Trao đổi với VnBusiness, nhiều ý kiến đã bày tỏ sự đồng tình với quyết định này và cho rằng lãnh đạo Tổng công ty Đường sắt Việt Nam nên “soi” lại tư duy nhập khẩu máy móc, công nghệ cũ của mình.
Bài học cho ngành đường sắt
Anh Lê Văn Hiệp, giám đốc một doanh nghiệp (DN) cơ khí ở quận 12 (Tp.HCM), nói rằng công nghệ của ngành đường sắt trong nước đã quá lạc hậu, và việc đề xuất nhập các toa tàu cũ đã qua sử dụng 40 năm của Nhật Bản càng cho thấy rõ tư duy lạc hậu của những người được giao trọng trách ở Tổng công ty Đường sắt.
Vẫn còn đó nỗi lo Việt Nam trở thành “bãi rác công nghiệp” từ các loại máy móc, công nghệ cũ kỹ của nước ngoài (Ảnh minh họa) |
Theo anh Hiệp, ý kiến không đồng ý cho nhập khẩu 37 toa tàu cũ Nhật Bản của Phó Thủ tướng Lê Văn Thành là hoàn toàn sáng suốt, kịp thời, đúng và trúng. Bài học cho ngành đường sắt Việt Nam bây giờ là phải lo cách tân chứ không phải loay hoay với mớ toa tàu cũ đã bị thải loại từ nước ngoài.
“Bởi điều này rõ ràng không chỉ là sai với với Nghị định số 65/2018/NĐ-CP ngày 12/5/2018 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số Điều của Luật Đường sắt (nêu rõ chỉ được nhập khẩu phương tiện đã qua sử dụng không quá 10 năm đối với toa xe chở khách, đầu máy, toa xe đường sắt đô thị) mà còn chỉ rõ tư duy cổ lỗ, bảo thủ của một số lãnh đạo DN trong ngành đường sắt”, anh Hiệp nói.
Cần nhắc lại, cách đây 5 năm, Công ty Vận tải đường sắt Hà Nội (trực thuộc Tổng công ty Đường sắt Việt Nam) đã xin mua 160 toa xe tàu hàng cũ từ Trung Quốc, trong số này có tới 120 toa được đóng từ hơn 20 năm trước. Rất may là đề xuất này đã không được Bộ Giao thông Vận tải thông qua.
Không chỉ là chuyện đề xuất nhập các toa tàu cũ, vẫn còn đó nỗi lo thường trực là Việt Nam đứng trước nguy cơ trở thành “bãi rác công nghiệp” từ các loại máy móc, công nghệ cũ kỹ từ nước ngoài nếu như các cấp quản lý có liên quan không mạnh tay xử lý.
Như trong tháng 11/2021, tại Hải Phòng đã phát hiện một nhóm đối tượng mua tàu cũ có tải trọng hơn 3.200 tấn (được sản xuất từ năm 1969 tại Trung Quốc) rồi nhập lậu vào Việt Nam, sau đó tự ý phá dỡ con tàu để bán sắt vụn thu lợi hàng tỷ đồng.
Đến tháng 12/2021, liên quan vụ việc này, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng Hải Phòng đã quyết định khởi tố hình sự một giám đốc DN về tội buôn lậu.
Hoặc như hồi năm 2020, với việc nhập khẩu máy móc cũ thuộc danh mục phải có giấy phép nhưng không có giấy phép và cố ý khai sai toàn bộ về chất lượng hàng hóa, thay đổi tem nhãn một số máy móc trong lô hàng nhập khẩu, Công ty TNHH Dệt May Sunrise Việt Nam tại thị xã Trảng Bàng (tỉnh Tây Ninh) đã bị Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan khởi tố hình sự.
Thua thiệt trên “sân nhà”
Việc xử lý hình sự như trên được đánh giá là sẽ có tính răn đe các DN không nghiêm chỉnh chấp hành các quy định của pháp luật trong hoạt động xuất nhập khẩu mặt hàng máy móc thiết bị, dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng là mặt hàng nhập khẩu có điều kiện.
Tuy vậy, điều mà nhiều người lo lắng là các đường dây nhập lậu máy móc cũ với sự tiếp tay của những người có trách nhiệm. Như ở Tp.HCM từng phát hiện tình trạng một số cá nhân đứng ra thành lập các công ty dịch vụ nhập khẩu hàng hóa từ nước ngoài, rồi sử dụng pháp nhân của các công ty này để lập hồ sơ, hợp đồng giả để mua bán số lượng lớn máy móc, công cụ các loại đã qua sử dụng thuộc danh mục cấm nhập khẩu (tuổi thiết bị quá 10 năm kể từ ngày sản xuất).
Điều đáng nói, khi cơ quan điều tra vào cuộc đã xác định một số đơn vị giám định hàng hóa đã giúp sức cho việc nhập lậu các loại máy móc cũ này. Nhất là một số giám định viên từ các đơn vị giám định đã ký khống vào biên bản mà không giám định hàng hóa thực tế tại kho của khách hàng nhằm hợp thức hóa việc cấp khống các chứng thư để các cá nhân làm thủ tục thông quan máy móc cũ nhập khẩu không đủ điều kiện.
Ngay cả việc gia tăng nhập khẩu máy móc từ Trung Quốc như hiện nay còn dằng dặc mối lo “ngấm đòn” từ các loại máy giá rẻ, chất lượng kém, tuổi thọ ngắn, bị thải loại…
Số liệu mới đây cho thấy với nhóm sản phẩm máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng có xuất xứ từ Trung Quốc, trong 11 tháng năm 2021, Việt Nam đã nhập khẩu với trị giá đạt 22,81 tỷ USD, tăng đến 53% so với cùng kỳ năm 2020, bỏ xa thị trường nhập khẩu lớn thứ hai là Hàn Quốc (chỉ với gần 5,6 tỷ USD).
Trong chuyện này có thể thấy càng tăng nhập khẩu máy móc Trung Quốc càng thấy sự thua thiệt trên “sân nhà” của ngành cơ khí chế tạo nội địa.
Trong khi đó, nhìn từ chuyện đề xuất nhập các toa tàu cũ Nhật Bản, lại nhớ trong chia sẻ gần đây của ông Đào Phan Long, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp cơ khí Việt Nam (VAMI), đó là khi khảo sát tại các nhà máy của CTCP Ô tô Trường Hải (Thaco) thì thấy rằng ngoài khả năng đóng các toa xe khách, xe hàng cho đường sắt quốc gia, còn hoàn toàn có thể tự đóng được các toa xe nhẹ cho đường sắt đô thị (metro) nếu được yêu cầu.
Từ đó để thấy bên cạnh việc loại bỏ tư duy nhập khẩu máy móc, công nghệ cũ thì Nhà nước cũng cần tạo điều kiện nhiều hơn cho các DN sản xuất máy móc trong nước, thay vì nhập khẩu quá lớn như hiện giờ.
Thế Vinh