Ngành hàng chủ lực chờ khai thác từ CPTPP

Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB), đến năm 2030, xuất khẩu (XK) của Việt Nam sang thị trường các nước trong CPTPP tăng từ 54 tỷ USD lên 80 tỷ USD, chiếm 25% tổng kim ngạch XK của Việt Nam.

Tín hiệu tích cực

CPTPP được các chuyên gia và cộng đồng doanh nghiệp (DN) kỳ vọng sẽ tạo ra cú hích lớn cho hoạt động XK nói riêng và nền kinh tế Việt Nam nói chung, bởi quy mô thị trường lớn và mức độ cam kết cắt giảm thuế quan sâu nhất từ trước đến nay.

Ông Võ Tân Thành, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho biết sở dĩ CPTPP được đánh giá có tác động lớn đến nền kinh tế Việt Nam bởi Việt Nam đang là nền kinh tế có độ mở lớn, tăng trưởng phụ thuộc nhiều vào hoạt động XK. Trong đó, dệt may, da giày, đồ gỗ là 3 ngành hàng XK chủ lực (không tính ngành điện tử), cũng là những ngành chịu tác động rõ nét từ CPTPP.

Trước khi CPTPP có hiệu lực, thị trường các nước CPTPP chiếm 12,5% tổng kim ngạch XK giày dép, 16% tổng kim ngạch XK dệt may và 20% tổng kim ngạch XK đồ gỗ và hơn 23% tổng kim ngạch XK đồ uống của Việt Nam ra thế giới.

Thống kê cho thấy năm 2018, dệt may dẫn đầu về kim ngạch XK với 35 tỷ USD, giày dép đạt 16,8 tỷ USD, đồ gỗ gần 8,5 tỷ USD, đồ uống gần 376 triệu USD. Các ngành này cũng có kim ngạch nhập khẩu cao, chủ yếu là nhập nguyên liệu và cả 4 ngành đều xuất siêu.

Theo đánh giá của các chuyên gia, thực tế tại thị trường các nước tham gia CPTPP, tỷ lệ hàng Việt nhập vào còn rất thấp như thị trường Canada, Peru, Mexico…, nên tiềm năng để khai thác lớn.

Khi CPTPP có hiệu lực, số DN hoạt động trong các ngành này đáp ứng được các yêu cầu để được vào thị trường các nước tham gia, để hưởng ưu đãi thuế quan chưa nhiều vì nhiều nguyên nhân, trong đó có việc chưa thực sự nắm bắt và vận dụng được các quy định.

Cụ thể, CPTPP ở phần thương mại hàng hóa, cam kết quan trọng nhất là thuế quan và ở từng quốc gia thành viên, thời điểm giảm và tỷ lệ giảm thuế là không giống nhau. Về cơ bản, các quốc gia cam kết xóa bỏ từ 78-95% số dòng thuế cho hàng Việt vào thị trường của mình ngay khi Hiệp định có hiệu lực, cuối lộ trình là bỏ 97-100%.

Ông Trần Ngọc Bình, Trưởng phòng Quản lý Xuất nhập khẩu khu vực Tp.HCM, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), cho biết tính từ thời điểm CPTPP chính thức có hiệu lực với Việt Nam (8/3/2019) đến nay, tỷ lệ tận dụng ưu đãi xuất nhập khẩu theo CPTPP tại khu vực Tp.HCM chiếm khoảng 15% tổng kim ngạch XK vào thị trường này.

Theo phân tích của ông Bình, trên thực tế, số lượng hàng hóa tận dụng được ưu đãi vào các thị trường CPTPP cao hơn 15%, bởi DN có thể chọn nhiều ưu đãi của FTA khác khi XK vào Nhật Bản, Chile, các thành viên trong ASEAN. Thêm vào đó, một số mặt hàng của Việt Nam đã được hưởng ưu đãi thuế quan đặc biệt thấp hơn thuế quan trong CPTPP. Nếu nhìn nhận đa chiều trong bối cảnh Việt Nam đã có hơn 10 FTA cả song phương, đa phương, trong đó có nhiều FTA chồng lấn nhau thì mức độ tận dụng ưu đãi từ CPTPP là rất tích cực. Điều này cho thấy CPTPP thật sự mang lại lợi ích cho nhiều ngành hàng XK của Việt Nam.

Nhiều ngành XK thuận lợi vào thị trường CPTPP do thuế suất giảm

Còn nhiều thách thức

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng đánh giá bên cạnh những tín hiệu tích cực về việc mở rộng dư địa thị trường, các ngành hàng này cũng đối mặt với không ít thách thức khó giải quyết trong một sớm một chiều.

Ông Thành cho rằng hiện nay, năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và của từng DN còn thấp, cho nên cạnh tranh với các DN nước ngoài khi XK và cả trên sân nhà rất vất vả. Tiếp đến là các quy định rất phức tạp.

Chẳng hạn, với ngành da giày, các DN phải ưu tiên thực hiện quy tắc xuất xứ hàng hoá, vì đây là điều kiện quan trọng nhất để hưởng lợi về thuế. Quy tắc xuất xứ không thể thay đổi ngày một ngày hai, mà cần phải có sự thay đổi trong tìm kiếm nguồn cung, quy trình sản xuất để đạt được. Đây cũng chính là khó khăn, thách thức mà DN phải nỗ lực mới có thể vượt qua.

Theo ông Trương Văn Cẩm, Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam, quy tắc về xuất xứ phức tạp, câu từ khó hiểu cũng là một rào cản rất lớn cho các DN khi tiếp cận với CPTPP. Quy định xuất xứ từ sợi của CPTPP đã đánh đúng vào “điểm nghẽn” của ngành khi DN dệt may XK vào thị trường CPTPP.

“Hiện nay, chúng ta vẫn phải nhập gần 99% bông, 1,3 triệu tấn xơ sợi, 80% vải... Đối với lĩnh vực may, dù Việt Nam có thế mạnh nhưng chủ yếu vẫn là hình thức gia công với 76% lao động trong ngành dệt may là lao động phổ thông. Muốn giải quyết được điểm nghẽn, các DN mạnh phải liên kết với nhau, cần xây dựng chuỗi liên kết DN, nhất là trong nước và đầu tư nước ngoài cũng như cần đẩy mạnh đào tạo lao động”, ông Cẩm chia sẻ.

Trong khi đó, Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ Tp.HCM, thừa nhận mặt lợi thế về thuế suất không mang lại nhiều cơ hội cho ngành gỗ trong Hiệp định CPTPP. Trước hết, thách thức trong các vấn đề về năng lực cạnh tranh như công nghệ sản xuất còn lạc hậu, lao động chưa được đào tạo bài bản khiến quy trình xử lý trong sản xuất bị hạn chế, lãng phí nguyên liệu sản xuất…

Bên cạnh đó, hệ lụy của căng thẳng thương mại Mỹ-Trung cũng làm cho ngành gỗ Việt Nam gia tăng nguy cơ gian lận thương mại từ Trung Quốc, có thể khiến sản phẩm Việt Nam đối mặt với khả năng bị trừng phạt. Đồng thời, sự chuyển hướng đầu tư từ Trung Quốc vào Việt Nam cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ đầu tư trá hình, công nghệ lạc hậu.

Ngoài ra, việc ký kết các hiệp định thương mại tự do cũng đưa ra thách thức về tuân thủ, như thực hiện cam kết về gỗ hợp pháp theo VPA/ FLEGT có thể khiến chi phí sản xuất tăng trong giai đoạn đầu, làm ảnh hưởng tới sức cạnh tranh của sản phẩm.

Hoàng Hà