Mới đây, Kiểm toán Nhà nước (KTNN) đã “chỉ ra” 7 doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) trong quá trình cổ phần hóa (CPH) đã có những “cái bắt tay ngầm” thông qua việc lựa chọn phương pháp định giá, xác định chi phí thương hiệu, lợi thế kinh doanh, giá trị các khoản đầu tư tài chính, giá trị quyền sử dụng đất… khiến ngân sách Nhà nước (NSNN) “suýt” hụt gần 21.000 tỷ đồng.
Thoái hết có đạt 250.000 tỷ đồng?
Theo Quyết định 707 về CPH, thoái vốn Nhà nước phải đáp ứng tối thiểu 250.000 tỷ đồng, vốn cho đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 – 2020.
Tuy nhiên, theo Bộ Tài chính, trong giai đoạn 2011 – 2015, cả nước chỉ thoái được hơn 26.222 tỷ đồng giá trị sổ sách, thu về 36.537 tỷ đồng. Tính riêng sáu tháng đầu năm 2017, các DNNN đã thoái được 3.466 tỷ đồng, thu về 14.842 tỷ đồng (có cả những DN đã thoái vốn từ năm 2016 nhưng năm 2017 mới báo cáo).
Điều đáng nói, trong số các DN đã thoái vốn, có 6 DN thoái vốn dưới mệnh giá. Như vậy, đến nay có 96,5% DNNN được CPH nhưng tổng số vốn bán ra mới chỉ có 8%. Hiện còn 92% vốn Nhà nước tại các DN và cần tiếp tục thoái.
Mục tiêu đạt 250.000 tỷ đồng sẽ vô cùng khó khăn nếu các DNNN vẫn còn trì trệ trong việc thoái vốn và tình trạng nhiều DN thoái vốn dưới mệnh giá.
![]() |
KTNN xác định giá trị vốn hoá nhà nước của PVPower tăng thêm 2.029,18 tỷ đồng
Theo các chuyên gia kinh tế, nguyên nhân dẫn đến việc các DNNN thoái vốn dưới mệnh giá không phải do giá trị tài sản của DN thấp, mà do những “cái bắt tay ngầm” của nhóm lợi ích khi định giá thấp, gây thất thoát cho Nhà nước.
KTNN vừa công khai danh tính, cũng như chỉ ra những nguyên nhân dẫn đến thất thoát NSNN trong quá trình thoái vốn của một số “ông lớn”. Cụ thể, sau khi kiểm toán, phần vốn tăng thêm của công ty mẹ tại Tổng công ty Đầu tư và Phát triển công nghiệp là hơn 2.300 tỷ đồng; công ty mẹ tại Tổng công ty Điện lực Dầu khí tăng thêm 2.050 tỷ đồng…
Không phải những trường hợp cá biệt
Kết quả kiểm toán chuyên đề việc thực hiện Đề án “Tái cơ cấu DNNN, trọng tâm là tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước giai đoạn 2011 – 2015” do KTNN vừa công bố cho thấy, bình quân bán vốn tại mỗi DNNN, Nhà nước thu về hơn 73 tỷ đồng.
Tuy nhiên, khi kiểm tra kiểm toán tại 7 DN trước khi CPH, Kiểm toán nhà nước đã xác định tăng giá trị vốn Nhà nước 20.818,9 tỷ đồng.
Cụ thể, công ty mẹ – Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam 440,64 tỷ đồng; công ty mẹ – Tổng công ty Lương thực Miền Nam (Vinafood 2) 388,50 tỷ đồng; công ty mẹ – Tổng công ty Đầu tư và Phát triển Công nghiệp (Becamex) tăng 1.333,65 tỷ đồng; công ty mẹ – Tổng công ty Điện lực dầu khí Việt Nam (PVPower) 2.029,18 tỷ đồng; công ty Truyền hình cáp Saigontourist – SCTV 152,17 tỷ đồng; công ty TNHH MTV Tổng công ty Truyền hình Cáp Việt Nam – VTVCab 277,91 tỷ đồng; Tổng công ty Dầu Việt Nam 512,53 tỷ đồng.
Kiểm toán việc định giá theo phương pháp tài sản của 7 DN, Kiểm toán nhà nước đã xác định giá trị thực tế vốn Nhà nước tăng 5.135,59 tỷ đồng.
Ngoài ra, nếu áp dụng phương pháp dòng tiền chiết khấu đối với công ty Truyền hình cáp Saigontourist và công ty TNHH MTV Tổng công ty Truyền hình Cáp Việt Nam, giá trị vốn Nhà nước tăng thêm so với phương pháp tài sản 15.684,3 tỷ đồng.
Ông Nguyễn Hoàng Hải – Tổng thư ký, Phó Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính (VAFI) – cho biết có nhóm lợi ích chi phối trong việc thôn tính DN và để gặt hái, mưu cầu làm giàu, bán rẻ tài sản Nhà nước.
“Do đó, nếu buộc các DN này phải niêm yết xong mới được bán, giá lên sàn sẽ cao hơn nhiều vì nhóm lợi ích không thể thao túng mà buộc phải bán theo giá thị trường”, ông Hải nhận định.
Dẫn chứng trường hợp của Sabeco, ông Hải cho rằng, trước khi có thông tin về chỉ đạo của Thủ tướng bắt buộc DN này phải niêm yết trước khi bán vốn Nhà nước, cổ phần Sabeco đang trong khoảng 35.000 – 37.000 đồng. Khi “lên sàn”, giá có thể sẽ tăng lên đến 60.000 – 70.000 đồng. Các công ty tư vấn bao giờ cũng định giá theo giá thị trường. Nếu bán trước khi niêm yết có thể giá sẽ rất thấp, thất thoát tài sản Nhà nước chính là ở chỗ này.
“Có những DN cổ phần hóa rồi, khi nhóm lợi ích mang danh đối tác chiến lược vào mua và thôn tính hết DN, kể cả ban quản lý DN xin được niêm yết lại bị nhóm lợi ích cản trở, gây khó khăn, không cho niêm yết. Như vậy, đẩy rủi ro cho nhà đầu tư, ai dám mua cổ phần nữa. Hoặc họ sẽ không mua, hoặc họ chỉ mua với giá rẻ”, ông Hải cho biết.
Theo các chuyên gia, trong giai đoạn tới, sẽ có nhiều tập đoàn, tổng công ty quy mô lớn CPH. Vì vậy, cần phải “thúc” tất cả DNNN đã CPH đều phải niêm yết trên thị trường chứng khoán và nếu làm được như vậy, Nhà nước sẽ thu thêm được hàng chục tỷ USD từ tiến trình CPH, thoái vốn DNNN.
Thanh Hoa