“Giật mình” với thất thoát, lãng phí trong xây dựng

 “Nếu nói về hiệu quả sử dụng các công trình đã xây dựng xong nhưng không đưa vào sử dụng được thì lĩnh vực này thuộc về Bộ Kế hoạch & Đầu tư. Trong lĩnh vực của Bộ Xây dựng, liên quan tới vấn đề tiền bỏ ra nhưng công trình có đảm bảo chất lượng hay không, chưa có một số liệu chính xác, cũng như chưa có một nghiên cứu hoàn thiện nào để biết thất thoát trong thực hiện xây dựng công trình là bao nhiêu phần trăm. Tuy nhiên, thất thoát là có thật. Đây là vấn đề hết sức bức xúc” – Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trịnh Đình Dũng khẳng định trước Quốc hội.

Thực tế, sau khi Nghị định 15 được Thủ tướng Chính phủ ban hành năm 2013, các cơ quan chuyên môn về xây dựng đã tiến hành thẩm định dự toán – thiết kế. Từ cơ sở dự toán, có thể tính được số liệu gói thầu, giá trị gói thầu. Nhưng nếu đấu thầu không đảm bảo minh bạch thì sẽ thất thoát khi không kiểm soát chặt dự toán ban đầu.

 Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng

Theo Bộ trưởng Trịnh Đình Dũng, thông qua các địa phương, các ngành, số liệu báo cáo, năm 2013 đã cắt giảm được 9,2%; năm 2014 là 5,39%; 9 tháng đầu 2015 cắt giảm được 5,66% tổng dự toán công trình của những tờ trình để cơ quan Nhà nước thẩm định.

Ngoài ra, liên quan tới trách nhiệm kiểm soát công trình xây dựng (bao gồm cả thanh tra xây dựng), từ năm 2011 tới 2015, Thanh tra Bộ Xây dựng đã tiến hành 286 đoàn kiểm tra, công bố 267 kết luận và ban hành 189 quyết định xử phạt vi phạm hành chính, kiến nghị xử lý về kinh tế với số tiền là 3.300 tỷ đồng trên tổng mức đầu tư là 82.000 tỷ đồng (chiếm tỷ lệ 4,3%). Trong đó, bao gồm tiền trừ thanh- quyết toán, tiền thuế đất và áp sai đơn giá thuê đất, giảm trừ do điều chỉnh phê duyệt… Như vậy, cộng hai khoản nêu trên vào khoảng 10%. Với tổng đầu tư bằng vốn Nhà nước mỗi năm chiếm khoảng 4% tổng đầu tư xã hội, hạn chế thất thoát lãng phí trong lĩnh vực này rất lớn – Bộ trưởng Bộ Xây dựng nhấn mạnh.

Thay mặt ba Bộ trưởng (Kế hoạch & Đầu tư, Tài chính, Xây dựng), Bộ trưởng Bộ Kế hoạch & Đầu tư Bùi Quang Vinh nhắc lại câu hỏi của đại biểu Nguyễn Văn Phúc (đoàn Hà Tĩnh) gửi tới ba Bộ: “Các Bộ có thể giúp Chính phủ tính toán, định lượng được những thất thoát, lãng phí vẫn còn nghiêm trọng trong việc quản lý sử dụng các nguồn lực của nền kinh tế. Thứ nhất, thất thoát lãng phí trong đầu tư xây dựng các công trình sử dụng vốn Nhà nước. Có thể ước tính được những thất thoát đó chiếm bao nhiêu phần trăm GDP trong nhiệm kỳ Quốc hội 13 (năm 2011 đến nay)? Ba Bộ có thể giúp Chính phủ tính toán, định lượng được hay không?”

Bộ trưởng Bùi Quang Vinh khẳng định “Có thể. Tuy nhiên, chính xác thì khó có thể”. Trong tất cả việc sử dụng các nguồn lực, đặc biệt vấn đề thất thoát, lãng phí trong đầu tư xây dựng công trình sử dụng vốn Nhà nước còn nghiêm trọng.

Quốc hội, Chính phủ, các địa phương đã và đang làm rất quyết liệt nhưng chúng ta chưa kiềm chế được. Thất thoát vẫn còn lớn, không riêng trong đầu tư xây dựng cơ bản, mà còn trong doanh nghiệp nhà nước. “Lớn là bao nhiêu, trên tất cả lĩnh vực, thì không phải đơn giản để định lượng” – Bộ trưởng Vinh nhắc lại.

Việc để phát sinh nợ đọng XDCB sau ngày 31/12/2014 sẽ bị xử lý vi phạm theo quy định, pháp luật về đầu tư công và các quy định pháp luật hiện hành.

Nếu nói tới thất thoát, thì phải thông qua số liệu của Kiếm toán Nhà nước, Thanh tra các bộ Ngành cũng như Thanh tra Chính phủ. Tuy nhiên, cộng hết số liệu đó cũng không đủ. Vấn đề này quá lớn. Đơn cử, trong sử dụng vốn Ngân sách Nhà nước, đi học tập, trao đổi kinh nghiệm tại nước ngoài mà không hiệu quả thì cũng là lãng phí. Trong mua sắm mà gửi giá, cũng được coi là thất thoát… Dứt khoát, những vấn đề như vậy phải được ngăn chặn. Đây là công việc lâu dài và khó, nhưng chúng ta phải làm. Có thể làm được, nhưng chắc chắn không thể chính xác được. Nếu quyết tâm có một đề án đi sâu nghiên cứu tới mức có thể định lượng được con số lãng phí ấy là bao nhiêu trong nền kinh tế, chiếm bao nhiêu phần trăm GDP 5 năm vừa qua.

Quản lý về đầu tư xây dựng cơ bản còn nhiều vấn đề. Bộ Kế hoạch & Đầu tư cũng chỉ giữ vai trò quản lý Nhà nước. Các Bộ chủ quản quản lý công trình, quản lý tiêu tiền mới là người chịu trách nhiệm về đồng tiền có lãng phí hay không! Khâu thẩm định do Bộ Xây dựng.

Nguyễn Cảnh