Một cuộc khảo sát với các doanh nghiệp (DN) Nhật đầu tư tại nước ngoài trong năm tài chính 2020 được Tổ chức Xúc tiến thương mại Nhật Bản (Jetro) công bố cách đây vài tháng cho biết, liên quan đến vấn đề thu mua tại chỗ các linh phụ kiện và vật liệu, ở Việt Nam các DN trong nước chỉ chiếm mức thấp là 39,4%.
Chưa thu hẹp khoảng cách
Trong khi đó, so với các quốc gia khác trong khu vực, từ kết quả thăm dò với giới đầu tư Nhật thì thấy rằng, tỷ lệ thu mua linh phụ kiện, vật liệu tại chỗ với các DN nội địa lại cao hơn Việt Nam rất nhiều.
Chẳng hạn như tỷ lệ này ở Malaysia là 47,4%, ở Thái Lan là 47,5%, Singapore là 47,7%, Indonesia là 48,6%, còn cao hơn nữa là Campuchia với 52,5%.
Sản xuất linh phụ kiện với chi phí cao sẽ khiến cho sản phẩm của DN nội địa khó cạnh tranh ngay trên sân nhà. |
Như phản ánh của Jetro thì tỷ lệ thu mua linh phụ kiện, vật liệu từ DN Việt Nam thấp, chưa thu hẹp được khoảng cách với Thái Lan và Indonesia.
Nêu ra số liệu khảo sát này để thấy khả năng cạnh tranh của các DN nội địa ở Việt Nam đối với mảng sản xuất linh kiện vẫn còn khá khiêm tốn. Liệu điều này có liên quan gì đến nhận định mới đây của ông Hiroyuki Ueda, Tổng giám đốc Công ty Toyota Việt Nam, đó là chi phí sản xuất linh kiện của Việt Nam cao hơn nhiều (gấp 2-3 lần) so với các nước trong khu vực?
Vấn đề về chi phí sản xuất cao được ông Hiroyuki nêu ra ngay trong buổi lễ ký hợp tác hôm 17/5 với Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) nhằm hỗ trợ DN trong nước trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ ô tô.
Lý giải cho việc than phiền về mặt chi phí sản xuất này, đặc biệt là ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô, giới chuyên gia cho rằng, ngoại trừ một vài DN nội địa có quy mô lớn còn đa phần DN trong lĩnh vực này ở Việt Nam nặng chi phí khấu hao do quy mô sản xuất nhỏ, năng lực kỹ thuật và quản lý còn yếu, các chi phí logistics cao... đã khiến cho chi phí sản xuất cao hơn so với các nước khác.
Ngoài ra, ông Hiroyuki có nhấn mạnh thêm là ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam gặp khó khăn để phát triển do sản lượng nhỏ. Công nghiệp vật liệu chất lượng cao chưa có nên nguyên liệu phải nhập khẩu. Ngoài ra, các DN Việt Nam còn hạn chế về mặt kinh nghiệm và năng lực quản trị sản xuất.
Hai năm trước, tổng giám đốc của một hãng ô tô Nhật tại Việt Nam cũng từng lưu ý là nhiều nguyên phụ liệu phục vụ sản xuất linh phụ kiện phụ thuộc hoàn toàn vào nhập khẩu, ở trong nước chưa sản xuất được. Thực tế này đã ảnh hưởng đến chi phí sản xuất tại Việt Nam và kém cạnh tranh so với nhiều mặt hàng linh kiện cùng loại mà Thái Lan sản xuất.
Kéo giảm được không?
Chẳng hạn như chi phí sản xuất các chi tiết có nhựa, thép dập trong ngành công nghiệp hỗ trợ ô tô ở Việt Nam, qua so sánh thì thấy mức chi phí này cao hơn gấp 2-3 lần so với Thái Lan.
Hay như linh kiện nắp bình xăng ô tô, nếu đặt mua trong nước được nhà cung cấp báo giá 3,8 USD, trong khi báo giá tại Thái Lan là 1,5 USD.
Điều này được lý giải do yếu tố bất lợi về sản lượng, còn nhiều yếu tố bất lợi khác ngoài sản lượng khiến chi phí sản xuất ở Việt Nam đội lên. Nhất là năng lực quản trị của nhiều nhà cung ứng nội địa lại chưa tốt nên hiệu quả sản xuất của sản phẩm chưa cao, phụ thuộc nguyên liệu nhập khẩu...
Hoặc như trong lĩnh vực sản xuất linh kiện điện tử. Thực tế là đến nay Việt Nam vẫn đang phụ thuộc rất lớn vào nguồn nguyên phụ liệu nhập khẩu (chiếm hơn 80%).
Phần lớn nguyên vật liệu cho sản xuất ngành linh kiện điện tử hiện vẫn phải nhập khẩu do Việt Nam chưa có khả năng sản xuất, mới chỉ dừng lại ở khâu gia công, tức nhập khẩu các linh kiện rời rạc về lắp ráp thành linh kiện hoàn chỉnh và xuất khẩu.
Cho nên, tỷ giá và giá nguyên liệu nhập khẩu biến động sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí đầu vào cho hoạt động sản xuất kinh doanh của các DN nội địa trong lĩnh vực này.
Bên cạnh đó, chi phí lao động tại Việt Nam trong ngành sản xuất linh kiện điện tử dần tăng lên. Điều này sẽ trở thành rủi ro rất lớn cho các DN trong ngành, do khi chi phí lao động tăng, lợi thế cạnh tranh sẽ giảm đi.
Có thể nói, do chi phí sản xuất cao nên nhà cung ứng linh phụ kiện nội địa chưa thể cạnh tranh được với sản phẩm nhập khẩu về giá. Đây là lý do mà nhiều DN trong nước khó có thể cạnh tranh ngay trên sân nhà.
Để kéo giảm được chi phí sản xuất linh phụ kiện cho các DN nội địa, giới chuyên gia cho rằng, ngoài những giải pháp mang tính căn cơ hơn về mặt sản xuất, công nghệ, thì điều cần làm là nên tiếp tục có chính sách ưu đãi. Đặc biệt là các chính sách liên quan đến thuế, nguồn vốn vay, nhân lực, hoạt động xuất nhập khẩu, logistics, ưu đãi hỗ trợ đầu tư đối với các DN…
Hơn nữa, rất cần tăng tỷ lệ nội địa hóa trong ngành sản xuất linh phụ kiện để vừa tránh phụ thuộc vào nguồn nguyên vật liệu nhập khẩu, vừa giảm được chi phí. Ngoài ra, các DN trong nước cần đa dạng nguồn cung nguyên liệu sản xuất, không phụ thuộc vào một thị trường để tránh rủi ro phát sinh chi phí do ảnh hưởng của dịch Covid-19 như hiện nay.
Thế Vinh