Liên tiếp thời gian gần đây, các dự án chế biến rau, củ quả lớn đã ra đời. Cuối tháng 9 vừa qua, Tập đoàn TH khánh thành Tổ hợp chế biến rau củ quả tại Vân Hồ (Sơn La). Hay tại Khu công nghiệp Mai Sơn (Sơn La) đã khởi công Nhà máy chế biến Rau quả Đồng Giao trên diện tích 9ha, gồm tổ hợp 3 nhà máy có thiết bị và công nghệ hiện đại với công suất thiết kế từ 10.000 - 20.000 tấn sản phẩm/năm.
Tín hiệu tích cực
Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường, cho biết dự kiến từ nay đến cuối năm, sẽ có hàng chục dự án lớn trong ngành nông nghiệp được khánh thành và khởi công.Trong đó, tập trung nhiều vào mảng yếu nhất hiện nay là chế biến nông sản.
Đẩy mạnh chế biến để nâng cao giá trị nông sản Việt Nam. |
Theo Bộ NN&PTNT, Việt Nam bước đầu hình thành hệ thống công nghiệp chế biến nông sản với hơn 7.500 cơ sở quy mô công nghiệp gắn xuất khẩu. Thời gian qua, có "ông lớn" đầu tư vào chế biến sản phẩm nông nghiệp song thực tế hiện ngành vẫn có đến 70-80% cơ sở chế biến thô, giá trị thấp; 50-60% cơ giới hóa khâu thu hoạch nhưng vẫn chưa đồng bộ. Điều này khiến chất lượng sản phẩm nông sản qua chế biển không đồng đều trên thị trường.
TS. Nguyễn Anh Phong, Giám đốc Trung tâm thông tin phát triển nông nghiệp nông thôn (Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển nông nghiệp nông thôn), cho biết tổng mức đầu tư vào hoạt động chế biến nông sản đã tăng trưởng nhanh. Ngoài ra, còn có sự chuyển dịch về tỷ trọng, khi các doanh nghiệp (DN) lớn dần quan tâm đến mảng này.
Tuy vậy, để hoạt động chế biến nông sản diễn ra mạnh mẽ hơn, ông Phong cho rằng cần xem DN là trung tâm của chính sách. Khảo sát cho thấy, các DN đang rất khó tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi như yêu cầu phức tạp về thủ tục thẩm định, ngân hàng chưa chấp nhận tài sản đảm bảo trên đất hoặc chấp nhận nhưng định giá rất thấp, kể cả các tài sản có giá trị cao như nhà kính, nhà lưới…
Về đất đai, những điểm nghẽn trong việc tích tụ diện tích vẫn chưa được tháo gỡ, điều này gây ảnh hưởng lớn đến DN.
Cần "cú đấm thép" từ chính sách
Trong khi đó, PGS. TS Phạm Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch, cho hay hiện có trên 7.000 DN trong lĩnh vực chế biến, trong đó đa phần là DN nhỏ tiềm lực yếu về vốn, công nghệ.
Vì vậy, ông Tuấn khuyến nghị: Việt Nam có thể học kinh nghiệm từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc..., họ hỗ trợ rất mạnh không chỉ cho DN chế biến nông sản mà cho các DN chế tạo máy công nghiệp, từ đó giúp hạ giá thành máy móc.
"Công nghiệp chế biến, bảo quản nông sản cần có thêm chính sách ưu đãi phù hợp hơn, tập trung vào khối DN, đây là mắt xích trong chuỗi liên kết với hợp tác xã, nông dân", ông Tuấn kỳ vọng.
Về phần DN, ông Thân Văn Hùng, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc NIC Group, chia sẻ bằng áp lực thị trường, DN bắt buộc phải đổi mới công nghệ, máy móc thiết bị để nâng cao sức cạnh tranh cho sản phẩm. Các nước trong khu vực đi trước về vấn đề này từ rất lâu, do vậy nếu DN không đầu tư, nông sản Việt Nam chắc chắn sẽ thua.
Với kinh nghiệm đi đến nhiều thị trường các nước tìm hiểu, theo ông Hùng, việc tiếp cận, ứng dụng công nghệ, các dữ liệu phục vụ số hóa vào các hoạt động sản xuất nông nghiệp tại các nước rất dễ vì đã có sẵn hệ sinh thái số.
"Israel áp dụng công nghệ cao để ra năng suất lớn. Nhật Bản sản xuất nhỏ nhưng ứng dụng công nghệ để đảm bảo an toàn thực phẩm, tạo ra giá trị sản phẩm lớn", ông Hùng lấy ví dụ.
Từ đó, vị này đề xuất cơ quan quản lý cần tạo ra hệ sinh thái nông nghiệp để DN dễ dàng tiếp cận, có đơn vị tư vấn dẫn dắt về ứng dụng phần mềm, nhà xưởng, tiêu chuẩn... tận dụng những lợi thế cạnh tranh trong nông nghiệp.
"Bản thân DN khi quyết định đầu tư nhà máy rất bỡ ngỡ không biết tìm đâu các đơn vị tư vấn máy móc thiết bị, nhà xưởng, tiêu chuẩn. Nếu có được các đơn vị tư vấn này, DN sẽ tập trung vào việc nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị sản phẩm để đưa nông sản thâm nhập các thị trường khó tính", ông Hùng nói.
Theo các chuyên gia, Việt Nam hiện nay không chỉ có tiềm năng mà còn có cả lợi thế và thành tựu về sản xuất chế biến nông sản. Qua dịch COVID-19, thế giới đang biết tới Việt Nam là một giỏ thực phẩm. Nếu tập trung vào đẩy mạnh cơ giới hóa sản xuất và công nghiệp chế biến bảo quản, nông nghiệp Việt Nam sẽ vào tốp đầu thế giới.
Lê Thúy