Hồ tiêu Việt Nam đã xuất khẩu (XK) đến 105 nước và vùng lãnh thổ trên thế giới nhưng vẫn luôn được biết đến là nước XK thô, cạnh tranh bằng giá ở phân khúc thấp.
Theo thống kê sơ bộ của Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam, tháng 7/2019, cả nước XK 23.461 tấn hồ tiêu. Lũy kế 7 tháng đầu năm XK 203.737 tấn (182.712 tấn tiêu đen và 21.025 tấn tiêu trắng), tổng kim ngạch đạt 520,9 triệu USD (457 triệu USD tiêu đen và 63,9 triệu USD tiêu trắng). So với cùng kỳ năm 2018, lượng XK tăng 37,5% nhưng kim ngạch lại giảm 0,08%.
Ngày càng mất giá
Giá XK bình quân tiêu đen 7 tháng đầu năm 2019 đạt 2.501 USD/tấn, tiêu trắng đạt 3.041 USD/tấn. So với cùng kỳ năm 2018, giá XK tiêu đen chỉ bằng 77,6% và tiêu trắng chỉ bằng 62,5%. Dự kiến cả năm 2019, lượng XK khoảng hơn 250.000 tấn với kim ngạch XK trên dưới 700 triệu USD.
Theo đánh giá của Bộ NN&PTNT, sản xuất hồ tiêu của Việt Nam còn chưa bền vững do diện tích trồng hồ tiêu ở nhiều vùng tăng nhanh, đặc biệt là ở các vùng không phù hợp, thâm canh quá cao trong giai đoạn giá tốt; dịch bệnh trên cây hồ tiêu vẫn chưa có biện pháp phòng trừ hiệu quả, nhất là bệnh chết nhanh, chết chậm…
Đáng chú ý, tổ chức sản xuất, sơ chế và chế biến sâu hồ tiêu còn nhiều hạn chế, chưa phát huy hết tiềm năng, lợi thế của ngành hồ tiêu. Hiện nay, Việt Nam có khoảng 200 doanh nghiệp (DN) chế biến, kinh doanh hồ tiêu; có 60 DN chế biến và trực tiếp XK, trong đó 18 DN chế biến lớn với công suất khoảng 80.000 tấn/năm, 14 nhà máy có hệ thống xử lý hồ tiêu qua hơi nước với công nghệ khá hiện đại, đạt tiêu chuẩn ASTA, ESA, JSSA.
Sản phẩm hồ tiêu chế biến chủ yếu bao gồm: tiêu đen, tiêu trắng, tiêu nghiền bột; ngoài ra còn có các sản phẩm có số lượng ít như: tiêu đỏ, tiêu xanh, tiêu đỏ ngâm nước muối… Tuy nhiên, cơ cấu sản phẩm hồ tiêu chế biến chưa hợp lý, tiêu trắng (tiêu sọ) có giá trị gia tăng cao chỉ chiếm 10 – 15% tổng sản lượng. Hồ tiêu Việt Nam chủ yếu vẫn XK thô, luôn cạnh tranh bằng giá ở phân khúc thấp.
Hiệp hội Hồ tiêu Quốc tế dự báo đến năm 2050, sản lượng hồ tiêu thế giới sẽ tăng lên 1 triệu tấn và nhu cầu tiêu dùng hồ tiêu thế giới cũng tăng lên nhưng chưa cân đối với nguồn cung. Do vậy, giá tiêu có thể vẫn còn bấp bênh trong một thời gian nữa.
Đại diện Cục Xuất Nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết dù lượng hồ tiêu XK của Việt Nam tăng nhưng trị giá XK giảm mạnh. Giá tiêu giảm do nguồn cung tăng trên toàn cầu. Riêng ở Việt Nam, chất lượng một phần hồ tiêu bị ảnh hưởng từ việc sử dụng hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật quá mức nên giá giảm hơn so với hồ tiêu của một số quốc gia khác.
“Để phát triển bền vững, ngành tiêu Việt Nam phải nâng cao chất lượng sản phẩm”, Cục Xuất Nhập khẩu lưu ý.
Báo cáo của Cục Xuất Nhập cho thấy Việt Nam có khoảng 100.000 ha hồ tiêu cho thu hoạch với năng suất trung bình khoảng 24,7 tạ/ha, tương đương sản lượng khoảng 247.000 tấn.
 |
|
Chi phí sản xuất tăng ít nhất 10% nhưng giá bán giảm trên 30% |
Hướng tới bền vững
Đáng chú ý, trong khi giá hồ tiêu vẫn ở mức rất thấp thì chi phí sản xuất lại có chiều hướng tăng. Chi phí sản xuất hồ tiêu năm 2018 của Việt Nam tăng ít nhất 10% so với năm 2017, trong khi giá bán giảm trên 30%, gây khó khăn rất lớn cho người trồng.
Cách đây 5 năm, hồ tiêu Việt Nam dẫn đầu thế giới về năng suất và sản lượng, nhưng trong 2 năm vừa qua, nhiều quốc gia như Brazil, Ấn Độ, Indonesia trở thành đối thủ cạnh tranh với Việt Nam về sản lượng cũng như chất lượng. Trong đó, đáng quan tâm nhất là hồ tiêu Brazil có chất lượng tốt hơn với 80% lượng bán ra thị trường thế giới đạt tiêu chuẩn hữu cơ.
Trước thực tế này, Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam cho rằng cần thúc đẩy liên kết giữa DN và người nông dân trồng hồ tiêu, tổ chức sản xuất hồ tiêu an toàn, bền vững; ổn định diện tích vào năm 2025 là 110.000 ha, đảm bảo cung cấp đủ hồ tiêu nguyên liệu cho chế biến XK. Bên cạnh đó, tăng cường kiểm soát chất lượng, nguyên liệu đầu vào, đặc biệt là dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, kiểm soát chặt chẽ quá trình chế biến, bảo quản để nâng cao chất lượng sản phẩm và đảm bảo an toàn thực phẩm.
Đồng thời, chuyển dịch cơ cấu sản phẩm, cụ thể là tăng cường chế biến sâu, tạo sản phẩm có giá trị gia tăng cao; nâng tỷ lệ tiêu trắng XK đạt 30-40%, tiêu bột đạt 20% vào năm 2030; đa dạng hóa sản phẩm đáp ứng thị trường yêu cầu chất lượng cao như sản phẩm tiêu hữu cơ, tiêu đỏ, tiêu xay, dầu hồ tiêu…
Với bối cảnh hội nhập kinh tế sâu rộng, ngành hồ tiêu cần phải nhanh chóng khắc phục các bất cập trên, tìm hướng đi bền vững trong thời gian tới, cũng là cơ hội để lấy lại “ngôi vương” đã mất.
Thy Lê
