Cảnh báo đỏ gian lận xuất xứ

Tại Hội thảo về ngăn gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp và lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại diễn ra ngày 14/11, ông Claudio Dordi, Giám đốc dự án tạo thuận lợi thương mại do Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) tài trợ, cho biết: Sau khi Mỹ áp thuế chống bán phá giá đối với một số hàng xuất khẩu (XK) từ Trung Quốc, kim ngạch nhập khẩu hàng từ Trung Quốc giảm nhưng từ quốc gia thứ ba, trong đó có Việt Nam, lại tăng vọt. Đó là các mặt hàng như nhựa, dụng cụ quang học...

Có sự liên thông hàng hóa

Theo đánh giá của ông Mai Xuân Thành, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan, XK hàng hóa sang Mỹ gần đây tiếp tục tăng mạnh, Mỹ đã dùng những từ “nhạy cảm” đánh giá sự tăng trưởng quá nhanh của XK từ Việt Nam sang thị trường này. Cùng với đó, nhập khẩu từ Trung Quốc cũng tăng mạnh, tới trên 40%.

Vậy, có hay không sự liên thông hàng hoá từ Trung Quốc qua Việt Nam sang Mỹ?

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, 10 tháng đầu năm, các mặt hàng XK sang thị trường Mỹ có tốc độ tăng trưởng cao nhất là dây điện với 252%, chất dẻo nguyên liệu: 147%, máy vi tính và các sản phẩm linh kiện điện tử: 100,52%, sản phẩm nội thất từ chất liệu khác gỗ: 140%... Đặc biệt là nhóm chất dẻo nguyên liệu xuất sang EU tăng 10 lần so với cùng kỳ năm ngoái.

So sánh với tỷ trọng nhập khẩu các mặt hàng này ở Trung Quốc cho thấy có sự tương đồng về tăng trưởng. Cụ thể, dây điện và dây cáp điện tăng 47,75%, máy vi tính và sản phẩm điện tử, linh kiện tăng 53,10%, gỗ và các sản phẩm gỗ tăng 42,58%...

Đáng lưu ý là vốn đầu tư từ Trung Quốc tăng 2 lần và vùng lãnh thổ Hong Kong tăng đột biến 3,94 lần so với cùng kỳ năm 2018.

Ông Âu Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Giám sát quản lý hải quan, Tổng cục Hải quan, cho biết với kim ngạch tăng đột biến, cơ quan hải quan xếp các mặt hàng này vào nhóm có tiềm ẩn nguy cơ lớn về gian lận xuất xứ.

Theo ông Claudio Dordi, có rất nhiều phương thức, thủ đoạn khác nhau về gian lận xuất xứ hàng hóa. Cụ thể, hàng hoá được xuất sang Việt Nam mà không có sự điều chỉnh vật lý nào đối với sản phẩm, hoặc XK sản phẩm tháo rời, sau đó lắp ráp tại Việt Nam và XK sang Mỹ, EU.

“Sự lắp ráp đơn giản này không đủ để được coi là hàng có xuất xứ Việt Nam”, ông Claudio Dordi nhấn mạnh.

Dẫn chứng một loạt vụ việc hàng Trung Quốc “đội lốt” hàng Việt để mượn đường xuất đi nước thứ ba vừa được cơ quan hải quan phát hiện, ông Âu Anh Tuấn cho biết vụ việc bắt giữ lô hàng của công ty ở Tp.HCM. Hàng hóa được tạm nhập từ Trung Quốc tái xuất sang Mỹ theo phương thức kinh doanh tạm nhập tái xuất. Theo khai báo là cáp Internet COAXIAL CABLE sợi làm từ đồng nguyên chất, bọc nhựa mới 100%. Tuy nhiên, quá trình kiểm tra lô hàng nhập khẩu là các sợi cáp mang hiệu MONSTER, trên bao bì sản phẩm có in sẵn dòng chữ “Made in Vietnam”.

Hay như vụ kho nhôm 4,3 tỷ USD là điển hình của việc Việt Nam dễ bị “lợi dụng” và nhận hình phạt từ phía Mỹ nếu nhà chức trách không quyết tâm, gắt gao với các hành vi gian lận trong giới kinh tế.

Nhiều hàng hóa XK có nguy cơ bị các nước điều tra, áp thuế chống bán phá giá ở mức rất cao

Nguy cơ thiệt hại lớn

Theo đánh giá của đại diện Bộ Tài chính, Bộ Công Thương và USAID, hiện nay, Việt Nam đang tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA), vì vậy hàng hóa từ các nước bị áp thuế suất cao sẽ tìm cách chuyển tải bất hợp pháp vào Việt Nam, giả mạo hợp thức hóa xuất xứ Việt Nam sau đó XK vào thị trường Mỹ, EU, Nhật Bản… nhằm hưởng mức thuế suất ưu đãi mà hàng hóa Việt Nam được áp dụng.

Giải thích lý do tại sao Việt Nam lại là nơi chuyển tải, ông Claudio Dordi cho rằng bởi Việt Nam là đối tác thương mại đầu tư lý tưởng khi tham gia hơn 10 FTA với tất cả các nền kinh tế chính. Việt Nam là nguồn nhập khẩu lớn thứ 5 của Mỹ tại châu Á, hội nhập sâu trong chuỗi giá trị của một số sản phẩm.

Theo đánh giá của ông Tuấn, Mỹ đang là nước nhập khẩu hàng hoá số 1 của Việt Nam, với hàng loạt mặt hàng tỷ USD. Do đó, bất cứ một sai sót nào cũng có thể để lại những hệ quả nghiêm trọng.

Chia sẻ thêm, ông Claudio Dordi cho biết Hải quan Mỹ có nguyên tắc chung là quản lý rủi ro. Nên với hàng hóa từ thị trường có rủi ro cao thì sẽ phải được kiểm tra chặt chẽ, thủ tục phức tạp hơn. Do vậy, doanh nghiệp (DN) làm ăn chân chính của Việt Nam sẽ có nguy cơ chịu sự kiểm soát chặt chẽ khi xuất vào Mỹ. Ngoài ra, các quốc gia khác, thị trường khác cũng cảnh giác với hàng hóa Việt Nam.

Trong khi đó, Bộ Tài chính cho biết nguy cơ hàng hóa XK của Việt Nam bị các nước điều tra, áp thuế chống bán phá giá, thuế tự vệ, thuế trợ cấp ở mức rất cao, gây thiệt hại cho các nhà sản xuất Việt Nam, mất uy tín trên thị trường quốc tế hoặc bị hạn chế XK vào các thị trường này nếu bị nước nhập khẩu phát hiện và áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại.

Trước tình hình đó, Tổng cục Hải quan đã đưa ra nhiều biện pháp quản lý nhằm ngăn chặn tình trạng gian lận xuất xứ và chuyển tải hàng hóa bất hợp pháp.

Tổng cục Hải quan đã tiến hành rà soát đánh giá năng lực sản xuất của từng DN tham gia hoạt động XK vào thị trường Mỹ, có phân tích rủi ro và lựa chọn DN cần kiểm tra kỹ hơn.

Với lĩnh vực và mặt hàng có nguy cơ gian lận cao, có sự tăng trưởng lớn như điện tử, linh kiện điện tử…, thậm chí ngay cả mặt hàng gỗ thủ công tưởng là thế mạnh của Việt Nam cũng có dấu hiệu gian lận, cơ quan hải quan sẽ nghiên cứu ban đầu, tập trung rà soát, khoanh vùng DN có nguy cơ gian lận xuất xứ hàng hóa.

Ngoài ra, Tổng cục Hải quan quy định về nội dung cần bổ sung các biện pháp chuyên ngành như nhãn mác hàng hoá. Phía cơ quan hải quan đang nghiên cứu sửa đổi nghị định xử phạt hành chính để đủ sức răn đe. Về vấn đề xuất xứ hàng hoá, một trong những biện pháp cần thiết hiện nay là phải thực hiện cấp CO qua Cơ chế một cửa quốc gia.

Thanh Hoa