Vừa qua, Ban quản lý dự án Đường sắt vừa trình Bộ GTVT 6 phương án thiết kế đoàn tàu cho tuyến Metro đầu tiên của Hà Nội, tuyến Cát Linh - Hà Đông. Theo đó, Ban quản lý sẽ mua 13 đoàn tàu, loại B1 của Trung Quốc với cấu hình mỗi đoàn tàu gồm 4 toa xe, thân tàu sử dụng vật liệu thép không gỉ. Nhà sản xuất đoàn tàu là Công ty TNHH Trang thiết bị tàu điện ngầm Bắc Kinh (Beijing Rolling Stock Equipment Co., Ltd).
Vì cam kết?
Theo đó, Cục Quản lý xây dựng và chất lượng công trình giao thông (Bộ GTVT) đã có báo cáo kết quả thẩm định phê duyệt dự toán chi phí đoàn tàu của dự án đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến Cát Linh - Hà Đông. Trong đó, chi phí mua đoàn tàu lên tới hơn 63,2 triệu USD (gần 1.400 tỷ đồng) dựa trên Chứng thư thẩm định giá của Công ty TNHH Hãng kiểm toán AASC.
Theo Ban quản lý dự án đường sắt, việc quyết định sử dụng đoàn tàu của công ty này căn cứ trên văn bản tháng 12/2014 của Bộ GTVT về việc "chấp thuận nhà thầu phụ chế tạo đoàn tàu, dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông".
Cụ thể, theo hiệp định khung giữa hai Chính phủ năm 2008, phía Trung Quốc đồng ý cho vay khoản tín dụng ưu đãi 1,2 tỷ nhân dân tệ, để giải quyết một phần vốn cho dự án Đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông do Công ty Hữu hạn Tập đoàn Cục 6 Đường sắt Trung Quốc làm tổng thầu EPC.
Cần phải làm rõ đoàn tàu tại tuyến Cát Linh - Hà Đông sẽ sử dụng công nghệ nào
Theo hiệp định vay, trang thiết bị, công nghệ đều phải sử dụng của Trung Quốc. Đại diện Bộ GTVT cho biết: "Phía chủ đầu tư là Bộ GTVT đưa ra số liệu đầu vào, tổng thầu thực hiện đấu thầu tìm nhà thầu phụ chế tạo đoàn tàu giữa các nhà thầu Trung Quốc. Bộ chỉ kiểm tra, thẩm định công nghệ của nhà thầu phụ có vấn đề gì không đạt chất lượng hay công nghệ đầu vào".
Đồng thời, theo Bộ GTVT, Trung Quốc có công nghệ đường sắt phát triển, giao thoa với các nước tiên tiến. Về nguyên lý, tàu điện đòi hỏi độ an toàn, tự động cao, quan trọng là sử dụng vật liệu nào.
Song có vấn đề là nếu theo thiết kế cơ sở của dự án, thân tàu dùng thép chịu khí hậu. Tuy nhiên, Tổng thầu EPC cho biết hiện nay tại Trung Quốc và các nước trên thế giới không sản xuất thân tàu bằng thép chịu khí hậu mà dùng thép không gỉ hoặc hợp kim nhôm (2 dự án đường sắt đô thị tuyến Nhổn - ga Hà Nội và tuyến Bến Thành - Suối Tiên, tư vấn thiết kế đều đề xuất làm thân tàu bằng thép không gỉ hoặc hợp kim nhôm). Dù bớt được chi phí 2,48 triệu USD xây dựng xưởng sơn, nhưng việc thay đổi vỏ tàu theo tổng thầu EPC so với dự toán ban đầu đã tăng thêm chi phí 3,19 triệu USD.
Không khỏi lo lắng!
Thông tin tuyến metro Cát Linh - Hà Đông sẽ mua 13 tàu điện ngầm của Trung Quốc, dư luận đã không khỏi không lo lắng vì trước đó tuyến đường này đã không ít lần dính tai tiếng. Như hồi tháng 11 năm ngoái, tại điểm xây dựng một nhà ga trong tuyến metro Cát Linh - Hà Đông, ở đoạn chạy qua quận Thanh Xuân, do cẩu bị đứt cáp, 3 thanh dầm bằng thép đã rớt xuống đường, đè chết 1 người và làm 2 người trọng thương. Lúc đó, Bộ GTVT đã ra lệnh cho nhà thầu Trung Quốc tạm ngưng thi công để kiểm tra toàn bộ qui trình giám sát - bảo đảm an toàn. Nửa tháng sau, nhà thầu Trung Quốc được phép tiếp tục thi công và chỉ trong 2 tuần lại gây thêm tai nạn khác.
Tiếp đó, vụ giàn giáo trong công trình xây dựng tuyến metro Cát Linh - Hà Đông, ở đoạn sát Bến xe Hà Đông đột nhiên sụp xuống lúc đang đổ bê tông. May mắn là tai nạn xảy ra vào lúc rạng sáng, đường chưa đông người qua lại nên không có tổn thất nhân mạng. Sắt thép, bê tông chỉ đè nát phần đầu của một chiếc taxi.
Hay mới đây nhất, sự cố tại dự án đường sắt trên cao Cát Linh - Hà Đông hôm 12/5 tuy không gây thiệt hại về người, nhưng đã gây hoang mang tột độ cho người dân, bởi vì tính lặp lại của sự việc. Nhất là khi hàng vạn người dân thủ đô đang phải lưu thông ở những nơi mà sự cố có thể xảy ra bất cứ lúc nào, những lưỡi hái tử thần luôn treo trên đầu họ, mỗi ngày.
Công trình xây dựng tuyến metro Cát Linh - Hà Đông không chỉ thiếu an toàn, kém chất lượng mà còn nổi tiếng vì sự tráo trở của nhà thầu Trung Quốc, khi dự án bị đội vốn. Nhà thầu Trung Quốc đã đòi nâng vốn đầu tư dự án từ 553 triệu USD lên 892 triệu USD. Tuy yêu sách này phi lý, nhưng Việt Nam vẫn vay thêm của Trung Quốc 339 triệu USD để đáp ứng đòi hỏi của… nhà thầu Trung Quốc?
Do vậy, về việc mua tàu Trung Quốc, theo Ts. Phạm Sanh, chuyên gia giao thông, mặc dù hệ thống tàu điện của Trung Quốc đang đuổi kịp nhiều nước phát triển trên thế giới. Tuy nhiên, cần phải làm rõ đoàn tàu tại tuyến Cát Linh - Hà Đông sẽ sử dụng công nghệ nào của Trung Quốc. Vì trong tờ trình mới chỉ nói về phương án thiết kế ngoại thất, nột thất nhưng không thấy phân tích kỹ về công nghệ B1 có ưu điểm gì so với các công nghệ khác của chính Trung Quốc cũng như trên thế giới.
Ts. Phạm Sanh cho rằng người dân có quyền được thông tin rộng rãi về công nghệ đoàn tàu, nhà chế tạo đã làm những đoạn tuyến nào, ở đâu, kinh nghiệm bảo trì và vận hành, mức độ an toàn ra sao. "Người dân có cơ sở để lo ngại chất lượng vì thiếu thông tin về công nghệ sẽ sử dụng cho đoàn tàu. Câu trả lời cho những thắc mắc này của người dân, Ban quản lý dự án và Bộ GTVT cần công khai rõ", ông Sanh nhấn mạnh.
Lê Thúy