Ngày 20/7 vừa qua, Tổng cục Ngoại thương Ấn Độ đã ra thông báo số 20/2023 về việc cấm xuất khẩu tất cả các loại gạo trắng thường (phi Basmati), quyết định này có hiệu lực kể từ ngày ký. Việc Ấn Độ ban hành chính sách hạn chế hoạt động xuất khẩu gạo sẽ tác động đến thị trường thương mại gạo thế giới và làm dấy lên lo ngại về lạm phát lương thực toàn cầu .
Lũy kế 6 tháng 2023, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam ước đạt 539 USD/tấn, tăng hơn 10% so với cùng kỳ, mức cao nhất 10 năm qua. |
Để góp phần tiêu thụ thóc, gạo hàng hóa; bình ổn giá thóc, gạo trong nước, đảm bảo an ninh lương thực, Cục Xuất nhập khẩu - Bộ Công Thương cho biết đã có các Văn bản số 584/XNK-NS gửi các thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo và Văn bản số 585/XNK-NS gửi Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đề nghị phối hợp triển khai một số nội dung liên quan.
Theo đó, Cục Xuất nhập khẩu đề nghị Hiệp hội Lương thực Việt Nam phối hợp thực hiện một số nội dung như: Tăng cường đôn đốc các hội viên, đặc biệt là các doanh nghiệp lớn, giữ vai trò dẫn dắt như Vinafood I, Vinafood II... tổ chức thu mua và tiêu thụ thóc, gạo hàng hóa, bảo đảm lợi ích cho người trồng lúa theo chính sách hiện hành.
VFA cũng được yêu cầu chỉ đạo các hội viên thực hiện nghiêm túc các quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP ngày 15 tháng 8 năm 2018 của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo; thường xuyên duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu theo quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP, đảm bảo cân đối xuất khẩu và tiêu dùng nội địa, góp phần bình ổn giá thóc, gạo tại thị trường trong nước.
Bên cạnh đó, tiếp tục theo dõi sát tình hình thị trường gạo; chủ động trao đổi, tổng hợp ý kiến của hội viên về khó khăn, vướng mắc phát sinh trong cung ứng, lưu thông gạo trên thị trường trong nước và quốc tế để báo cáo và đề xuất giải pháp phù hợp với các Bộ, ngành liên quan.
Đối với Thương nhân, Cục Xuất nhập khẩu cũng đề nghị thương nhân thực hiện nghiêm túc các quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP về việc thu mua thóc, gạo hàng hoá nhằm đảm bảo cân đối xuất khẩu và tiêu dùng nội địa; duy trì mức dự trữ lưu thông theo quy định, góp phần bình ổn giá thóc, gạo tại thị trường trong nước và đảm bảo an ninh lương thực.
Các thương nhận cũng cần chủ động theo dõi sát tình hình thị trường, tổ chức phương án sản xuất, xuất khẩu phù hợp, đảm bảo xuất khẩu có hiệu quả. Nghiêm túc thực hiện chế độ báo cáo định kỳ về lượng thóc, gạo tồn kho, tình hình ký kết và thực hiện hợp đồng xuất khẩu gạo theo quy định tại Nghị định số 107/2018/NĐ-CP, gửi về Cục Xuất nhập khẩu - Bộ Công Thương và Hiệp hội Lương thực Việt Nam.
Đồng thời, chủ động trao đổi với Hiệp hội Lương thực Việt Nam, báo cáo Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình cung ứng, lưu thông thóc, gạo trên thị trường trong nước và quốc tế để có giải pháp ứng phó kịp thời.
Số liệu thống kê từ Tổng cục Hải quan cho thấy, 6 tháng đầu năm nay, xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt hơn 4,2 triệu tấn, trị giá 2,26 tỷ USD, tăng trên 21% về lượng và 32% về giá trị so với cùng kỳ năm trước.
Đáng chú ý, trong tháng 6, giá gạo xuất khẩu đạt bình quân 650 USD/tấn, tăng 9,4% so với tháng 5 và tăng 20,8% so với cùng kỳ năm ngoái. Lũy kế 6 tháng, giá gạo xuất khẩu ước đạt 539 USD/tấn, tăng hơn 10% so với cùng kỳ, mức cao nhất 10 năm qua.
Theo đánh giá từ Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT), lệnh cấm của Ấn Độ được thực thi, giá gạo trên toàn cầu sẽ tăng đột biến vì quốc gia này là nhà xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới. Giá gạo phụ thuộc rất lớn vào nguồn cung, cung khan hiếm sẽ đẩy giá lên cao, vấn đề này đã từng xảy ra vào năm 2008.
Nhiều chuyên gia và doanh nghiệp trong nước cũng nhận định thông tin này sẽ giúp triển vọng xuất khẩu gạo của Việt Nam trong năm nay tốt hơn, Việt Nam và Thái Lan sẽ là 2 quốc gia được hưởng lợi khi Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo.
Bộ các vấn đề người tiêu dùng của Ấn Độ cho biết hôm 20/7 rằng họ sẽ cấm xuất khẩu gạo để "giảm giá cũng như đảm bảo có sẵn ở thị trường nội địa". Theo Bộ này, giá gạo ở Ấn Độ đã tăng 11,5% trong năm qua và 3% trong tháng qua, phản ánh khối lượng xuất khẩu tăng 35% so với cùng kỳ năm ngoái trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 6.
Ấn Độ là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 40% xuất khẩu toàn cầu. Tiếp theo là Thái Lan và Việt Nam, nơi giá gạo 5% tấm cũng tăng trong năm nay.
Vào tháng 9, Ấn Độ đã áp thuế 20% đối với xuất khẩu gạo trắng chưa xay xát, gạo lứt đã xay xát, gạo bán thành phẩm và gạo nguyên cám. Với lệnh cấm mới nhất, thuế không áp dụng cho basmati, loại ngũ cốc nổi tiếng nhất của Ấn Độ.
Ấn Độ đã phải đối mặt với tình trạng giá lương thực tăng cao trong những tuần gần đây sau khi mưa gió gây thiệt hại cho mùa màng và làm gián đoạn giao thông vận tải, làm tăng giá cà chua và các mặt hàng chủ lực khác.
Ashok Gulati, giáo sư tại Hội đồng Nghiên cứu Quan hệ Kinh tế Quốc tế Ấn Độ, cho biết: “Đây là một phản ứng tức thời, đặc biệt là kể từ ngày 1/7, lượng gạo dự trữ của chính phủ đã gấp ba lần so với định mức dự trữ đệm”.
Gulati cho biết động thái này sẽ đẩy giá gạo toàn cầu tăng cao và đặc biệt ảnh hưởng đến các nước ở châu Phi. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng thông báo về lệnh cấm cho biết xuất khẩu vẫn có thể được phép sang các quốc gia đã xin phép chính phủ Ấn Độ "để đáp ứng nhu cầu an ninh lương thực của họ và dựa trên yêu cầu của chính phủ họ."
Zanna Aleksahhina, nhà phân tích ngũ cốc tại nhóm nghiên cứu hàng hóa Mintec cho biết: "Đây (lệnh cấm xuất khẩu) là một vấn đề lớn vì Ấn Độ là một quốc gia sản xuất gạo quan trọng". "Tôi lo ngại rằng chúng ta sẽ chứng kiến lạm phát lương thực cao nhất, nhưng tôi hy vọng điều đó có thể không xảy ra."
Aleksahhina cho biết thêm, tồn kho gạo toàn cầu được dự báo sẽ giảm xuống mức thấp nhất trong 6 năm qua, khoảng 170 triệu tấn vào cuối năm nay, với thời tiết khắc nghiệt có thể sẽ tàn phá hơn nữa trong những tháng tới.
Kona Haque, trưởng bộ phận nghiên cứu tại ED&F Man, nhà giao dịch nông nghiệp, cho biết lệnh cấm xuất khẩu gạo phi-basmati của Ấn Độ cho thấy tác động của El Nino. Vị chuyên gia này cho rằng việc thắt chặt của thị trường gạo có thể tác động trực tiếp đến lúa mì, bởi vì "cả hai, đều là lương thực chính, có thể gần như thay thế."
El Nino là một mô hình thời tiết phát triển ở Thái Bình Dương, khi các dòng nước ấm mang lượng mưa đến Nam Mỹ và tạo ra các điều kiện khô hạn hơn ở Úc và Châu Á.
Thy Lê