Đây là khẳng định của Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Trần Quốc Phương với báo chí nhân dịp đầu Xuân 2021.
Ông Trần Quốc Phương, Thứ trưởng Bộ KH&ĐT . |
Năm 2020, câu chuyện giải ngân vốn đầu tư công từ đầu năm đến tháng 7 gặp vô vàn khó khăn, có nơi chỉ giải ngân được chưa đầy 20% vốn, khiến chuyện có tiền trong túi mà không biết tiêu gì lại tái diễn. Tuy nhiên, với sự chỉ đạo quyết liệt, đúng đắn của Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phương vào cuộc, việc giải ngân vốn đầu tư công năm 2020 đã đạt kỳ vọng và tạo tiền đề cho năm tiếp theo.
Theo báo cáo về kết quả đầu tư công năm 2020 của Bộ KH&ĐT, thực hiện giải ngân vốn đầu tư công đến hết tháng 11 là hơn 329.800 tỷ đồng, đạt 70,1% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Ước giải ngân đến ngày 31/12/2020 là 389.900 tỷ đồng, đạt 82,8% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (470.600 đồng).
Xét về tỷ lệ, đúng là năm nay cao so với các năm từ 2016 trở lại đây. Theo tôi, có mấy lý do: chưa bao giờ công tác chỉ đạo giải ngân như năm nay, cuộc họp giao ban của Thủ tướng, chỉ đạo của Thủ tướng về giải ngân quyết liệt hơn mọi năm.
Năm 2020, dịch COVID-19 rất khó khăn về tăng trưởng, lượng vốn giải ngân càng nhiều thì hỗ trợ cho tăng trưởng càng lớn. Trong công thức tính GDP, giải ngân được tính vào GDP của Chính phủ. Giải ngân vốn đầu tư công là hệ quả cuối cùng của thực hiện dự án đầu tư.
Năm 2020 cũng là năm cuối cùng để thực hiện những gì của quy định Luật Đầu tư công 2014, sang năm 2021 triển khai Luật Đầu tư công mới số 39 bắt buộc các Bộ, ngành, địa phương giải ngân tốt hơn. Nếu không giải ngân sẽ bị trừ tiền. Đây là chế tài được nêu rất rõ trong các chỉ đạo của Trung ương.
Theo quy định của Luật Đầu tư công mới, số tiền không giải ngân được sẽ bị trừ vào kế hoạch trung hạn. Đó là điều thiệt thòi của bất cứ nơi nào không tiến hành giải ngân được vốn.
Tại Nghị định 40/2020/NĐ-CP Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đầu tư công thể hiện rõ: Bộ ngành giải ngân không hết kế hoạch đầu tư công của mình thì sẽ bị trừ vào kế hoạch trung hạn. Ví dụ, kế hoạch đầu tư công giao 5.000 tỷ đồng, trong đó năm thứ nhất giao 1.000 tỷ đồng. Năm đó chỉ thực hiện được 800 tỷ đồng, tức là sẽ bị hủy 200 tỷ đồng. Như vậy, kế hoạch trung hạn 5.000 tỷ đồng sẽ chỉ còn 4.800 tỷ đồng. Đây là điều mà không lãnh đạo nào mong muốn.
Giải ngân vốn đầu tư công phải nói là rất chậm trong giai đoạn 2016 - 2019 có phải do công tác lập kế hoạch không chính xác, sợ chất lượng đầu tư công, sợ trách nhiệm?
Trước đây, khi làm kế hoạch vốn đầu tư công ai cũng muốn làm được càng nhiều tiền càng tốt, nhưng câu chuyện bây giờ “nhiều" chưa chắc đã tốt. Bởi, nếu dự toán thấp nhưng khi vào thực tế phát sinh vốn, lúc đó địa phương, bộ, ngành không giải ngân được thì hệ lụy là rất lớn.
Nguyên nhân giải ngân chậm từ 2016 đến nay, có mấy lý do về quy định pháp lý Luật Đầu tư công số 49 là cho phép giải ngân 2 năm. Có một khoản tiền nhất định, được tiêu trong 2 năm, năm đầu tiên đương nhiên không tiêu hết. Lúc đó tỷ lệ giải ngân của năm hiện hành sẽ thấp.
Giải ngân giai đoạn 2016-2020 bị chậm là do kế hoạch đầu tư công trung hạn lần đầu tiên thực hiện nên còn bỡ ngỡ, vướng mắc. Với vốn đầu tư trung hạn 2 năm, lúc đầu phê duyệt dự án để vào kế hoạch song chưa tính sát về khối lượng, số tiền chênh lớn nên không thực hiện được.
Ví dụ, một con đường làm mới đầu dự toán là 100 tỷ đồng nhưng vào thực tế số tiền giải phóng mặt bằng cao, chi phí cho giám sát, tư vấn tăng, vật liệu tăng đội lên tổng vốn 700 tỷ đồng, nên không thể giải ngân được.
Luật Đầu tư công hiện nay khắc phục vấn đề "con gà quả trứng", theo quy định pháp luật cũ, vốn chuẩn bị đầu tư được lấy từ vốn thực hiện dự án, muốn lấy được vốn thì dự án phải được phê phuyệt - thẩm định nguồn vốn, mà muốn có tiền thì phải có dự án, đây là vòng luẩn quẩn.
Luật hiện nay khẳng định, phải có tiền trước thì mới tính tới làm dự án, cũng như trong gia đình vậy, có tiền thì cũng mới bàn mua nhà và sắp xếp thứ tự ưu tiên các việc quan trọng trước.
Do đó, các cơ quan tham mưu của sẽ phải hết sức thận trọng, tính toán sao cho khớp nhất, rút ngắn khoảng cách thừa - thiếu giữa kế hoạch và thực tế, nhằm thúc đẩy đầu tư công hiệu quả hơn.
Vậy, còn vấn đề chất lượng các dự án thì sao, thưa Thứ trưởng?
Trong quy trình của Luật Xây dựng có tư vấn giám sát, xác định rõ các bên. Chất lượng giải ngân, công trình phụ thuộc hoàn toàn người thực hiện.
Thúc ép tốt hay không? tôi nghĩ vấn đề này phụ thuộc vào người thực hiện từ quản lý dự án, công tác chỉ đạo của chủ đầu tư, dự án. Về cơ bản tiến độ giải ngân tốt là điều đáng mừng, chất lượng thì các đơn vị chủ quản, ban quản lý dự án phải hết sức quan tâm tới dự án.
Theo tôi, về chất lượng ngoài tiêu chuẩn quy định của Luật Xây dựng, còn có công tác giám sát, kiểm tra hậu kiểm của dự án đó. Công tác báo cáo của các đơn vị thì họ phải tự chịu trách nhiệm.
Nhiều ý kiến cho rằng, giải ngân vốn đầu tư công lớn năm 2020 là động lực giúp nền kinh tế đạt tăng trưởng dương 2,91% giữa đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, năm 2021, vốn đầu tư công không lớn, nền kinh tế sẽ rất khó khăn và khó kiếm nguồn lực để duy trì và đón đợi tăng trưởng, giải pháp của Bộ là gì, thưa Thứ trưởng?
Trước mắt phải thẳng thắn với nhau, không thể khẳng định kết quả giải ngân đầu tư công cao là động lực duy nhất của tăng trưởng kinh tế trong năm 2020 dù trong vài năm gần đây chưa bao giờ, tốc độ giải ngân đầu tư công lại nhanh và mạnh như vậy.
Chúng ta đều biết công thức tính GDP có 3 yếu tố gồm nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ. Cả 3 yếu tố này đều có đóng góp vào tăng trưởng. Do đó, không thể nói kết quả tăng trưởng dựa vào một động lực duy nhất.
Nếu GDP là 100%, tổng đầu tư toàn xã hội chiếm 34% GDP, trong tổng đầu tư toàn xã hội, đầu tư công chiếm 25%, nghĩa là chiếm khoảng 6 - 7% của GDP. Tất nhiên, con số này mới là tính đến đóng góp trực tiếp, chưa tính tác động lan tỏa của đầu tư công cho GDP. Nhưng điều này cũng khẳng định rằng, đầu tư công là một vai trò quan trọng nhưng không phải là duy nhất.
Chúng ta còn có đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân, FDI và động lực đổi mới, sáng tạo. Hãy trông chờ và có chính sách khơi dậy nơi đây, bởi đó sẽ là động lực lâu dài và bền vững nhất.
Xin cảm ơn Thứ trưởng!
Lê Thúy ghi