Trong thời kỳ hưng thịnh (trước năm 2013), Vân Hà trở thành “thủ phủ” rượu của miền Bắc, với hơn 500 hộ sản xuất và kinh doanh rượu. Bình quân mỗi hộ sản xuất từ 30 - 60 lít rượu/ngày, đồng nghĩa với khoảng 4 - 6 triệu lít rượu/năm, với đủ các loại rượu, như: rượu gạo, rượu ngô, rượu sắn, rượu khoai lang…
Rượu “bẩn” hại làng nghề
Trải qua một thời kỳ phát triển mạnh, trở thành thương hiệu rượu nổi tiếng khắp cả nước, đến nay rượu làng Vân lại đang đối mặt với những nguy cơ mai một. Số lượng gia đình sản xuất rượu truyền thống giảm sút mạnh, chất lượng rượu bị đặt dấu hỏi, niềm tin của người tiêu dùng sụt giảm.
Chủ nhiệm HTX rượu Vân Hương - ông Nguyễn Văn Tường, chia sẻ: “Rượu làng Vân giờ ảm đạm hơn nhiều. Hiện tại chỉ còn vài chục hộ duy trì nghề. Số hộ nấu rượu thủ công, dùng men chuẩn chỉ đếm trên đầu ngón tay. Tất cả là vì nạn rượu lậu, rượu giả và quan trọng nhất là ý thức của người kinh doanh trong việc bảo đảm chất lượng rượu”.
Sức ép của đời sống kinh tế và cái lợi trước mắt khiến nhiều người kinh doanh rượu làng Vân bất chấp uy tín làng nghề, an toàn vệ sinh thực phẩm, sức khỏe người sử dụng để trục lợi. Rượu kém chất lượng “đội lốt” rượu làng Vân gây ra những vụ ngộ độc, đã khiến uy tín của rượu làng Vân giảm sút.
“Rượu nấu thủ công thì không thể bán rẻ, mà bán đắt thì không ai mua. Để thích nghi, nhiều người dùng công thức “nước + cồn = rượu”. Những vụ bắt giữ rượu, ngộ độc rượu khiến uy tín của rượu làng Vân suy giảm nghiêm trọng trong thời gian qua”, ông Tường nói.
Nói về nạn rượu “bẩn”, ông Nguyễn Thành Nam, một “cao nhân” với kinh nghiệm hơn 30 năm nấu rượu trong làng, chia sẻ: “Rượu cồn, rượu bẩn chỉ là “đội lốt”. Người làng Vân chính thống không bao giờ làm vậy. Để có được những loại rượu ngon, người nấu rượu phải trải qua nhiều công đoạn, sử dụng men lá (loại men được điều chế từ 36 vị thuốc bắc), rượu để cả chục năm vẫn ngon”.
|
Một số công đoạn nấu rượu đang dần được hiện đại hóa
Tìm lại bản sắc
Áp lực cạnh tranh của rượu cồn, rượu giả “đội lốt” đang khiến rượu làng Vân lâm nguy, điều này đòi hỏi người dân và chính quyền làng nghề Vân Hà cần có giải pháp để nhanh chóng tìm lại bản sắc và lấy lại niềm tin của người tiêu dùng. Trong hoàn cảnh đó, nhiều HTX rượu ở làng Vân đã được thành lập.
Ông Nguyễn Văn Tường - Chủ nhiệm HTX Vân Hương, cho biết: “Chất lượng chính là yếu tố giúp cho rượu làng Vân thành thương hiệu. Và chính yếu tố này, cũng đang khiến rượu làng Vân mai một. Vì vậy, để vực lại làng nghề, chúng tôi cần tìm lại bản sắc với chất lượng tuyệt hảo trước đây. HTX ra đời đưa ra những quy trình, quy định, kiểm duyệt nghiêm ngặt về chất lượng trước khi đưa rượu ra thị trường”.
Chất lượng là ưu tiên hàng đầu, tuy nhiên, để vượt qua áp lực cạnh tranh của thị trường, người sản xuất rượu Vân không thể giữ mãi phương thức sản xuất lạc hậu trước đây, mà cần phải hiện đại hóa, mở rộng quy mô, để không chỉ giữ được chất lượng mà còn tăng năng xuất.
“Với sự ủng hộ của người dân, sự giúp đỡ của chính quyền, HTX rượu Vân Hương đang mở rộng diện tích sản xuất, trang bị những thiết bị sản xuất hiện đại, nâng cao tay nghề. Tất nhiên, những bí quyết truyền thống như men lá, phương pháp ủ… vẫn phải được bảo đảm”, ông Tường, nói.
Ngoài nâng cao chất lượng, tăng năng suất lao động, yếu tố về mặt bằng sản xuất và ô nhiễm môi trường cũng là vấn đề nan giải. Nấu rượu thải ra một lượng chất thải rất lớn, đặc biệt đời sống hiện đại hóa khiến nhà cửa mọc lên, thu hẹp hệ thống kênh mương thoát nước khiến tình trạng ô nhiễm càng nghiêm trọng.
Ông Nguyễn Đức Hồng - Trưởng thông Yên Viên, cho biết: “Ô nhiễm môi trường đã từng là nỗi ám ảnh của làng nghề, nay đã giảm bớt bởi số hộ nấu rượu giảm. Nhưng nếu làng nghề phát triển trở lại thì cải thiện hệ thống xử lý thải, thoát nước là yêu cầu tất yếu. Điều này cần được sự quan tâm nhiều hơn từ các cấp chính quyền và cơ quan chức năng”.
Nguyên nhân, thực trạng đã rõ, giải pháp cũng đã được đưa ra, tiếp theo là cách thức thực hiện. Kết quả thì phải đợi thời gian trả lời, nhưng có thể khẳng định, để trở lại thời kỳ hưng thịnh trước đây, làng nghề Vân Hà sẽ còn rất nhiều điều phải làm. Và, sự “bắt tay” của người dân và chính quyền, sự ủng hộ kịp thời của các cơ quan chức năng là yếu tố quyết định.
Hiến Nguyễn
