Trong những ngày đầu năm 2019, Chỉ số y tế Trung Quốc của MSCI đã giảm 4,2% (ngày 2/1) xuống mức thấp nhất kể từ tháng 3/2017.
Với quan điểm của chính phủ Trung Quốc là phải giảm giá thuốc generic (thuốc hết bản quyền) đến tay người dân bằng cách áp dụng cơ chế mua sắm tập trung số lượng lớn, hạn chế tình trạng đấu thầu nhỏ lẻ gây loạn giá thị trường, hàng nghìn doanh nghiệp dược phẩm sẽ phải cơ cấu lại hoạt động của mình, thậm chí là sáp nhập với nhau, sau hàng chục năm đã kiếm bộn tiền từ mặt hàng thiết yếu này.
Hưởng lợi nhờ chính sách
Trước đây, các doanh nghiệp dược kỳ vọng sẽ được hưởng lợi từ chính sách đầu tư ưu tiên của chính phủ trong lĩnh vực y tế trong bối cảnh già hóa dân số, nhưng môi trường pháp lý thay đổi khiến toan tính đổ bể.
Để vượt qua giai đoạn biến động và giảm bớt sự phụ thuộc vào mặt hàng thuốc generic, nhiều doanh nghiệp dược bắt đầu phải đổ tiền vào công tác nghiên cứu và phát triển (R&D). Việc phát minh và đăng ký bản quyền một loại thuốc mới sẽ giúp các công ty thu được lợi nhuận cao trong thời gian dài, bù đắp được phần hao hụt doanh thu do giảm giá thuốc generic.
Có một thực tế là doanh nghiệp dược phẩm Trung Quốc từng có những giai đoạn làm ăn rất thoải mái. Trong top 100 hãng sản xuất thuốc generic, các công ty Trung Quốc có tỷ suất lợi nhuận gộp tới 74% và lợi nhuận 18% trong quý III, cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu lần lượt là 55% và 9,5% - theo dữ liệu do Bloomberg tổng hợp.
Lợi thế đó xuất phát từ quy định pháp luật của Trung Quốc, cụ thể: Các tập đoàn dược phẩm đa quốc gia phải “dài cổ” chờ đợi hàng năm trời mới được cấp phép nhập khẩu thuốc mới, trong khi doanh nghiệp thuốc nội phất lên từ việc sao chép, thử nghiệm và nhanh chóng được cấp phép lưu hành thuốc.
Bên cạnh đó, việc thiếu một hệ thống mua sắm thuốc tập trung để kiểm soát chất lượng cũng làm lợi cho ngành công nghiệp trong nước. Các “gã khổng lồ” như Pfizer hay AstraZeneca có thể trúng nhiều gói thầu cung cấp thuốc generic cho các bệnh viện hơn vì có thể bảo đảm chất lượng cho các loại thuốc đắt tiền. Điều này khiến mặt bằng giá thuốc luôn duy trì ở mức cao so với khả năng chi trả của người dân.
Đến gần đây, Trung Quốc mới quyết định thí điểm mua sắm tập trung. Theo đó, các thành phố lớn phải gộp nhu cầu một số loại thuốc nhất định để mua cùng nhau, nhờ đó tỷ lệ tiết kiệm trung bình đạt 52%, có loại giảm tới 90%.
Chính phủ nước này dự kiến sẽ mở rộng phạm vi áp dụng cơ chế mới ở nhiều địa phương khác và bổ sung thêm nhiều loại thuốc vào danh mục với mục tiêu giảm giá thuốc để phù hợp với túi tiền người bệnh.
 |
|
Doanh nghiệp dược Trung Quốc đang gặp khó khi đầu tư phát triển các loại thuốc mới |
Cuộc đua R&D
Trong bối cảnh mới, doanh nghiệp dược phẩm Trung Quốc không còn lựa chọn nào khả dĩ hơn là đầu tư vào R&D. Trong số các công ty ở đại lục, Jiangsu Hengrui Medicine lại chịu chi hơn cả khi tiền R&D chiếm tới 16% doanh thu quý gần nhất.
Công ty Yipinhong Pharmaceutical đứng ở vị trí thứ hai với 8,4%. Trong khi đó, Zhejiang Jingxin Pharmaceutical, Chengdu Kanghong Pharmaceutical và Tianjin Lisheng Pharmaceutical đều đã đầu tư khoảng 8% doanh thu vào nghiên cứu.
Theo chia sẻ của ông Lianshan Zhang - Giám đốc R&D toàn cầu của Jiang Hengrui, hiện tại 20% doanh thu công ty đến từ các loại thuốc mới và 80% từ thuốc generic. Trong tương lai, Jiang Hengrui muốn tỷ lệ 80 - 20 sẽ nghiêng về thuốc phát minh.
Tuy nhiên, từ mong muốn đến hiện thực là cả một nỗ lực. Thời gian phát triển thành công một loại thuốc mới có thể lên đến hàng chục năm và doanh nghiệp dược Trung Quốc phải cạnh tranh với hầu bao khổng lồ và đội ngũ nhân sự chất lượng cao của các tập đoàn đa quốc gia. Đó là chưa kể quá trình cấp phép lưu hành thuốc bản quyền dành cho doanh nghiệp nước ngoài cũng đang được rút ngắn hơn trước.
Các chuyên gia cho rằng trong điều kiện doanh thu bán thuốc generic sụt giảm, doanh nghiệp dược Trung Quốc sẽ gặp khó khăn về vốn để trang trải chi phí đầu tư phát triển các loại thuốc mới.
Triển vọng bấp bênh này càng khiến thị trường lo lắng về sức khỏe doanh nghiệp dược và giá cổ phiếu có thể sẽ lại tiếp tục dò hết đáy này đến đáy khác trong thời gian tới.
Hải Châu
