Đầu năm 2019, Chính phủ đề ra nhiệm vụ quyết liệt xử lý nợ xấu cho hệ thống các ngân hàng, đưa tỷ lệ nợ xấu nội bảng xuống dưới 2%, tỷ lệ nợ xấu và nợ tiềm ẩn trở thành nợ xấu xuống dưới 5%.
Con đường chưa bằng phẳng
Đứng trước nhiệm vụ mà Chính phủ đặt ra, tại hội nghị triển khai nhiệm vụ ngành ngân hàng năm 2019, lãnh đạo nhiều nhà băng đã bày tỏ sự lo lắng và cho rằng dù Nghị quyết 42 của Quốc hội là bước tiến rất quan trọng nhưng vẫn chưa có khả năng xử lý dứt điểm nợ xấu đã tồn đọng hàng chục năm qua.
Từ thực tế triển khai xử lý nợ xấu, đại diện Ngân hàng Phương Đông (OCB) nêu nguyên nhân là do còn vướng về chính sách. Ông Nguyễn Đình Tùng, Tổng Giám đốc OCB, cho hay: Ngoài các khoản cho vay thế chấp là dự án bất động sản, các tài sản đảm bảo là đất nông nghiệp cũng chiếm phần lớn, lên đến khoảng 200 tỷ đồng tại nhà băng này.
Khi các khoản vay này thành nợ xấu, khách hàng đã đồng ý bàn giao tài sản cho ngân hàng để thay thế nghĩa vụ trả nợ, nhưng khó khăn lớn nhất là theo quy định, đất nông nghiệp không được sang tên cho ngân hàng, trong khi Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cũng chỉ cho phép các ngân hàng được giữ tài sản này trong vòng ba năm. Thực tế, những khoản nợ này cũng gần đến thời hạn ba năm.
Theo ông Tùng, nếu sang tên, ngân hàng có thể bán và thu hồi đến hơn 230 tỷ đồng, đủ bù cả phí và lãi, nhưng nếu không sang tên được thì các nhà băng sẽ bị ép giá rất dữ dội, có thể chỉ còn khoảng 100 tỷ đồng.
Như vậy chẳng những không thu đủ gốc, mà ngân hàng còn phải chịu lỗ rất lớn. Do vậy, đại diện OCB kiến nghị NHNN có hướng tháo gỡ cho các nhà băng.
Không chỉ có những rào cản về chính sách, mà quá trình triển khai đã phát sinh những vướng mắc như thu giữ tài sản bảo đảm chưa có sự phối hợp của chính quyền địa phương, khó thu giữ với những tài sản đảm bảo chưa hoàn thành nghĩa vụ thuế, đặc biệt còn có sự chủ động tạo ra những khó khăn để "ngáng" đường xử lý nợ xấu từ phía khách hàng.
Lãnh đạo Vietcombank chi nhánh Tp.HCM cho biết nhiều khách hàng tạo dựng nên các vụ kiện gây khó khăn cho quá trình xử lý nợ xấu của ngân hàng. Điển hình là một vụ dù đã có bản án vào năm 2014 nhưng đến nay vẫn chưa thể thi hành án do người vay là hai vợ chồng dựng lên hàng loạt vụ tranh chấp giả, vợ kiện chồng, chồng kiện vợ, kiện trong quá trình mua bán có tranh chấp…, nên khoản nợ dù chỉ có 1,6 tỷ đồng nhưng lay lắt mãi không thu hồi được.
Vị lãnh đạo Vietcombank này kiến nghị NHNN có ý kiến với tòa án xem xét khi thụ lý những đơn kiện có dấu hiệu tranh chấp giả như trên để gỡ thế bí cho các nhà băng.
Ngân hàng vẫn chưa hết lo nợ xấu |
Cho phép ngân hàng tự xoá nợ
Theo các chuyên gia tài chính – ngân hàng, vấn đề lo lắng lớn nhất của nhiều ngân hàng trong năm 2019 là tăng vốn gấp 2 – 3 lần hiện nay nhằm đảm bảo đáp ứng lộ trình Basel 2.
Kế hoạch này đã được các ngân hàng thực hiện trong thời gian qua, tuy nhiên số lượng đơn vị đạt được mục tiêu rất ít, bởi việc bán cổ phần cho nhà đầu tư nước ngoài, phát hành trái phiếu dài hạn để tăng vốn cấp 2… là điều không hề dễ dàng trong bối cảnh nợ xấu của ngành ngân hàng vẫn còn cao.
Ts. Lê Xuân Nghĩa, chuyên gia kinh tế, cho rằng vấn đề tài chính và tăng vốn ngân hàng phụ thuộc khá nhiều vào xử lý nợ xấu. Do đó, xử lý nợ xấu chậm là nguyên nhân dẫn đến khả năng tăng vốn của các nhà băng rất chậm.
"Mặc dù đã xóa được 3-4 tỷ USD nợ xấu, nhưng nợ xấu mới lại gia tăng. Nghị quyết 42 ra đời, nợ xấu cũ được đưa lên "hồi sức cấp cứu", quá trình thực hiện vướng cơ chế lại được đưa về "phòng điều trị" và rồi "đắp chiếu" chờ tháo gỡ cơ chế…", ông Nghĩa ví von.
Theo chuyên gia này, quá trình đấu thầu để giải quyết nợ xấu còn nhiều vướng mắc. Vì thế, để giải quyết dứt điểm nợ xấu nên cho phép các ngân hàng thương mại Việt Nam tự xóa nợ xấu trên cơ sở cho phép ngân hàng mua lại các bất động sản là tài sản thế chấp, đồng thời xóa nợ luôn, làm sạch bảng cân đối tài sản.
Bất động sản của nợ xấu mà ngân hàng mua lại sẽ được hạch toán vào tài khoản "Tài sản cố định siết nợ", chứ không phải "Tài sản cố định từ vốn điều lệ".
Tuy nhiên, để làm được điều này, ông Nghĩa cho rằng cần phải sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng theo hướng nâng tỷ lệ mua sắm tài sản cố định tại các ngân hàng thương mại từ 50% vốn tự có lên mức cao hơn.
Bên cạnh đó, cần ban hành nghị quyết đặc biệt giúp các ngân hàng thương mại xử lý nhanh nợ xấu, đẩy nhanh quá trình tái cơ cấu.
Các chuyên gia ngân hàng cho rằng nợ xấu là điều tất yếu của ngân hàng khi còn hoạt động cho vay, do đó bản thân các nhà băng cần phải có kế hoạch quản trị rủi ro dài hạn, tránh khoảng trống quá lớn đối với dòng tiền luân chuyển trong ngân hàng.
Hoàng Hà