giúp hàng hoá, thương hiệu Việt Nam khẳng định được vị thế trên thương trường quốc tế.
Quy định mới này cũng sẽ đảm bảo sự linh hoạt, đề cao tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của DN đối với sự trung thực và tính chính xác của hàng hóa, tuân thủ theo đúng quy định về xuất xứ hàng hóa của Việt Nam cũng như các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã tham gia.
Tuy nhiên, để Nghị định đi vào thực tế một cách hiệu quả, các chuyên gia cho rằng nhà nước cần có lộ trình nâng cao nhận thức, ý thức cho DN bằng những hướng dẫn, quy định cụ thể về dán nhãn nguồn gốc xuất xứ đối với từng nhóm hàng tại từng thị trường theo các cam kết quốc tế.
Còn đối với DN cần liên tục trao đổi, cập nhật thông tin từ các tổ chức ngành hàng, cơ quan quản lý, cơ quan thương vụ nước ngoài để nắm bắt những quy định mới từ các thị trường xuất khẩu, tránh để những vụ việc đáng tiếc xảy ra.
Đây cũng có thể xem như một “liều thuốc” mạnh để chống trục lợi và trốn thuế, đồng thời cũng giúp đơn giản hóa một số thủ tục hành chính cho DN, khi phần lớn các DN của Việt Nam hiện nay là các DN vừa và nhỏ, nhận thức còn hạn chế, nhất là những kiến thức thương mại trong cam kết của Việt Nam đối với các đối tác khác thông qua các FTA.
Đức Anh
